Педагогикалық процесс - күрделі жүйелі құбылыс

Презентация қосу

Педагогикалық процесс – күрделі жүйелі құбылыс. Педагогикалық процестің жоғары
маңыздылығы тұлғаның өсу процесінің мәдени, тарихи және әлеуметтік құндылығына байланысты.

«Тұтастық пен жалпылық негізінде оқыту, тәрбиелеу және дамытудың бірлігін қамтамасыз
ету педагогикалық процестің негізгі мәні болып табылады» делінген әдебиеттерде.

Педагогикалық процестің біртұтас құбылыс ретіндегі мақсаттарының ішінде тәрбие, даму,
қалыптасу және даму процестері ажыратылады.
«Қалыптасу – бұл, 1) тұлғаның сыртқы және ішкі факторлардың – тәрбиенің, оқытудың,
әлеуметтік және табиғи ортаның, жеке тұлғаның өзіндік белсенділігінің әсерінен дамуы мен
қалыптасу процесі; 2) жеке қасиеттер жүйесі ретінде тұлғаның ішкі ұйымдасу әдісі мен
нәтижесі.
«Оқыту – білім жүйесін, іс-әрекет әдістерін, шығармашылық іс-әрекет тәжірибесін және
дүниеге эмоционалдық-құндылық қатынас тәжірибесін меңгеру процесін ұйымдастыру арқылы
тұлғаны тәрбиелеуге бағытталған оқытушы мен студенттің бірлескен қызметі.
Педагогикалық процесс- педагогика ғылымының маңызды, іргелі категорияларының бірі.
Педагогикалық процесс дамытушылық және тәрбиелік міндеттерді шешуге бағытталған
педагогтар мен студенттердің арнайы ұйымдастырылған, мақсатты өзара әрекеті ретінде
түсініледі. Педагогикалық процесс қоғамның білім беру жөніндегі әлеуметтік тапсырысын
орындауды қамтамасыз етуге арналған.

Педагогикалық процесс жүйе болып табылады және кез келген жүйе сияқты оның
белгілі бір құрылымы бар. Құрылым - бұл жүйедегі элементтердің (компоненттердің)
орналасуы, сондай-ақ олардың арасындағы байланыстар. Байланыстарды түсіну өте
маңызды, өйткені педагогикалық процесте немен және қалай байланысты екенін біле
отырып, осы процесті ұйымдастыруды, басқаруды және сапасын арттыру мәселесін шешуге
болады. Педагогикалық процесстің құрамдас бөліктері, бұл: мақсаты мен міндеттері;
ұйымдастыру және басқару; жүзеге асыру әдістері; нәтижелер.
Педагогикалық процестің заңдылықтары - бұл объективті, маңызды, қайталанатын
байланыстар. Педагогикалық процесс сияқты күрделі, үлкен және динамикалық жүйеде әртүрлі
байланыстар мен тәуелділіктердің үлкен саны көрінеді. Көпшілігі педагогикалық процестің
жалпы заңдылықтары келесісі:
Педагогикалық процестің динамикасы кейінгі барлық өзгерістер мен алдыңғы кезеңдердегі
өзгерістерге байланысты екенін көрсетеді, сондықтан педагогикалық процесс көп сатылы сипатқа
ие - аралық жетістіктер неғұрлым жоғары болса, соңғы нәтиже соғұрлым маңызды болады;
¦ педагогикалық процесте тұлғаның даму қарқыны мен деңгейі тұқым қуалаушылыққа, қоршаған
ортаға, педагогикалық әсер ету құралдары мен әдістеріне байланысты;
¦ педагогикалық әсер етудің тиімділігі педагогикалық процесті басқаруға байланысты;
¦ педагогикалық процестің өнімділігі педагогикалық іс-әрекеттің ішкі ынталандыруларының
(мотивтерінің) әрекетіне, сыртқы (әлеуметтік, моральдық, материалдық) ынталандырулардың
қарқындылығы мен сипатына байланысты;
¦ педагогикалық процестің тиімділігі, бір жағынан, педагогикалық іс-әрекеттің сапасына, екінші
жағынан, оқушылардың өзіндік оқу іс-әрекетінің сапасына байланысты;
¦ педагогикалық процесс тұлға мен қоғамның қажеттіліктерімен, қоғамның материалдық-
техникалық, экономикалық және басқа мүмкіндіктерімен, моральдық-психологиялық, санитарлық-
гигиеналық, эстетикалық және басқа да жағдайлармен анықталады.
Педагогикалық процестің заңдылықтары оның жалпы ұйымдастырылуын, мазмұнын,
формалары мен әдістерін анықтайтын негізгі ережелерде, яғни принциптерде нақты көрініс
табады.
Принциптер қазіргі ғылымда бұл кез келген теорияның негізгі, бастапқы ережелері, жетекші
идеялары, мінез-құлықтың, әрекеттердің негізгі ережелері. Дидактика принциптерді
педагогикалық іс-әрекетке және оқу-тәрбие процесіне бағыт-бағдар беретін ұсыныстар ретінде
қарастырады – олар оның барлық аспектілерін қамтиды және оған мақсатты, логикалық жүйелі
бастама береді. Алғаш рет дидактиканың негізгі принциптерін Я.А.Коменский «Ұлы
дидактикада» тұжырымдаған: саналылық, көрнекілік, бірте-біртелік, жүйелілік, күштілік,
орындалу мүмкіндігі.
Осылайша, педагогикалық процестің принциптері- бұл педагогикалық іс-әрекетті
ұйымдастырудың, оның бағытын көрсететін және педагогикалық процесті қалыптастыратын
негізгі талаптар.
Педагогикалық іс-әрекет сияқты салалы және көп қырлы әрекетті түсіну және реттеу міндеті
әртүрлі бағыттағы нормалардың жеткілікті кең ауқымын әзірлеуді талап етеді. Бірге жалпы
педагогикалық принциптер (мысалы, білім берудің өмірмен және практикамен байланысының
принциптері, білім мен тәрбиенің еңбекпен байланысы, педагогикалық процестің гуманистік
бағыттылығы және т.б.) қағидалардың басқа топтарын ажыратады:
¦ тәрбие принциптері- тарауында талқыланады білім беру;
¦ педагогикалық процесті ұйымдастыру принциптері- ұжымдағы жеке тұлғаны оқыту мен
тәрбиелеу принциптері, сабақтастық және т.б.;
¦ педагогикалық іс-әрекетке жетекшілік ету принциптері- педагогикалық процесте басқаруды
студенттердің ынталылығы мен дербестігін дамытумен ұштастыру, талапшылдықты
студенттермен олардың жеке басына құрметпен ұштастыру, тұлғаның жағымды қасиеттерін тірек
ретінде пайдалану, оның тұлғасының күшті жақтарын және т.б. принциптері.
Педагогикалық процесс - :

«берілген мақсатқа жетуге бағытталған және жағдайдың алдын ала жоспарланған өзгеруіне,
тәрбиешілердің қасиеттері мен сапаларының өзгеруіне әкелетін тәрбиешілер мен
тәрбиешілердің дамып келе жатқан өзара әрекеті».
«дамыту және тәрбиелеу мәселелерін шешуге бағытталған мұғалімдер мен оқушылардың
арнайы ұйымдастырылған өзара әрекеті» .
«қоғамның да, оның дамуындағы жеке тұлғаның да қажеттіліктерін қанағаттандыруға
бағытталған білім беру міндеттерін шешу үшін оқыту мен тәрбиелеу құралдарын пайдалана
отырып, білім беру мазмұнына қатысты мұғалімдер мен оқушылардың арнайы
ұйымдастырылған өзара әрекеті» деп қарастырады. және өзін-өзі дамыту».
Педагогикалық процестің мақсаты – оқушы тұлғасын қалыптастыру, дамыту, оқыту және
тәрбиелеу: «Тұтастық пен ортақтық негізінде оқыту, тәрбиелеу және дамытудың бірлігін
қамтамасыз ету – педагогикалық процестің негізгі мәні».

Педагогикалық процесс мақсаттан нәтижеге дейінгі қозғалысты қамтитын циклдік процесс.
Бұл қозғалыста біреуді ажыратуға болады жалпы кезеңдері : дайындық, негізгі және қорытынды.
1. Қосулы дайындық кезеңі мақсат қою процестің жағдайларын диагностикалау негізінде жүзеге
асырылады, мақсат пен міндеттерге жетудің мүмкін болатын құралдарының болжамы бар, процесті
жобалау және жоспарлау.
2. Педагогикалық процестің жүзеге асу кезеңі (негізгі) келесі өзара байланысты элементтерді
қамтиды: алдағы қызметтің мақсаттары мен міндеттерін қою және түсіндіру; мұғалімдер мен
студенттер арасындағы өзара әрекеттестік; педагогикалық процестің көзделген әдістерін, құралдарын
және формаларын пайдалану; қолайлы жағдайлар жасау; мектеп оқушыларының белсенділігін
ынталандыру бойынша түрлі шараларды жүзеге асыру; басқа процестермен байланысты қамтамасыз
ету.
3. Соңғы кезең қол жеткізілген нәтижелерді талдауды қамтиды. Ол анықталған кемшіліктердің
себептерін іздеуді, оларды түсінуді және осы негізде педагогикалық процестің жаңа циклін құруды
қамтиды.
Педагогикалық процестің қасиеттері:

тұтас педагогикалық процесс оның құрамдас процестерін күшейтеді;
тұтас педагогикалық процесс оқыту мен тәрбиелеу әдістерінің енуіне мүмкіндіктер жасайды;
біртұтас педагогикалық процесс педагогикалық және студенттік ұжымдардың біртұтас жалпы
мектеп ұжымына бірігуіне әкеледі.

Педагогикалық процестің құрылымы.
Құрылым – жүйедегі элементтердің орналасуы. Жүйенің құрылымы белгілі бір критерий
бойынша таңдалған компоненттерден, сондай-ақ олардың арасындағы байланыстардан тұрады.
Педагогикалық процестің құрылымы келесі құрамдас бөліктерден тұрады:
Ынталандырушы-мотивациялық - мұғалім оқушылардың оқу-танымдық іс-әрекетіне
қажеттіліктері мен мотивтерін тудыратын танымдық қызығушылықты ынталандырады;
Мақсат- оқу-танымдық іс-әрекеттің мақсатын, міндеттерін мұғалімнің білуі және оқушылардың
қабылдауы («тұлғаның жан-жақты үйлесімді дамуы» жеке қасиеттерді қалыптастырудың нақты
міндеттеріне дейінгі педагогикалық іс-әрекеттің барлық алуан түрлі мақсаттарын, міндеттерін
қамтиды).
операциялық-тиімді - оқу процесінің процессуалдық жағын барынша толық көрсетеді (әдістері,
тәсілдері, құралдары, ұйымдастыру формалары);
бақылау және реттеу - мұғалімнің өзін-өзі бақылауы мен бақылауының үйлесімі кіреді;
рефлексиялық - интроспекция, өзін-өзі бағалау, басқалардың бағалауын ескере отырып және
олардың оқу әрекетінің одан әрі деңгейін студенттердің және мұғалімнің педагогикалық іс-
әрекетін анықтау.

Ұқсас жұмыстар

Тұтас педагогикалық үдеріс

Педагогика тарихында қолданылатын диалектикалық әдіс

Тәрбие педагогикалық әрекетте

Педагогика саласындағы зерттеулер

Педагогика адам туралы ғылым жүйесінде

Тәрбие үдерісінің теориясы

Педагогтың кәсіби өзін-өзі тануы

Педагогикалық процесс

Жалпы педагогика

Көрнекілік принципі

Пәндер