Нәруыздардың құрылымдық деңгейлері мен құрылысы

Тақырыбы: Нәруыздарды құрамы (жай, күрделі) және қызметі бойынша жіктеу. Нәруыздардың құрылымдық деңгейлері мен құрылысы

10 - сынып (Қоғамдық - гуманитарлық бағыты)

Нәруыздар - адам пайдалынатын

көптеген тағамдардың құрамында кездеседі.

Олар адам ағзасында өздігінен түзілмейді,

тек тағаммен бірге қабылданады. Адамның

қалыпты өмір сүріп, дұрыс жұмыс атқаруы

үшін нәруыздың тәуліктік мөлшері 100-120 грамм

Нәруыз негізінен мал, құс еттерінде,

жұмыртқада, сүтте, жаңғақта, асбұршақта,

балықта көп кездеседі.

Нәруыздар тек адам ағзасын қоректендіруші, құрастырушы ғана емес, сонымен қатар ол көптеген ферменттер мен гормондарды түзуге септігін тигізеді.

Жануартекті тағамдарда адам ағзасы үшін нәрлі нәруыз көптеп кездеседі.

құс еті

Мал

еті

Балық еті

Шаян

Жұмыртқа

Сүт

Нәруыздар

Нәруыздарды жіктеу

Бейтарап және гидрофобты

аминқышқылдар

Аланин, изолейцин, лейцин, фенилаланин, пролин, триптофин

Бейтарап және полярлы

аминқышқылдар

Аспаргин, цистеин, глутамин,

серин, треонин, тирозин

Негізгі аминқышқылдар

Аргинин, гистидин, лизин

Қышқылды аминқышқылдар

Аспарагин қышқылы,

глутамин қышқылы

Нәруыздар -жасушада көп мөлшерде болады.

Оның мономері - аминқышқылы, 20 типі бар

Ауыстырылмайтын аминқышқылдары

Организмде синтезделмейтін аминқышқылдарын адам қоректік заттармен қабылдауы керек

Адам организмі қажетті аминқышқылдарының жартысынан астамын өздігінен синтездей алады

Ал сегіз аминқыщқылын адам организмі синтездей алмайды.

Олар ауыстырылмайтын аминқышқылдары деп аталады.

Нәруыздардың құрамы

Күрделі

Қарапайым

Егер нәруыздардың құрамына тек аминқышқылдары кіретін болса, мұндай нәруыздар қарапайым нәруыздар деп аталады

Егер нәруыздардың құрамында аминқышқылдарынан басқа қандай да бір құрамбөлік болса, онда оларды күрделі нәруыздар дейді

Өкпедегі газ

Оттегі жасушаға түседі

Гемоглобин молекуласы

Күрделі нәруызға тасымалдаушы

нәруыз - гемоглобин жатады

Инсулин массасы 6 мың

болатын 51 аминқышқылының

қалдығынан тұрады

Нәруыздың физикалық және химиялық қасиеттері

Еритін - гидрофильді

(гемоглобин, альбумин)

нәруыздар

Ерімейтін - гидрофобты

( кератин) нәруыздар

Нәруыздың химиялық қасиеттері

Нәруыз молекуласының заряды әртүрлі, қышқыл және негіздік қасиет көрсетіп, амфотерлі болуы мүмкін. Олар қышқылдық, негіздік және бейтараптық ақуыздар ажыратылады

Нәруыздарды зерттеудің қысқаша тарихы

Зерттеуші

Оқиға мерзімі

Ашылған жаңалықтың мәні

Я. Бекорри

1736

Бидай нәруызын - ұн құрамындағы желімтікті ашты

А. Браконно

1820 ж.

Нәруыз молекуласын ыратып, глицин және лейцин аминқышқылдарын алды.

Э. Фишер

1901 ж.

Нәруыз молекуласында аминқышқылдар арасында пептидтік байланыс болатынын дәлелдеді. Аминқышқыл қалдықтарынан пептидтік байланысы бар синтетикалық нәруыз алды. Пептидтерді синтездеді.

Л. Полинг

1951-1954 жж.

Ірі молекулалар: нәруыздар және нуклеин қышқылдарына арналған рентгенограмма түрін алдын ала болжауға мүмкіндік беретін теория жасады.

Нәруыздардың құрылымы

https://youtu. be/vKMPrBRUIAU

Нәруыздардың құрылымы бойынша жіктелуі

Құрылымдар:

А- бірінші; В-екінші;

С-үшінші; Д-төртінші

1 - құрылым, тізбекке қосылған

аминқышқылы, пептидтік байланыс

2- құрылым, шиыршықтәрізді,

N-H және CO топтары арасындағы

сутектік байланыс

3- құрылым, микроглобула, кез-келген

конфигурацияға ие бола алады

4- құрылым, макроглобула, 2-3 немесе

одан да көп нәруыз молекуласы біріккен кезде түзіледі

№ 1 Тапсырма. Нәруыздардың құрамы, атқаратын қызметі бойынша жіктеп сөйлемдерді толықтырыңыз

Тапсырма

Дескриптор:

Сөйлемдегі қажетті сөздерді толықтырып, жіктеп жазады

1. Егер нәруыздардың құрамына тек аминқышқылдары кіретін болса, мұндай нәруыздар . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . деп аталады

2. Күрделі нәруызға тасымалдаушы нәруыз - . . . . . . . . . . .

жатады.

3. Нәруыз молекуласын ыратып, . . . . . . . . . . . . . . және . . . . . . . . . . . . аминқышқылдарын алған, А. Браконно.

4. Бидай нәруызын - ұн құрамындағы желімтікті ашқан

. . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Тапсырма

№ 2 Тапсырма. Суреттегі ақуыздың құрылымдық белгілерін жіктеп жазыңыздар

Ақуыздың құрылымдық белгілерін жіктеп жазады;

Дескриптор:

Тапсырма

макроглобула, 2-3 немесе

одан да көп нәруыз молекуласы біріккен кезде түзіледі

шиыршықтәрізді,

N-H және CO топтары арасындағы

сутектік байланыс

тізбекке қосылған

аминқышқылы, пептидтік байланыс

микроглобула, кез-келген

конфигурацияға ие бола алады

Сабақты бекіту

Биологиялық диктант:

1. Э. Фишер 1901 жылы, нәруыз молекуласында аминқышқылдар арасында . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . болатынын дәлелдеді.

2. Нәруыз молекуласының . . . . . . . . . . . . құрылымы болады.

3. Ірі молекулалар: нәруыздар және нуклеин қышқылдарына арналған . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . түрін алдын ала болжауға мүмкіндік беретін теория жасады.

Дескриптор:

Нәруыздың зерттелу тарихын, құрылымын түсінеді;

Нәруыз молекуласының қанша құрылымды екенін жіктей алады;

Ұқсас жұмыстар

Ағзаға дейінгі деңгейлер

Ақуыздардың түрлері

Жануар жасушасындағы қорға жиналатын полисахарид

Жасуша құрамындағы органикалық заттар. Олардың құрылысы мен атқаратын қызметі

Жасуша ұғымы

Жасуша құрамындағы органикалық заттар

Майлардың құрамы мен құрылысы

Жасушаның тұқым қуалайтын аппараты (ПЛ)