Көк - жасыл балдырлар

Презентация қосу

Көк-жасыл балдырлар
КӨК – ЖАСЫЛ БАЛДЫРЛАР ӨТЕ ЕРТЕДЕ ПАЙДА БОЛҒАН
ӨСІМДІКТЕР ТҮРЛЕРІНІҢ ЖАЛПЫ САНЫ 14 МЫҢ.

КЛЕТКА ҚҰРЫЛЫСЫ –БҰЛАР НЕГІЗІНЕН КОЛОНИЯЛЫ ЖӘНЕ
КӨП КЛЕТКАЛЫ, СИРЕКТЕУ БІР КЛЕТКАЛЫ, ТҮСІ АЛУАН ТҮРЛІ
(КӨК-ЖАСЫЛ, САРҒЫШ, ЖАСЫЛ). ОЛАРДЫҢ ТҮСІ КЛЕТКАДА
ӘРТҮРЛІ МӨЛШЕРДЕ БОЛАТЫН ӘРТҮРЛІ ПИГМЕНТТЕРДІҢ
КӨК – ЖАСЫЛ ТҮСТІ ФИКОЦИАННЫҢ, ХЛОРОФИЛЛДЫҢ,
КАРОТИНОИДТАРДЫҢ ЖӘНЕ ҚЫЗЫЛ ТҮСТІ ФИКОЦИАННЫҢ,
ХЛОРОФИЛДІҢ, КАРОТИНОИДТАРДЫҢ ЖӘНЕ ҚЫЗЫЛ ТҮСТІ
ФИКОЭРИТРИННІҢ ОРАЙЛАСЫП КЕЛУІМЕН ТІКЕЛЕЙ
БАЙЛАНЫСТЫ.
Көк-жасыл балдырлардың
клеткаларында қалыптасқан ядросы,
хромотофорасы және клетка
шырынына толы вакуольдері
болмайды. Клетка қабықшасы
негізінен пектинді заттардан тұрады :
клетка қуысы цитоплазмамен
толтырылған, ол екі қабаттан тұрады :
қатты клетка қабықшасына жақын
жатқан,мембраналар мен
пигменттерден тұратын көк-жасыл
түске боялған қабат
хроматоплазмадан және ДНК – Дан
тұратын, түссіз ортаңғы бөлік
центроплазмадан тұрады.
Көп клеткалы көк-жасыл балдырлар жіп
тәрізді болып келеді. Жіптерінің ұзындыққа
өсуі клеткалардың жай екіге бөлінуі арқылы
жүзеге асады. Жіп түзетін біртектес
клеткалардың ішінде гетеро циста деп.
Аталынатын үлкен, қабықшалары қалың,
клетканың ішіндегі тірі заттарынан айырылған
сарғыш-қоңыр түсті дөңгелек өлі клеткалар
болады.Көп жағдайда бір клеткалы және жіп
тәрізді көк-жасыл балдырлар өз бойынан
шырышты заттар бөліп шығарады және бірігіп
біршама үлкен колония түзеді.
Қоректенуі. Көк –жасыл балдырлар автотрофты
жолмен қоректенеді. Кейбір жағдайларда олардың
көпшілігі шіріген қалдықтары мол ластанған суларда
өмір сүруіне байланысты миксотрофты (аралас)
қоректенуге қабілетті болып келеді. Яғни
фотосинтезбен бірге, органикалық заттарды өз бойына
сіңіре алады. Артық қор заттары ретінде гликопротеид,
валютин (белок) немесе көк-жасыл балдырларға тән
цианофицин (лапопротеид) түзеді.
Көбеюі. Көк – жасыл балдырлар негізінен вегетативтік жолмен көбейеді. Бір клеткалы
организмдер клетканың бірнеше ұсақ бөлшектерге бөлініп кетуінің ал көп клеткалыларының
жіпше-гетероциста немесе маманданбаған өлі клеткалар арқылы үзіліп кетуінің нәтижесінде
жүзеге асады. Жіпшенің вегетативні көбеюге қажетті участогі гармогония деп аталынады.
Арнайы маманданған көбею органдары болмайды. Жыныстық көбею жоқ. Қолайсыз
жағдайларда клеткалардан қабықшалары қалың споралар түзіледі.
Көк – жасыл балдырлар өте өзгергіш, сыртқы
ортаның қолайсыз жағдайына тез
бейімделеді. Олар тұщы және теңіз
суларында, топырақ беттерінде, тастарда,
бұлақтар суларында өмір сүреді.Ластанған
суларда планктон түрінде судың көкшіл түске
боялуына (цветение) әкеліп соқтырады.
Балдырлардың көпшілігі суды, негізінен теңіз суларын мекендейді. Олардың біреулері,
планктонның негізгі бөлігін түзіп, суда бос жүзіп жүреді, ал екіншілері судың түбінде бос
жатады немесе субстратқа бекініп тұрады. Соңғылары бентостың (су асты шалғындардың)
негізгі бӛлігін түзеді. Теңіздерде балдырлар 30 м тереңдікке дейін ерекше қалың болып
өседі. Алайда көлеңкеге ең төзімді қоңыр және қызыл балдырлар 100-200 метрге, ал
жекеленген түрлері 500 метрге және оданда көбірек тереңдікке дейін өседі.
Классификациясы. Көк-жасыл
балдырлар үш класқа бөлінеді :
хрококкалар,
(Chroococcophyceal),хамесифондылар
(Сhamaesiphonophycal),
гормогониялылар (Hormoqoniophyceal).
Хрококкалар класына
(Chroococcophyceal), глеокапса,
(Coleocapsa), мерисмопедия
(Merismopedia), хамесифондылар
(Chamesiphonophycal), демокарпа
(Democarpa), паширенема (Pasherinema),
Микроцистис

Дермокарпа

Спирулина
Теңіз балдырларын өнеркәсіптің
көптеген салаларына шикізат
есебінде қолданады. Олардан
йод, спирт» сірке қышқылы,
жасунық, агарагар (ғылыми
зертханаларда бактериялар мен
саңырауқұлақтарды,
балдырларды өсіретін қоректік
орта) алынады.
Сонымен қатар балдырларды тамақ өнеркәсібінде де
пайдаланады,мысалы,сорпа,салат дайындауда осы
балдырларды қолдануға болады.Олар денсаулыққа өте
пайдалы.
БАЛДЫРЛАРДЫҢ ТҮРЛЕРІ

• Қоңыр балдырлар Қоңыр балдырдың жасуша қабықшасының сырты
созылыңқы сілемейлі қабықшамен қапта лған.
Жасушасы - бір ядролы, вакуольдері біреу немесе
көп болады. Сілемейлі қабықша теңіз
толқынының күшіне төтеп беріп, су қайтқанда
балдырларды құрғап кетуден сақтайды. Майда
вакуольдердің құрамында илік заттары бар.
Олардың дән тәрізді хроматофорлары жасуша
қабықшасына жақын орналасады.
Хроматофорларында хлорофилл және қоңыр
бояулары (пигменттері) болады. Бұл бояу қоңыр
балдырларда жүретін фотосинтезге күннің
ультракүлгін сәулесін тиімді пайдалануға
көмектеседі. Жасушаның қор заты -
полисахаридтер (ерітінді күйіндегі көмірсулар).
Қызыл балдырлар
Теңіздің терең түбінде (270 м) көпжасушалы қызыл
балдырлар өседі. Талломы (денесі) - таспа,
тақтайла, жіп тәрізді, кейде жіптері тарамдалған.
Қоңыр балдырлар сияқты аса ірі болмайды.
Олардың жасушаларындағы дән тәрізді
хроматофорларында хлорофилден басқа қызыл-
көк пигменттері болады. Сондықтан бұл балдырлар
түсінің қызып, қызғылт және сары, көк-жасыл
болуы да мүмкін. Теңіздің түбінде бұл балдырлар
айрықша әдемі, көз тартады. Жасушасының қор
заты - май және қантты заттар.
Өсімді, жыныссыз, жынысты жолдармен көбейеді.
Өсімді көбейгенде бөлініп қалған бөліктерінен
жаңа дарақ түзілмей, жетілт, бөлініп, өседі.
Жыныссыз көбейгенде түзілетін спораларының
талшығы болмайды. Судың ағынымен қозғалады.
Спора түзетіл қалта - бір жасушадан түзілген
спорангийдің ішінде бір немесе төрт спора жетіледі
Клетка құрылысы

Клетка құрылысы –бұлар негізінен колониялы және көп клеткалы, сиректеу бір клеткалы, түсі алуан түрлі
(көк-жасыл, сарғыш, жасыл). Олардың түсі клеткада әртүрлі мөлшерде болатын әртүрлі пигменттердің көк
– жасыл түсті фикоцианның, хлорофиллдың, каротиноидтардың және қызыл түсті фикоцианның,
хлорофилдің, каротиноидтардың және қызыл түсті фикоэритриннің орайласып келуімен тікелей
байланысты. Көк-жасыл балдырлардың клеткаларында қалыптасқан ядросы, хромотофорасы және
клетка шырынына толы вакуольдері болмайды. Клетка қабықшасы негізінен пектинді заттардан тұрады :
клетка қуысы цитоплазмамен толтырылған, ол екі қабаттан тұрады : қатты клетка қабықшасына жақын
жатқан,мембраналар мен пигменттерден тұратын көк-жасыл түске боялған қабат хроматоплазмадан
және ДНК – Дан тұратын, түссіз ортаңғы бөлік центроплазмадан тұрады.

Көп клеткалы көк-жасыл балдырлар жіп тәрізді болып келеді. Жіптерінің ұзындыққа өсуі клеткалардың
жай екіге бөлінуі арқылы жүзеге асады. Жіп түзетін біртектес клеткалардың ішінде гетеро циста деп.
Аталынатын үлкен, қабықшалары қалың, клетканың ішіндегі тірі заттарынан айырылған сарғыш-қоңыр
түсті дөңгелек өлі клеткалар болады.Көп жағдайда бір клеткалы және жіп тәрізді көк-жасыл балдырлар өз
бойынан шырышты заттар бөліп шығарады және бірігіп біршама үлкен колония түзеді.
Қоректенуі
• Қоректенуі. Көк –жасыл балдырлар
автотрофты жолмен қоректенеді. Кейбір
жағдайларда олардың көпшілігі шіріген
қалдықтары мол ластанған суларда өмір
сүруіне байланысты миксотрофты (аралас)
қоректенуге қабілетті болып келеді. Яғни
фотосинтезбен бірге, органикалық заттарды өз
бойына сіңіре алады. Артық қор заттары
ретінде гликопротеид, валютин (белок) немесе
көк-жасыл балдырларға тән цианофицин
(лапопротеид) түзеді.
Көбеюі
Көбеюі. Көк – жасыл балдырлар негізінен
вегетативтік жолмен көбейеді. Бір клеткалы
организмдер клетканың бірнеше ұсақ
бөлшектерге бөлініп кетуінің ал көп
клеткалыларының жіпше-гетероциста немесе
маманданбаған өлі клеткалар арқылы үзіліп
кетуінің нәтижесінде жүзеге асады. Жіпшенің
вегетативні көбеюге қажетті участогі гармогония
деп аталынады. Арнайы маманданған көбею
органдары болмайды. Жыныстық көбею жоқ.
Қолайсыз жағдайларда клеткалардан
қабықшалары қалың споралар түзіледі.

Ұқсас жұмыстар

ЖАСЫЛ БАЛДЫРЛАР

Өсімдіктердің ұрпақ шығаруы және көбеюі, жолдары

“Төменгі сатыдағы өсімдіктер, балдырлар”

Өсімдіктер дүниесі

Топырақтағы мекендейтін микроорганизмдердің түрлері мен ролі

Өсімдіктерден биосутегін алу

Протерозой - ерте өмір дәуірі

НЕГІЗГІ ОБЛЫСТЫҚ КЛИМАТИКАЛЫҚ ФАКТОРЛАРДЫҢ ӘСЕРІМЕН ЖҮЗЕГЕ

Фотосинтез – организмдердің тіршілігіне қажетті күрделі органикалық заттар түзуі

Өсімдіктің фотосинтездік аппараты

Пәндер