Гимнасшылардың күшін дамыту бойынша жаттығулар

Презентация қосу

Дәріс тақырыбы:
«Гимнастиканың
физиологгиялық
сипаттамасы»

Құрастырушы: Р.Б. Лесбекова
Дәрістің мақсаты: Денсаулықты нығайтуғы,
қимыл сапаларын жетілдіруге, адамның денесінің
үйлесімді дамуын қамтамасыз етуге арналған
гимнастикалық жаттығулардың физиологиялық
сипаттамасын беру.
Дәрістің жоспары:
1. Гимнастикадағы қимылдардың физиологиялық
сипаттамасы.
2. Гимнастикалық жаттығуларды орындау кезіндегі
кеңістікте және уақыт бойнша бағдарлану.
3. Гимнасшылардың күшін дамыту бойынша
жаттығулар.
4. Гимнасшылардың шапшаңдықты-күшті
спаларын арттыру.
5. Гинасшыларды шынықтыру кезінде берілетін
дене жүктемесінің физиологиялық сипаттамасы.
Гимнастикадағы қимылдардың физиологиялық жіктелуі.
Гимнастика адамның денсаулығын нығайтуға, қимыл қабілетін
жетілдіруге бағытталған арнайы дене жаттығулары. Гимнастиканың өзі
спорттық, көркемдік және спорттық акробатикадан тұрады.
Гимнастикалық жаттығуларды ерлер 6 снарядпен, әйелдер 4 снарядпен
орындайды.
Жіктелуі бойынша гимнастика стереотивті (стандартсыз) қимылдар
тобына жатады. Сапалық мәніне байланысты баллмен есептелінеді
(Фарфель,1369; Л.М.Коц,1982).
Физиологиялық тұрғыдан қарастырғанда гимнастикалық
жаттығуларды орындау кезіндегі қимылдарды басқару динамикалық
стереотип үлгісіне дұрыс сәйкес келеді. Гимнастикалық қимылдарды
басқару спортшының өзінің алдын ала белгілі қатаң түрде жаттаған
қимылдарды қайталай жүзеге асыруы арқылы орындалады. Ал жаттғудың
сапалы орындалуы бұлшық еттің жиырылуының күші мен
шапшаңдығына, дененің және оның кейбір бөлімдерінің күрделі қимыл
бағдарына, тепе-теңдікті сақтауға, буындардың иілгіштіне, кеңістікке,
уақытқа байланысты бағдарлануға, тіректі және тірексіз дене күйіне
байланысты. Гимнастикадағы қимылдар бір жағынан қимыл аппаратынан
және талдағыштар жүйесінен келіп түсетін ақпараттың саны мен
сапасына байланысты болса, екінші жағынан орталық жүйке жүйесінің
Бұлшық еттердің жиырылу күші және шапшаңдығы әртүрлі болады.
Ширығуы бойынша шекті болып (мысалы айқас-крест күйін немесе
алдыңғы тепе-теңдік «сақина» күйін орындауда), сондай-ақ, таза
шапшаңдықты-күшті қимылдар (секірулер) орындалады.
Ерлердің гимнастикалық жаттығуларын орындауда денеің бір күйін
ұстап тұры үшін күшті қажет ететін элементтердің және статикалық
күштенулердің көп мөлшері қажет. Гимнасшының қимылдарының нақты
орындалуы бұлшық еттердің ширығуына байланысты, өйткені бұлшық
еттің күші оның ширығуына байланысты.
Бұлшық еттің қызметін басқару бұлшық талшықтарында,
сіңірлерде, әсіресе буындарда орналасқан рецепторлардан ОЖЖ-не
келіп түсетін ақпаратқа байланысты.
Гимнастикалық жаттығуларды орныдаудығы қимылдар бағдары
әртүрлі болып келеді, атап айтқанда – бір қолмен орындалатын
қарапайым қимылдардан бүкіл екі аяқ, екі қол және тұлға қатысуымен
орындалатын күрделі қимылдардың үйлесімділігне дейін болады.
Гимнастикада аяқтың, қолдың, омыртқа жотасының қозғалмалылығы
мен ептілігі жоғары болуы қажет. Ал ептіліктің негізін бұлшық еттің
жазылу (созылу) мөлшері құрайды. Сондықтан ептілікті жетілдіру үшін
созылатын бұлшық ет күшін арттыру қажет.
Еркін және бөрене үстіндегі жаттығуларды, секіруден кейінгі жерге
қонуды орындағанда дененің тепе-теңдігін сақтау қажет. Гимнасшының тепе-
теңдік жүйесінің дұрыс қалыптасуы бірқатар қимылдардың сапалы
құрылымын – уақыт бойынша және кеңістікте бағдарлануын, бұлшық ет
күштенуін мөлшердлеу нақтылығын анықтайды. Қаншалықты тепе-теңдік
аппараты тітіркендіргіштердің әсеріне тұрақты болса, соншалықты уақытты
бағалау, қимылдар амплитудасы және спортшының қабілеті нақты болады.
Екінші бір жағынан, қимыл аппаратын белсендіру тепе-теңдік жүйесіне оның
реакциясын төмендете отырып әсер етеді.
2. Кеңістік және уақыт бойынша бағдарлану.
Кеңістік пен уақыт бойынша бағдарлану – гимнастикалық жаттығулардың
сапалы орындалуының қажетті шарты. Әсіресе денені тік және көлденең күйде
айналдыра, аяқ-қолды сермей отырып, тірексіз орындалатын жаттығуларға
кеңістікте және уақыт бойынша бағдарлануға үлкен талаптар қойылады.
Мұның барлығы тепе-теңдік аппаратының тітіркенуімен байланысты. Тірексіз
күйде спортшы кеңістік емес, уақыт бойынша бағдарлануы қажет.
Қимылдарды уақыт бойынша нақты орындау тірексіз күйде барлық
қимылдарды орындауға мүмкіндік береді.
Тепе-теңдіктің маңызы уақытқа байланысты бағдарлануда
қимылдардың жақсы орындалуында артады. Қаншалықты тепе-теңдік
талшығы жетілген болса, соншалықты қимыл нақтылығы жоғары
болады. Гимнастикада жаттығудың орындалуының басты шарты –
уақыт бойынша кеңістікте бағдарлану. Бұл бағдарлану есту, көру, тепе-
теңдік, қимыл талдағыштарындағы рецепторлардан келіп түсетін
ақпаратқа байланысты.
Қимылдардың шапшаңдығын басқару қимыл аппаратының
рецепторлары (сіңірдегі және буындағы) арқылы жүзеге асады. Бұл
рецепторлар қимылдардың жиілігі және жекелй қимылдардың
шапшаңдығы туралы ақпарат береді.
Гимнастика қимылдың мәнерлілігі, маңыздылығы, дене
жаттығуларының эстетикалық жағын құрайды. Мұны қамтамасыз ету
үшін қимыл дағдылары жетілген болуы қажет. Қимылдардың барлық
элементтері автоматты түрде орындалуы қажет. Тағы бір ерекшелігі -
гимнастикада қимыл дағдылары әртүрлі және көп болады және оның
барлығын меңгеріп, есте сақтау қажет.
Гимнасшылардың күшін жетілдіру.
Гимнасшылардың күшін жетілдіру спорттық жетістіктің маңызды
бір бөлымы болып табылады. Көптеген жағдайларда гимнасшының
бұлшық етінің салыстырмалы күшінің көрсеткіші бағдарламаға күрделі
қимыл элементтерін қосумен анықталады. Мысалы, «крест» жаттығуаын
орындауғы иық белдеуінің бұлшық етінің күші (2,1 шартты бірліктер)
талап етіледі, ал алға еңкйген кездегі дененің тепе-теңдігін сақтауды
орындау үшін 1і9 шартты бірліктер қажет. Айта ктетеін жағдай, бұл
элементтердің орындалу сапасы қаншалықты салыстырмсалы күштің
көрсеткіші жоғары болса, соншалықты артады. Бұл жерде салыстырмалы
күшті арттыруда электрлік жетілдіру шынығуының маңызы үлкен.
Гимнасшыладрың шапшаңдықты-күшті дайындығын арттыру.
Күрделі гимнастикалық секірулердің қазрігі кездегі орындалу техникасы
бастапқы жүгірудің шапшаңдығына негізделеді, тіректі қимылдардың
барлық құрылымды кезеңдерін орындау сапасын жақсартуды арттыруға
қажеттілік туындайды.
Жоғары дәрежелі спортшылардың қысқа спринтерлік
қашықтықтағы (20м) максималды шапшаңдығы соңғы 5м қашықтықта
орташа есеппен - 8,1 м/с. Тіректі секірулердің соңғы бес метріндегі жүгіру
шпшаңдығы – 6,6-7,3 м/с. Жүгіру шапшаңдығы туралы
гимнасшылардың хабардар болып отыруы спортшылардың көрсететін
нәтижесін арттырып, шсашаңдықты мүмкіндіктерін артырады.
Гимнасшылардың шынығуы кезінде берілетін дене
жүктемесінің физиологиялық сипаттамасы. Жоғары дәрежелі
спортшыларда қазіргі кездегі шынығулар кезін орындалатын жаттығулар
аптасына 1200-2500 элементтерден құралады; ал бір шынығу процесі
барысында – 300-400 элементтер қолданылады. Соңғы кездері
шынықтыру жүктемелері өсті.
Жұмыстың орындалуы кезінде бұлшық еттің қуатпен қамтамасыз
етілуі анаэробты және аэробты механизмдермен жүзеге асады. Жас
спортшының анаэробты жүйесі аэробты жүйеге қарағанда жеткілікті
болады. Көпшілік қимылдар тыныс алу кідірісі және күштену арқылы
жүзеге асады. Бұл әсіресе дәрежесі төмен спортшыларда байқалады.
Спорттық нәтиже көрсету үшін спортшының күш жағынан жетілуі
қажет. Гимнасшылар машықтану кезінде, жарыс кезінде 2-2,5 кг дене
салмағын жоғалтып, тәулігіне 5000 ккал қуат жұмсайды. Бұлшық ет
қызметінің қуатпен қамтамасыз етілуін қамтамсыз етуіне қатысатын
функционалді жүйелерге түседі. Мұндай жүйелерге оттегіні өкпеден
ұлпаларға тасымалдауға қатысатын – жүрек-тамыр, тыныс алу жүйелері
жатады. Жас гимнасшыларда ЖСЖ машықтану кезінде 130-160
соғу/мин болса, жарыс кезінде 176-190 соғу/мин-қа жетеді.
Оттегінің қолданылуы жаттығудың түріне, ұзақтығына байланысты.
Қаншалықты жаттығу күрделі болса, соншалықты оттегінің қолданылуы
артады. Бірқайтарымды және қайталанған жұмыста гимнастикалық
жаттығуларды орындау сыртқы тыныс алу қызметінің ншарлауымен
және «Лингард феноменінің» айқындалуымен сипатталады. Ересек
гимнасшыларда оттегінің минуттық қолданылуы 20-40 л/мин болса, жас
гимнасшыларда – 13-33 л/мин. Жұмыс кезіндегі оттегінің қолданылу
мөлшері жаттығудың түріне (еркін, бруста, сақинада, орындалатын
жаттығулар, секірулер); жұмысың сипатына (бірқайтарымды немесе
қайталанбалы) байланысты. Жұмысты қайталай орындағанда, күрделі
жаттығуларды орындағанда оттегенің қолданылу деңгейі артады.
Әртүрлі жастағы және әртүрлі дәрежелі спортшылардың ОМҚ-н зерттеу
нәтижелері бойынша ересек гимнасшыларды бұл көрсеткіштің мөлшері
– ерлерде - 3,0 - 4,1 л/мин және әйелдерде – 2,1-2,6 л/мин, ал
салыстырмалы ОМҚ – 41-60 мл/кг/мин және 45-56 мл/кг/мин. ОМҚ-нан
пайызбен берілген оттегінің қолданылуы шынығу жұмысы кезінде
гимнасшы әйелдерде – 22-46,6%, ерлерде – 21,9-42,7%-ын құрайды.
Оттегінің қолданылуы жаттығудың түріне, ұзақтығына байланысты.
Қаншалықты жаттығу күрделі болса, соншалықты оттегінің қолданылуы
артады. Бірқайтарымды және қайталанған жұмыста гимнастикалық
жаттығуларды орындау сыртқы тыныс алу қызметінің ншарлауымен
және «Лингард феноменінің» айқындалуымен сипатталады.
5. Физиологическая характеристика физической
нагрузки в тернировке гимнастов.
Современная тренировка высоко квалифицированных гимнастов
включает огромное количество элементов в неделю; в одной тренировке
количество элементов может достигать до 300-400. За последние годы
объем тренировочных нагрузок резко возрос (Цит. по О.С. Елизарова,
1980г. с-24).
Результаты изучения современных наргузок, испытыаемых
гимнастами в процессе тренировочной и соресновательной
деятельности, указывают на значительные весовые потери у гимнастов
во время тренировки и особенно в процессе соревнований, доходящие
до 2- 2,5 кг/сутки и на высокие суточные энерготраты гимнастов во
время соревнований, доходящие до 5000 ккал/сутки. Большая нагрузка
ложится на функциональные системы, участвующие в обеспечении
энергетики мышечной деятелности. Это прежде всего сердечно
сосудистая система, система дыхания и система крови, участвующая в
транстпорте кислорода от легких к тканям.
Так, средняя частота сердечных сокращений у взрослых гимнастов во
время тренировки колеблется в пределах 130-160 ударов в минуту.
Наибольших величин частота сердечных сокращений достигает при
исполнении вольных упражнений на батуте –до 175 -185 ударов в минуту.
У юных гимнастов наиболее высокие величины частоты сокращений –
176-190 ударов в минуту обнаружены при выполнении вольных
упражнений. Значительное возрастание частоты пульса отмечается через
10-15 секунд после начала работы на снарядах до 156-178 ударов в
минуту, а в момент окончания упражнения (на всех снарядах) частота
сердечных сокращений достигла 178-199 ударов вминуту. Эти данные
свидетельствуют о значительном влиянии гимнастических упражнений на
сердечно сосудистую систему.
Уровень потребления кислорода имеет связь с продолжительностью
работы, трудностью упражнения, количеством силовых элеменотов и
степенью совершенства координации дыхания с движением.
Выполнение упражнений в однократной и повторной работе протекает
в условиях угнетения функции внешнего дыхания и характеризуется
наличием «феномена Лингарда». Величина минутного объема дыхания
состовляет у юных гимнастов 13-32,8 л/мин и 20-40 л/мин у взрослых
гимнастов.
Ересек гимнасшыларда оттегінің минуттық қолданылуы 20-40 л/мин
болса, жас гимнасшыларда – 13-33 л/мин. Жұмыс кезіндегі оттегінің
қолданылу мөлшері жаттығудың түріне (еркін, бруста, сақинада,
орындалатын жаттығулар, секірулер); жұмысың сипатына
(бірқайтарымды немесе қайталанбалы) байланысты. Жұмысты
қайталай орындағанда, күрделі жаттығуларды орындағанда оттегенің
қолданылу деңгейі артады. Әртүрлі жастағы және әртүрлі дәрежелі
спортшылардың ОМҚ-н зерттеу нәтижелері бойынша ересек
гимнасшыларды бұл көрсеткіштің мөлшері – ерлерде - 3,0 - 4,1 л/мин
және әйелдерде – 2,1-2,6 л/мин, ал салыстырмалы ОМҚ – 41-60
мл/кг/мин және 45-56 мл/кг/мин. ОМҚ-нан пайызбен берілген оттегінің
қолданылуы шынығу жұмысы кезінде гимнасшы әйелдерде – 22-46,6%,
ерлерде – 21,9-42,7%-ын құрайды.
Бұлшық еттердің қызметінің анаэробты қамтамасыз етілуін
сипаттайтын оттектік қарыздылықты зерттеу нәтижесінде бұл
көрсекіштің жаттығудың түріне, жұмыстың сипатына және
жаттығудың күрделілігіне байланысты екендігін көрсетеді. Оттектік
қарыздылықтың жоғары көрсеткіші бруста жаттығу орындағаннан
кейін (47-64 мл/кг/мин) тіркелесе, ең төмені – бағанда орындалған
жаттығулардан (22-27 мл/кг/мин) кейін тіркелді. Қаншалықты
кеңістікте бағдарлану күрделенсе, соншалықты оттектік қарыздылық
артып отырады.
Гимнасшылардың жұмысын қамтамасыз етуіндегі
анаэробты процестердің көп үлесі бойынша олардың
жұмысқа қабілеттілігін арттырудың тиімді жолы –
анаэробты қуат көздерін және оттегінің жетіспеуіне
бейімделуін дамытуға бағытталған шынықтырулар.
Иілгіштік қасиетінің басым болуына қарай ең жоғарғы
нәтижені спортшылар орта есеппен 15-18 жас аралығында
көрсетеді. Гимнасшылардың орташа салмағы 60-62 кг, бойы
165-166 см деңгейінде болады. Соңғы кезде гимнастикалық
жаттығулардың орындалу техникасы күрделеніуне
байланысты бойларының біршама артқандығы байқалады.
Гимнасшылардың денесінң морфологиялық құрамын
қарастыратын болсақ, ерлердің денесінің жалпы
салмағының 49%-ын бұлшық ет ұлпалары, 14,23%-ын май
ұлпалары құрайды. Ал әйелдердің денесінің 47,7%-ын
бұлшық ет ұлпалары, 21,2 %-ын май ұлпалары құрайды.

Ұқсас жұмыстар

Гимнасшылардың күшін жетілдіру

ДЕНЕ ТӘРБИЕСІ БОЙЫНША АЛУ

Сөйлеуді дамытуға бағытталған ерте жастағы балалармен қолданылатын заманауи білім беру технологиялары мен әдістері

Лақтыру техникасы

Мұғалім сөзінің мәдениеті мен техникасы

Психо - педагогикалық коррекцияның негізгі бағытттары

Дене тәрбиесі ерекшеліктері

ОЙЫН АРҚЫЛЫ МЕКТЕПКЕ ДЕЙІНГІ БАЛАЛАРДЫҢ ТАНЫМДЫҚ ӘРЕКЕТІН ДАМЫТУ

МҰҒАЛІМ ОҚЫТУ

Тараз мемлекеттік педагогикалық университеті

Пәндер