ӨСІМДІКТЕРГЕ ЖӘНЕ ФИТОЦЕНОЗДАРҒА ӘСЕРІ

Экологиялық факторлардың өсімдіктерге және фитоценоздарға әсері

Экологиялық фактор - кез келген орта жағдайына тіршілік иелерінің бейімделу қабілетімен жауап қайтара алуы. Экологиялық фактор тірі организмдерге олардың жеке дамуының бір ғана кезеңінде болса да тікелей немесе жанама әсер ете алатын, ортаның кез келген әрі қарай бөлшектенбейтін элементі саналады.

Экологиялық факторлар

Өсімдікке әсер ететін абиотикалық факторлар:

Жарыққа байланысты өсімдіктер тобы

Ылғалға байланысты өсімдіктер тобы

Топыраққа қатысты өсімдіктердің экологиялық топтары

Өсімдіктердің экологиялық тобы

Тіршілік ортасы

Мегатрофтар

құнарлы қара топырақты өсімдіктер

Мезотрофтар

орташа құнарлы сазды-подзолды топырақтың өсімдіктері

Олиготрофтар

нашар құмды және құмды сазды топырақтың өсімдіктері

Псаммофиттер

ауыспалы құм өсімдіктері

Хасмофиттер

Жартасты жартастар мен беткейлердің өсімдіктері

Оксилофиттер

Қышқыл сфагнум батпақтарының өсімдіктері

Галофиттер

Сортаң (тұзды) топырақты өсімдіктер

Кальцефилдер

Әкті кен орындары мен сілтілі топырақтардың өсімдіктері

Нейтрофилдер

Азотқа бай қоқыс орындарының өсімдіктері

В. Н. Беклемишев биотикалық факторларды 4 топқа бөлді:

трофикалық;

топикалық;

форикалық;

фабрикалық.

Биотикалық факторлардың әсері кейбір организмдердің басқа организмдердің тіршілігіне және олардың тіршілік ету ортасына өзара әсер етуі түрінде көрінеді.

Өзара әрекеттесу түрлері:

Түраралық

Түрішілік

Өсімдіктер арасындағы қарым-қатынас түрлері:

Комменсализм

Мутуализм

Паразитизм

Нейтрализм

Аменсализм

Экологиялық факторлардың әсер етуінің кейбір заңдылықтары.

Организмге қатысты факторлардың әсерінен бірнеше жалпы заңдылықтарды бөліп көрсетуге болады. Ондай заңдылықтарға

оптимум ережесі,

шектеулі факторлар ережесі,

факторлардың өзара әсері ережесі және т. б. жатады.

Оптимум ережесі

Кез келген фактордың организмге оң әсер ететін шектері болады. Фактордың жоғары немесе төмен дәрежедегі әсері организмге теріс әсер етеді. Мысалы, ылғалдың тапшылығы немесе шектен тыс көп мөлшері өсімдіктің дұрыс өсуіне кері әсер етеді. Организм тіршілігі үшін аса қолайлы экологиялық фактордың белсенділігі оптимум немесе экологиялық фактордың оптимум аймағы деп аталады.

Оптимум аймағынан тыс, организмнің тіршілігіне қауіпті немесе өлуіне алып келетін пессимум аймағы болады.

Әрбір организм, түр үшін өзінің оптимум жағдайлары бар. Ол тек әр түрлі жағдайда орналасқан әр түрге жататын особьтар үшін ғана емес, бір организмнің әртүрлі даму стадияларында да әр қалай болады. Түр үшін оптимумның қандай деңгейі қолайлы болуына байланысты оларды жылу сүйетін және салқын сүйетін, ылғал сүйетін және құрғақшылықты сүйетін және т. б. деп бөледі.

Әрбір түр үшін өзіне тән шыдамдылық шектері болады. Ал организмнің белгілі бір орта факторларының жағымсыз әсер - ықпалына шыдамдылық қабілетін төзімділік дейді.

Экологиялық толеранттылыққа байланысты организмдер екі типке бөлінеді.

Эврибионттар (грекше eurus - кең) - факторлардың кең диапазонында (әртүрлі айырмашылығы бар орталарда) тіршілік ете алатын организмдер. Мысалы,

эвритермді түрлер - температураның үлкен ауытқуына шыдамды организмдер.

Эвригалинді түрлер - су тұздылығының үлкен ауытқуына шыдамды организмдер,

эврибатты түрлер - қысымның қатты ауытқуына төзе алатын организмдер,

эврифагтар - әртүрлі азықтармен қоректене беретін организмдер,

эвритоптар әр түрлі тіршілік орталарында кең таралған организмдер.

Стенобионттар - (грекше stenos - тар) - тек белгілі бір орта жағдайларында ғана тіршілік ете алатын (ортаның шамалы ғана ауытқуларына төзе алатын) организмдер. Мысалы,

стенотермді түрлер тек температураның аз ғана ауытқуына ғана шыдамды организмдер (теңіз маржандары, бахтах (форель) ),

стеногалинді түрлер - су тұздылығыың өзгеруіне төзе алмайтын организмдер (ұлу),

стенобатты түрлер - қысысмның ауытқуына шыдай алмайтын организмдер (риф түзетін маржандар 40-50 метр тереңдіктен төмен тршілік ете алмайды),

стенофагтар - азықтың белгілі бір түрлерімен ғана қоректенеді (жұмыртқа жегіш жыландар),

стенотоптар - тек белгілі бір тіршілік орталарында ғана өмір сүре алады (мысал, құмды шөлдегі ақ сексеуіл, құм жыланы немесе тек тұзды топырақта өсетін қара сексеуіл) және т. б.

Ұқсас жұмыстар

Ингредиенттер - қауымдастықтың басты және басты емес қабаттарындағы басқа қатысушылар

Ауыл шаруашылығында қолданатын бактериалды препараттар жайлы ақпарат

ГЕОБОТАНИКА

Пестицидтер әсерінен туындайтын аурулар

ФИТОЦЕНОЗ ҚҰРЫЛЫМЫ

Жамбыл облысының өсімдік жамылғысы ормандары

Азот тыңайтқыштары

Бактериалды биопрепараттар. Сипаттамасы

Пестицидтердің қоршаған ортаға тигізетін әсері

Өсімдіктің өмір

Пәндер