Нәруыздардың құрылымдық деңгейлері мен құрылысы

Презентация қосу

Тақырыбы: Нәруыздарды құрамы (жай, күрделі) және
қызметі бойынша жіктеу. Нәруыздардың
құрылымдық деңгейлері мен құрылысы

10 - сынып (Қоғамдық – гуманитарлық бағыты)
Нәруыздар
Нәруыздар – адам пайдалынатын
көптеген тағамдардың құрамында кездеседі. Бал Мал
құс еті ық
еті еті
Олар адам ағзасында өздігінен түзілмейді,
тек тағаммен бірге қабылданады. Адамның
қалыпты өмір сүріп, дұрыс жұмыс атқаруы
үшін нәруыздың тәуліктік мөлшері 100-120
грамм

Нәруыз негізінен мал, құс еттерінде, Жұ
жұмыртқада, сүтте, жаңғақта, асбұршақта, Шаян мыр Сүт
тқа
балықта көп кездеседі.

Нәруыздар тек адам ағзасын қоректендіруші,
құрастырушы ғана емес, сонымен қатар ол
көптеген ферменттер мен гормондарды
түзуге септігін тигізеді.

Жануартекті тағамдарда адам ағзасы үшін
нәрлі нәруыз көптеп кездеседі.
Нәруыздарды жіктеу

Нәруыздар -жасушада көп мөлшерде болады.
Оның мономері – аминқышқылы, 20 типі бар

Бейтарап және гидрофобты Негізгі
аминқышқылдар аминқышқылдар
Аргинин,
Аланин, изолейцин, лейцин,
гистидин,лизин
фенилаланин,пролин,триптофин

Қышқылды
.
Бейтарап және полярлы
аминқышқылдар
аминқышқылдар
Аспаргин, цистеин,глутамин, Аспарагин қышқылы,
глутамин қышқылы
серин,треонин,тирозин
Ауыстырылмайтын аминқышқылдары

Адам организмі қажетті
аминқышқылдарының
жартысынан астамын өздігінен
синтездей алады

Ал сегіз аминқыщқылын адам
организмі синтездей алмайды.
Олар ауыстырылмайтын
аминқышқылдары деп аталады.

Организмде синтезделмейтін
аминқышқылдарын адам
қоректік заттармен қабылдауы
керек

Нәруыздардың құрамы

Қарапайым Күрделі
Егер нәруыздардың құрамына тек Егер нәруыздардың құрамында
аминқышқылдары кіретін болса, аминқышқылдарынан басқа қандай да
мұндай нәруыздар қарапайым бір құрамбөлік болса, онда оларды
нәруыздар деп аталады күрделі нәруыздар дейді
Өкпедегі
газ

Оттегі
жасушаға
түседі

Гемог
лобин
молек
уласы

Инсулин массасы 6 мың Күрделі нәруызға тасымалдаушы
болатын 51 аминқышқылының нәруыз – гемоглобин жатады
қалдығынан тұрады
Нәруыздың физикалық және химиялық қасиеттері

Еритін – гидрофильді
(гемоглобин, альбумин) Ерімейтін – гидрофобты
нәруыздар ( кератин) нәруыздар

Нәруыздың химиялық қасиеттері
Нәруыз молекуласының заряды әртүрлі, қышқыл және негіздік қасиет
көрсетіп, амфотерлі болуы мүмкін. Олар қышқылдық, негіздік және
бейтараптық ақуыздар ажыратылады

Нәруыздарды зерттеудің қысқаша тарихы

Зерттеуші Оқиға Ашылған жаңалықтың мәні
мерзімі
Я. Бекорри 1736 Бидай нәруызын – ұн құрамындағы
желімтікті ашты
А. Браконно 1820 ж. Нәруыз молекуласын ыратып, глицин және
лейцин аминқышқылдарын алды.
Э. Фишер 1901 ж. Нәруыз молекуласында аминқышқылдар
арасында пептидтік байланыс болатынын
дәлелдеді. Аминқышқыл қалдықтарынан
пептидтік байланысы бар синтетикалық
нәруыз алды. Пептидтерді синтездеді.
Л.Полинг 1951-1954 Ірі молекулалар: нәруыздар және нуклеин
жж. қышқылдарына арналған рентгенограмма
түрін алдын ала болжауға мүмкіндік беретін
теория жасады.
Нәруыздардың құрылымы

https://youtu.be/vKMPrBRUIAU

Нәруыздардың құрылымы бойынша жіктелуі

1 - құрылым,тізбекке қосылған
аминқышқылы , пептидтік байланыс

2- құрылым, шиыршықтәрізді,
N-H және CO топтары арасындағы
сутектік байланыс

3- құрылым,микроглобула, кез-келген
конфигурацияға ие бола алады

4- құрылым, макроглобула, 2-3 немесе
Құрылымдар: одан да көп нәруыз молекуласы
А- бірінші; В-екінші; біріккен кезде түзіледі
С-үшінші; Д-төртінші

Тапсырма
№ 1 Тапсырма. Нәруыздардың құрамы, атқаратын қызметі бойынша
жіктеп сөйлемдерді толықтырыңыз

1.Егер нәруыздардың құрамына тек аминқышқылдары кіретін
болса, мұндай нәруыздар .................. .............. деп аталады
2. Күрделі нәруызға тасымалдаушы нәруыз – ...........
жатады.
3. Нәруыз молекуласын ыратып, .............. және ............
аминқышқылдарын алған, А. Браконно.
4. Бидай нәруызын – ұн құрамындағы желімтікті ашқан
.... .............. .
Дескриптор:
• Сөйлемдегі қажетті сөздерді толықтырып, жіктеп жазады
Тапсырма
№ 2 Тапсырма. Суреттегі ақуыздың құрылымдық белгілерін
жіктеп жазыңыздар макроглобула, 2-3 немесе
одан да көп нәруыз молекуласы
біріккен кезде түзіледі

шиыршықтәрізді,
N-H және CO топтары арасындағы
сутектік байланыс

тізбекке қосылған
аминқышқылы , пептидтік
байланыс

микроглобула, кез-келген
конфигурацияға ие бола алады

Дескриптор:
Ақуыздың құрылымдық белгілерін жіктеп жазады;
Сабақты бекіту
Биологиялық диктант:

1. Э. Фишер 1901 жылы, нәруыз молекуласында
аминқышқылдар арасында ................. ................ болатынын
дәлелдеді.
2. Нәруыз молекуласының ............ құрылымы болады.
3. Ірі молекулалар: нәруыздар және нуклеин қышқылдарына
арналған ............................ түрін алдын ала болжауға
мүмкіндік беретін теория жасады.

Дескриптор:
• Нәруыздың зерттелу тарихын,құрылымын түсінеді;
• Нәруыз молекуласының қанша құрылымды екенін жіктей алады;

Ұқсас жұмыстар

Ағзаға дейінгі деңгейлер

Ақуыздардың түрлері

Жануар жасушасындағы қорға жиналатын полисахарид

Жасуша құрамындағы органикалық заттар. Олардың құрылысы мен атқаратын қызметі

Жасуша ұғымы

Жасуша құрамындағы органикалық заттар

Майлардың құрамы мен құрылысы

Жасушаның тұқым қуалайтын аппараты (ПЛ)

Зат пен қуат алмасу

Жасушаның тұқым қуалау апараттары

Пәндер