Токоферолдар - сарғыштау келген май

Тақырыбы: Майда еритін витаминдер

Орындаған: Бхтияр Асқар, Рахманова Нигора.

I. Кіріспе

II. Негізгі бөлім

1. Витаминдер туралы жалпы түсінік.

2. Майларда еритін витаминдер

III. Қорытынды

Қолданылған әдебиеттер

ағза тіршілігінің бірқалыпты өмір сүруі үшін өте аз мөлшерде ғана қажет болатын, заттардың дұрыс алмасуында әсер ететін, онда реттеуші қызмет атқаратын кіші молекулалы органикалық қосылыстар.

Витаминдер өндірісте арнайы дәрі-дәрмек ретінде шығарылады. Дегенмен, ағзаның қажеттілігін өтеуде азық-түлік қорымен тағам арқылы келген табиғи витаминдердің пайдасы зор.

Гиповитаминоздың түрлері:

біріншілік гиповитаминоз азық қорымен ағзаға

белгілі бір витаминнің қажетті мөлшерге қарағанда аз түсуі;

екіншілік гиповитаминоз түрлі жұқпалы аурулардың зардабынан кейін, сіңірілу үрдісінің бұзылуынан т. б пайда болады.

Ағза тіршілігінде көп жағдайда салыстырмалы түрде белгілі бір витаминнің жетіспеуі, яғни гиповитаминоз кездеседі.

Витаминнің ағзаға артық мөлшерде жіберілуі гипервитаминоз ауруына соқтырады, бұл көбінесе майда еритін витаминдерге тән болады. Себебі, майда еритін витаминдер ағзада артық мөлшерде жинақталып, өзінің улы, зиянды әсерін тудырады.

МАЙЛАРДА ЕРИТІН ВИТАМИНДЕР:

А ВИТАМИНІ (РЕТИНОЛ)

Табиғатта таралуы:

балық пен жануарлар бауырында;

сиыр сүтінен алынған сары майда;

жұмыртқаның сары уызында;

балықтың майында;

сәбізде;

өрікте;

асқабақта.

Ересек адам үшін тәуліктік мөлшері 0, 7 мг

АҒЗАДА А ВИТАМИНІ ЖЕТІСПЕГЕН КЕЗДЕ:

эпителий қалыпты түзілуі бұзылады;

көздің қасаң қабаты қатты зақымданады, соның салдарынан соқыр болып қалады.

алғашқы белгісі тауықкөз ( түнгі суқараңғы) болады.

иммунитеттің төмендеуі;

тері аурулары;

тынысалу мен асқорыту ауруларына әкеліп соқтырады.

D ВИТАМИНІ (КАЛЬЦИФЕРОЛ)

ВИТАМИН D (КАЛЬЦИФЕРОЛ)

Рахит сырқатына ұшыраған балаларды кварц шамының сәулесімен қыздырса, емдік әсер ететінін 1919 жылы Гульдчинский анықтаған.

XVIII ғ. соңына қарай дәрігерлер рахит ауруын емдеу үшін тамаққа балық бауырының майын қосуға болатынын анықтады.

XIX ғ. басында ультракүлгін сәулелермен әсер еткен жағдайда кейбір заттардан, рахитке қарсы әсерлі зат пайда болатыны анықталды. Мұндай алғы зат ашытқы ішіндегі эргостерол екен.

Рахитке қарсы фактор D витамині немесе кальциферол деп аталады.

D витаминінің табиғатта таралуы:

балық бауырының майында;

сиыр, қой және треска бауырында;

сүт және сүт өнімдерінде;

сарымайда;

ашытқы, өсімдік дәндерінің майында;

саңырауқұлақтарда;

жұмыртқада.

Адам үшін тәуліктік мөлшері 0, 0025 мг

ВИТАМИН Е (ТОКОФЕРОЛ)

Е ВИТАМИНІ (ТОКОФЕРОЛ)

1922 ж. Эванс пен Бишоп жаңа майда еритін витамин ашып, оны токоферол деп атады. Грек тілінен ұрпақ беру деген мағына береді. Бұл рет бойынша бесінші ашылған витамин болғандықтан “Е витамині” деп аталды. (Е - ағылшын әліпбиіндегі бесінші әріп) .

Е витамині1937 ж. Каррердің зертханасында синтездеп алынған болатын.

Токоферолдар - сарғыштау келген май.

Ол майларда және органикалық еріткіштерде (хлороформ, спирт, ацетонда) ериді, суда ерімейді.

Е витамині ыстыққа төзімді де тұрақты келеді. Ол тіпті 200°С шамасына дейін қыздырғанда бүлінбейді, бұл кезде оттегінің қатысуы да әсер ете қоймайды.

Токоферол спирт сияқты қышқылдармен реакцияласады да күрделі эфир түзеді.

Е витаминінің табиғатта таралуы:

өсімдік майларында;

жануарлар бауырында;

жұмыртқада;

жүгері, күріш, бидай, зығыр, мақта майларында;

шығанақ жемісінде ;

алмұрт пен алма дәндерінде;

Адамға қажетті мөлшері тәулігіне 5 мг

Е витамині жетіспеген жағдайда :

жануарлар ұрпақсыздық дертіне шалдығады,

бұлшықеттері әлсізденеді;

қоректенуі бұзылады;

бауыр некрозына ұшырайды.

К ВИТАМИНІ (ФИЛЛОХИНОН)

ВИТАМИН К (ФИЛЛОХИНОН)

1929 ж. (Г. Дам) синтездік жолмен алынған жем берілген тауықтың қан ұюы нашарлауы және терісінің астына қан құйылу құбылысы байқалған. Мұндай аурудың тауық организмінде К витамині жетіспегенің байқаған.

К витаминін 1939 ж. Каррер жоңышқадан бөліп алады. Ол К витамині немесе филлохинон деп аталады.

К ВИТАМИНІ ЖЕТІСПЕГЕНДЕ:

Тері астына және бұлшықеттерге

қан құйылады (геморрагия) ;

протромбиннің антигемофильдік глобулин шамасы төмендейді;

Қандағы проконвертінің және Х факторының мөлшері азаяды.

К витаминінің жалғыз ғана

қызметі - қанның ұюына қатысады.

К витаминінің табиғатта таралуы:

жасыл жапырақты көкөністерде;

асқабақта;

қызанақта;

жұмыртқа сары уызында;

балықтың майында;

соя майында.

Адамға қажетті мөлшері күніне 0, 25 мг

Қазіргі кезде витаминдік қасиеті бар отыздан астам зат белгілі. Олардың едәуір бөлігінің құрамында амин тобы да, азот та болмайды. Осыған қарамастан, мұндай ауыстырылмайтын тіршілік факторлары үшін “витамин” деген тарихи термин сақталып қалды.

Аталған дәрумендердің бәрі ағзаға үлкен әсер ететінін білдік. Олар денеде бір-бірімен тығыз байланыста. Біреуі жетіспесе, екіншісі орнын басуы да ықтимал. Қазір бірнеше дәрумендер қосылған поливитамин препараты өте танымал. Оны көктем, қыс кезінде пайдаланған дұрыс.