Желтоқсан оқиғалары

1986 жылғы Желтоқсан оқиғалары

Бетбұрыс алдында қалыптасқан жағдайлар.

1980 жылдардың ортасына қарай Коммунистік ұлыдержавашыл, империяшыл аппараттың кеңес қоғамын дағдарыстан алып шығуға қабілетсіз екендігі белгілі болды. Алда аса ауыр да күрделі, аумалы-төкпелі заман келе жатты. Ол 1985 жылдың көктемінен басталды.

1985 жылы КОКП басшылығына М. Горбачев бастаған жаңаша ойлап, жаңаша әрекет ететін топ келді. 1985 жылы Наурыз пленумы елдің әлеуметтік-экономикалық дамуын жеделдету бағытын қабылдады:

экономикадағы тежеуші факторларды жою,

ғылыми-техникалық прогресті жеделдету,

адамдардың тұрмыс деңгейін көтеру,

саяси салада демократиялық ұстанымдарды енгізу

сайлау заңын өзгерту,

халықтың саяси белсенділігін арттыру мәселелері алға қойылды

1986 жылы 16 желтоқсанда Қазақстан компартиясы ОК пленумы болды. Жиналысты Мәскеуден келген Г. Разумовский жүргізді. Пленум Д. Қонаевты орнынан алып Г. Колбинді Қазақстан компартиясы ОК бірінші хатшысы етіп сайлады. Пленумның Республиканың бірінші басшысын ауыстыру туралы шешімі Желтоқсан оқиғаларының басталуына түрткі болды.

Қырық жылдан астам жауапты қызметтерде Қазақстан үкіметінің, республика партия ұйымының басшылығында болған Д. Қонаев КОКП Орталық Комитетінің Саяси Бюросының мүшелігіне дейін көтерілді.

Ол басқарған салалар жетістікке жетті:

Табиғи байлықтарды игеру кең ауқымды жүргізілді

Ауыр өнеркәсіп белгілі деңгейде өсу үстінде болды

Ұлт зиялы қауымы жаңа сапалық деңгейге көтерілді

Демократияшыл жастар қозғалысының себептері мен басталуы

КОКП Орталық Комитетінің нұсқауымен 1986 жылы желтоқсанның 16-сы күні Қазақстан КП Орталық комитетінің пленумы болды. Жиналысты КОКП ОК-нің хатшысы Г. Разумовскиий жүргізді. Д. Қонаевтың орнына Орталықтың шешімі бойынша Г. Колбинді сайлау ұсынылды.

Д. А. Қонаев (1912-1993)

1960-1962, 1964-1986 жылдары Қазақсиан компартиясы ОК бірінші хатшысы, 3 мәрте Социалистік Еңбек Ері. Ол ел басқарған жылдарда Қазақстан әлеуметтік-экономикалық салаларда айтарлықтай жетістіктерге жетті:табиғи байлықтарды игеру артты, ауыр өнеркәсіп деңгейі өсті, зиялы қауым жаңа сапалық деңгейге көтерілді.

Г. В. Колбин (1927-1998) Партия қайраткері. Ресейдің әр жерінде түрлі қызмет атқарған, 1975-1983 жылдары Грузия компартиясы ОК екінші хатшысы, 1983-1986 жылдары Ульяновск облысының партия ұйымының басшысы. 1986-1989 жылдары Қазақстан компартиясы ОК бірінші хатшысы.

17 желтоқан күні таңертеңнен бастап студенттер мен жұмысшы жастар Орталықтың кадр саясатын жүргізудегі өктемдігіне наразылықтарын білдіріп Брежнев алаңына жинала бастады.

Қойған негізгі талаптары:

республиканың егемендігін сыйлау,

ұлттық тіл мен мәдениеттің дамуын қамтамасыз ету,

жергілікті халық арасынан шыққан саяси қайраткерлерге кедергі жасамау,

әр ұлтқа өз көсемі болсын. т. б.

Оқиғаның бұлай сипат алуы билік өкілдерін шошындырды. Елге тарамай тұрғанда митингіні таратуға тырысты. Әуелі елге танымал адамдарды жіберіп "ақыл" айтқызғаннан нәтиже шықпаған соң коммунистік басшылық үйреншікті әдісіне көшті.

Алаңға Алматы гарнизонының, Ішкі істер министрлігіне қарасты Фрунзе, Ташкент, Челябнск, Уфа, Тибилиси, Свердловск қалаларының әскери бөлімдерінің әскерлерін, шекара училищесінің курсанттарын алдырып, шерушілерді қуып таратуға кірісті. Шерушілерді қуып таратудың "Бұрқасын-86" деп аталатын арнайы жоспары жасақталған. Негізгі шабуыл 18 желтоқсан күні сағат 20 30-да басталған.

Бейбіт шеруді басып-жаншуға кінәлі адамдарды ақтау үшін бұл оқиғаларды "маскүнемдер мен нашақарлардың бұзақылық, ұлтшылдық арандату әрекеттері" деп түсіндірді.