Өсімдіктер қауымы немесе фитоценоз

Презентация қосу

Флора мен
өсімдіктер,
Фитоценоз
Өсімдіктер қауымы немесе фитоценоз

Орман, шөл батпақ егіс даласы парк – бұлар өсімдіктер қауымы немесе фитоценоз (грек phyton – өсімдік,
коіnos — жалпы) деп аталады. Олардың әрқайсысының құрылысында өздеріне тән ерекшеліктері бар.
Өсімдіктер қауымдарының құрылу заңдылықтарын білу – оларды қорғаудың өнімділігін арттырудың және
ғылыми түрде дұрыс пайдаланудың негізі болып табылады. Ағашты кесіп алған жерлерде орманды қалпына
келтіру, құрғатылған шабындықтағы шөптердің құрамының өзгеруі, егіс даласындағы арам шөптермен
күресудің нәтижелі тәсілдерін табу, отырғызылған ағаш, шөптесін өсімдіктердің өнімділіктерін арттыру
жұмыстары өсімдіктер қауымының тіршілік заңдылықтарын арнайы ғылым фитоценология (фитоценоз –
loqos – ілім) зерттейді.
Геоботаника өсімдіктер жабыны туралы ілім. Өсімдіктер жабыны фитоценоздардан тұрады. Сондықтан
А.П. Шенников (1964) “Геоботаника” және “Фитоценология” терминдерін синонимдер деп қарайды.
В.Н.Сукачев (1935) фитоценозды бір – бірімен және ортамен әрекеттесетін
өсімдіктер жиынтығы деп түсіндіреді. Сукачевтың түсінігі бойынша
фитоценоздардың негізгі белгілері:

1). Өсімдіктердің бір – бірімен әрекеттесуі
2). Өсімдіктермен орта арасындағы әрекеттесудің болуы

Б. А. Быков (1978) фитоценозға мынадай анықтама берді. Фитоценоз –бұл өздері жасаған
ортаның жағдайында тұрақты өзін — өзі жөнге салатын организмдердің бірлесіп өмір сүру
формасы. “Қысқаша организмдердің тұрақты бірлесіп өмір сүру формасы”.
Б.М. Миркиннің (1986) түсінігі бойынша фитоценоз – ортаның жағдайына қатынасы
ұқсастығына байланысты автотрофты өсімдіктердің популяциясының жиынтығы.
Флора мен фитоценоз

Флора – белгілі бір территорияда немесе акваторияда геологиялық өткен дәуірлерде
өскен немесе өсіп тұрған тарихи қалыптасқан өсімдік түрлерінің жиынтығы.
Фитоценоз немесе өсімдіктер қауымы деген біркелкі учаскедегі белгілі – бір
флоралық құрамы бар ортамен және өзара белгілі қарым – қатынасы бар өсімдіктер
тобы.
Фитоценоз ашық биологиялық жүйе, ол өзінен жоғары реттегі жүйелерге оның бір
тармағы есебінде қатыса алады. Фитоценоз зооценоз және микробиоценозбен бірге
биоценоз құрады.
Биоценоз

Биоценоз – (грек – био — өмір, койнос — жалпы) деген тіршілік жағдайлары азды
— көпті біркелкі болып келетін учаскеде мекендейтін жануарлар, өсімдіктер
микроорганизмдер бірлестігі “Биоценоз” термині 1877 жылы Кильск
университетінің профессоры К.Мебиустың жұмысында бірінші рет қолданылды
(Федоров, Остроумова, 1984).
Биоценоз абиотикалық немесе сыртқы ортадағы бейорганикалық компоненттермен
(жер бедері, температура, ылғалдық, топырақ) бірге биогеоценоз құрады.
Бейорганикалық немесе өлі компоненттерді – экотоп деп атайды.
Биогеоценоз
Биогеоценоз – (грек био — өмір, гео –жер, ценоз – жалпы) деген зат алмасуы және энергия
алмасуы негізінде тірі организмдер мен өлі компоненттерді біріктіретін күрделі табиғи жүйе.
Биогеоценоз туралы түсінікті ғылымға енгізген В.Н.Сукачев (1940). Биогеоценоз экотоптан
және биоценоздан тұрады. Экотоп климатопқа (аэротоп) және эдафотопқа (жердің қабығы
жағдай) бөлінеді. Биогеоценоздың шекарасы фитоценоздың шекарасымен анықталады.
Биоценозда организмдердің арасындағы әрекеттестік өсімдіктердің, жануарлардың,
микроорганизмдердің деңгейінде емес, особь немесе түрлер популяциясы деңгейінде болады.
Биоценоздар қоректену тәсіліне қарай автотрофты және гетеротрофты топтардан тұрады.
Соңғы жылдары (Тахтаджян 1973) организмдерді төрт (прокариоттар, саңырауқұлақтар,
өсімдіктер, жануарлар). Whittaker 1969 беске (прокариоттар, протисталар, саңырауқұлақтар,
өсімдіктер, жануарлар) дүниеге – патшалыққа бөледі. Осы уақытқа дейін бұл мәселе жөнінде
биологтар арасында бірлік жзоқ. Сондықтан биоценоздар компоненті болған организмдерді
функциональды ерекшеліктеріне байланысты екі негізгі группаға (автотрофты, гетеротрофты)
бөлген дұрыс болса керек.
ФИТОЦЕНОЗДАРДЫҢ НЕГІЗГІ
БЕЛГІЛЕРІ:

ҚҰРАМЫ-ТҮРЛІК НЕМЕСЕ ФЛОРИСТИКАЛЫҚ
ҚҰРЫЛЫМ ДЕҢГЕЙІ - ЯРУСТЫЛЫҒЫ
ПОКРЫТИЕ
ЖИЗНЕННОСТЬ
ТІРШІЛІК ЕТУ ОРТАСЫНЫҢ ТАБИҒАТЫ
Фитоценоздар:

1) Күн энергиясының негізгі қабылдағыштары мен
трансформаторлары,
2) биогеоценоздағы өнімдерді негізгі жеткізушілер,
3) олардың құрылымында биогеоценозда болатын барлық
процестер объективті түрде көрсетіледі,
4) сонымен бірге олар табиғатты тікелей оқуға оңай қол жетімді,
5) олар үшін бірнеше ондаған жылдар бойы зерттеулердің тиімді
далалық әдістері және нақты материалдарды камералдық өңдеу
әдістері әзірленді және әлі де жаңасы ойлап табылуда
Экосистема

Экосистема – (грек – Оікоs –үй, орын, система – жүйе). Тірі организмдердің бірлестігінен және олардың тіршілік
ортасынан тұратын функциональдық жүйе. Бір фитоценоз ішінде экосистемамен биогеоценоз бір – біріне дәл келеді.
Фитоценоздың шекарасынан жоғары не төмен болса онда биогеоценоз және экосистема бір – біріне дәл келмейді.
Практика жүзінде экосистема термині масштабы жағынан өте кішкентай мысалы, аквариум, немесе космос кораблі
және өте үлкен (мыс каспий теңізі) объектілерге қатысты қолданыла береді. Экосистема терминінің авторы ағылшын
экологы А. Генсли (1935).
Барлық экосистемаларды үш топқа бөлуге болады :
1. Бөлектенген жүйелер қоршаған ортамен энергияда, материяда алмаспайды (жасанды экспериментальдық
экосистемалар).
2. Жабық жүйелер, қоршаған ортамен тек энергия айырбастайды (мыс космос караблі, станциялары).
3. Ашық экосистемалар – қоршаған ортамен энергия және зат айырбастайды. Ашық экосистемалар классификациясы
толығымен бітпеген. Б.А.Быковтың (1988) пікірі бойынша ашық экосистемалардың ең басты элементі биотаның
автотрофтық бөлігі болып табылады. Соның үішін экосистемалар классификациясы — өсімдіктер
классификациясы негізге алып жасау керек.
Доминант

Өсімдік жамылғысының доминантты классификациясы шеңберінде бірлестіктерді бөлу барлық
негізгі ярустардың доминантты түрлерінің негізінде жүзеге асырылады. Шөпті экожүйелерде
(шалғындар, далалар), сондай-ақ тропиктік ормандарда әдетте доминантты оқшаулау қиын.
Маусымдық және жылдық өзгермелі доминанттар бар. Маусымдық ауыспалы доминанттарға мысал
ретінде ерте көктемде жалпақ жапырақты ормандарда басым болатын эфемероидтардың кейбір
түрлері (тығыз коридалис және ақжелкен анемоны) және жазда өсетін шөптесін шөптер (қарашөп
және пролесник) жатады. Доминанттың ұқсас өзгеруі шалғындықтардың кейбір түрлерінде
кездеседі. Шөптесін полидоминантты фитоценоздарда, әсіресе шалғындыларда әр жылдардағы ауа
райы жағдайына байланысты (ауа райы өзгеретін доминанттар) жыл бойына доминанттылықтың
өзгеруі жиі байқалады.
Эдификатор

Эдификатор (лат. aedificator - құрылысшы) - кең мағынада қызметі қоршаған ортаны тудыратын
немесе елеулі түрде өзгертетін организм. Бұл категорияға басым өндірушілер, әдетте орман
құрайтын ағаштар, далада басым шөптер (бетеге, қауырсынды шөптер), балдырлар, мысалы,
Саргассо теңізінің экожүйесін құрайтын саргассо балдырлары кіруі мүмкін.
Эдификатор – өсімдік қауымдастығындағы өсімдіктердің оның ерекшеліктерін анықтайтын,
экожүйеде биоортаны құрайтын және оның құрылымының құрамында маңызды рөл атқаратын
өсімдік түрі. Тар мағынадағы эдфикатордың синонимі ретінде детерминант терминін қолдануға
болады.
Эдификатор - бұл қоршаған ортаны қалыптастырушы қабілеті күшті, яғни өсімдік бірлестігінің
құрылымын және белгілі бір дәрежеде түрлік құрамын - фитоценозды анықтайтын өсімдік түрі.
Эдификатор қоршаған ортаға және сол арқылы қоғамның басқа мүшелерінің өміріне қатты әсер
етеді. Тар мағынада түзушілер – ормандағы қарағай, даладағы қауырсынды шөп, т.б.
Жалпы алғанда, фитоценоздарды
зерттеу келесі маңызды мәселелерді
шешуге көмектеседі
Органикалық заттар мен энергияның жинақталуындағы фитоценоздың рөлін және
биогеоценоздың жалпы жүйесіндегі зат пен энергияның өзгеруін анықтау
Биогеоценоз динамикасындағы фитоценоздың рөлін анықтау.
Фитоценоздың биогеоценоздың басқа компоненттеріне әсер ету сипаты мен
дәрежесін анықтау. Тиісінше, биогеоценоздың басқа компоненттерінің
фитоценоздың қасиеттеріне, ерекшеліктеріне және тиімділігіне әсерін анықтау.
Фитоценоздың көрші биогеоценоздарға әсер ету сипаты мен дәрежесін анықтау.
Биогеоценоздың биологиялық өнімділігін арттыру және оның басқа да пайдалы
қасиеттерін жақсарту мақсатында фитоценозға адамның шаруашылық қызметі
тарапынан тікелей және жанама әсер етудің нысанын, әдістері мен құралдарын
анықтау

Ұқсас жұмыстар

ФИТОЦЕНОЗ ҚҰРЫЛЫМЫ

Ингредиенттер - қауымдастықтың басты және басты емес қабаттарындағы басқа қатысушылар

ГЕОБОТАНИКА

Өсімдіктердің жіктелуі

Жеке түр экологиясы - аутоэкология

Фитоценоз структурасы

Микроорганизмдердің биотикалық қарым - қатынас түрлері

Топырақ қабатыны ылғалдылығы молайып, батпақтану процесі

БИОЦЕНОЗ БИОГЕОЦЕНОЗ

ЭКОЛОГИЯ БИОЦЕНОЗ

Пәндер