Шошқа аскаридозын, жылқы параскаридозын диагностикалау

Презентация қосу

Кафедра: Биологиялық қауіпсіздік

Тақырыбы: Шошқа аскаридозын, жылқы
параскаридозын диагностикалау. Дарлинг
әдісі. Оксиуроздарды (жылқы оксиурозы
мен қоян пассалурозын) диагностикалау
Оқытушы: Тұрғанбаева Г.Е.
Шошқа аскаридозы
• Бұл Ascaris suum нематодасының
жетілмеген және ересек сатылары
қоздыратын, ас қорыту және тыныс алу
жүйелерінің зақымдауымен, іш өтуімен,
пневмония белгілерімен, аллергиялық
реакциялармен сипатталатын, жіті түрінде
өтетін гельминтоз ауруы.
Жіктелуі:
• Топтамасы: • Nemathelminthes
• Тобы: • Nematoda
• Тек тармағы: • Ascaridata
• Тұқымдасы: • Ascaridae
• Туысы: • Ascaris
• Түрі: • A.suum
Құрылысы:
• Ірі нематода, ұзындығы 10-
30 см-ге дейін. Түсі ақшыл.
Ауыз тесігі үш ерінмен
көмкерілген. Еркек
сатыларында екі тең
спикуласы бар, құйрық жағы
дөңгеленген.
Ұрғашыларының бәтегі құрт
денесінің алдыңғы бөлігінде
орналасқан.
Мекен-жайы:
Ересек сатылары
шошқалардың, жабайы
шошқалардың, аюлардың
ащы ішегінде
мекендейді. Ал,
жетілмеген сатылары,
балаң құрттары олардың
бауырында, өкпесінде
жүзіп жүреді.
Даму айналымы

• Аскаридаталардың
дамуы тікелей, яғни
аралық иесінің
қатысуынсыз өтеді.
Геогельминт.
• Имаго – шошқалардың ащы ішегінде

• Жұмыртқалар – сыртқы ортаға нәжіспен түседі 2-3 аптадан кейін.

• Залалдандырғыш жұмыртқа – шошқаның ас қорыту жүйесіне
азықпен бірге түседі.

• Қарнында, ішегінде балаң құрт қабақтан босап, қан тамырларына
енеді, қан айналыммен бауырға, одан жүрекке, ең соңында өкпеге
түседі.
• Өкпеде капилярды тесіп, өкпе альвеолына, бронхтарға, кеңірдекке
ауысады. Мал жөтелгенде майда ұрықтар ауызға түседі. Сосын
өңеш арқылы қарынға одан ащы ішекке түседі де, 1,5-2 ай ішінде
ересек сатысына айналады.
• Даму айналысы 6-8 айда бітеді, аскаридалар ащы ішекте 7-10
айдай тіршілік етеді.
Эпизоотологиялық деректер.
• Аскаридоз – өте кең тараған ауру. Көбінесе 5-6 айлыққа дейінгі
жас торайлар арасында жиі ұшырасады. Торайлар есейген сайын
олардың аскаридамен экстенсивті залалдануы төмендей береді.
Ал, ересек шошқа онымен сирек ж/е бірен-саран ғана ауырады.
Гельминтоз сау торайларға бұрын аскарида құртымен
залалданған сақа доңыздардан жұғады, әсіресе торайлар енесінің
ластанған емшегін емгенде. Құрттың жұмыртқалары малдың,
адамның аяғына жабысып немесе шыбындар арқылы таралады.
Шаң-тозаңмен суға, арыққа түсуі мүмкін. Сонымен қатар жауын
құрттарда сақталып, өсіп-жетіледі. Құрт жұмыртқалары сыртқы
орта жағдайына өте төзімді келеді. Олар топырақта 2-2,5 жылға
дейін өлмейді. Аскаридоз эпизоотологиясына шошқаның күтімі,
қоралардың жем жейтін астауы, басқа да ыдыс –құралдарының
таза болуының көп мәні бар.
аурудың клиникалық белгілері тоғышардың
Сырт жетілмеген және ересек түрлерінің денеге тигізетін
белгілері: зардаптарының әсерлеріне байланысты. Клиникалық
белгілері 2 фазаға бөлінеді:

Бірінші фазасы:

балаң құрттардың малдың денесін аралап жүретініне байланысты.
Даму кезеңдерінде балаң құрттар ащы ішек, сөл бездері, бауыр,
кеңірдек, жүрек, өкпелерін аралап шығады. Осының салдарынан
торайларда аллергия (түршігу) бронхопневмония (ауа тамырлар,
өкпенің қабынуы), жөтел пайда болады. Торайдың денесі қызып,
демалысы қиындап, азыққа зауқы төмендейді.
Бронхопневмонияның белгілері байқалады. Мұндай жағдай 1-2
аптаға созылады. Торайлар арасында көбінесе бұл кезеңде көбірек
өлім шығады. Егер мал өлмесе, аурудың екінші фазасы басталады.
Екінші
фазасы
Ас қорыту жүйесінің өзгерістері байқалады.
Жас торайлар құсады, олардың іші өтеді,
сілекейі ағып, жабығады, жиі демігеді.
Көбінесе жатып алады немесе ішегін көптеген
нематодалар жалмаса түйнеу белгісі білінеді,
торайлар кенеттен шыңғырып құлап түсіп, 1-2
минуттай жатып қалады. Аяқтары дірілдеп,
қалтырап тұрады. Торайлар нашар жетіледі,
қатты азады.
Аскаридоз ауруының ерекше белгілерінің бірі
– оған шалдыққан шошқаларда аллергия
салдарынан терісінде қызарған, қанталаған,
кейде күлбіреп, 5-6 күннен соң
қабыршақтанған жараға айналатын
патологиялық өзгерістер пайда болады.
Диагноз қою

1.Лабораториялық зерттеулер: шошқаның нәжісін овоскопиялық
әдістерін пайдаланып зерттейді:

1. Фюллеборн әдісі;

2. Вишняускас әдісі;

3. Калантарян әдісі;

4. Щербовичтің әдісі (қаныққан күкірт қышқылды магнезия әдісі);

Дарлинг әдісі.
Жұмыртқасы – сопақша келген, орташа (0,05-
0,08 мм ұзындығы), күрең не сарғыш түсті,
жетілмеген, ішінде бір ғана ұрық клеткасы
(трофобласт) бар. 4 қабатты қабығы бар: сыртқы
қабаты – ақ заттардан (белок) қалыптасады,
екінші және үшінші қабаты – жылтыр болады,
төртіншісі, ең іштегісі – липоидты қабат деп
аталады. Сыртқы қабаты өте қалың және кедір-
бұдыр болады.
2. Иммунологиялық немесе аллергиялық әдіс

Тірі кезінде шошқа аскаридозын 2 айға дейінгі торайлардан анықтау өте қиын.
Оның себебі – торайлар аскаридозға шалдыққаннан кейін 1-1,5 ай ішінде
олардың нәжісінен құрт жұмыртқасы табылмайды. Өйткені бұл мерзімде
құрттардың жыныс мүшелері толық дамып үлгермейді және олар әлі мал
денесінде жүзіп жүреді, ішекке әлі жетпейді. Міне, осы жағдайға байланысты
аскаридоздың алғашқы кезеңін аллергиялық әдіспен ғана анықтауға мүмкіндік
бар. Ол үшін аскарида денесінен жасалған антигеннің 1% -дық ерітіндісін
шошқа құлағының тері қабатына енгізеді. Егер 5-10 минуттың ішінде антиген
енгізілген жерінде қошқыл-қызыл дақ пайда болса, онда торайлар аскаридозға
шалдыққаны айқын анықталады. Сол дақ бір сағаттай уақыт айқын сақталып,
кейіннен бірте-бірте жойылып кетеді. Аллергиялық дақтың түсіне, көлеміне
және сақталу мерзіміне қарай шошқалардың аскаридозбен залалдану деңгейін
анықтайды.
• 1. Пиперазин тұздары (адипинат, фосфат, сульфат) – күніне 2 рет
Емі: аскаридозға
0,3 г/кг мөлшерінде жемге қосып топтау әдісімен береді.
қарсы
қолданылатын • 2. Кремнефторлы натрий – жекелей немесе топтау әдісімен
дәрілер: жемге қосып береді.
• 3. Фторлы натрийды 0,1 г/кг мөлшерінде торайларды алдын ала
12 сағат ашықтырып барып береді.
• 4. Сантонин – 0,05 г/кг мөлшерінде, каломель қосып (0,03 г/кг
есебінде) шошқаларды 12 сағат ашықтырғаннан кейін жемге
қосып жекелей береді. Суды еркін ішкізеді.
• 5. Нилверм – 0,007 г/кг мөлшерінде н/е алдын ала сақтандыру
мақсатымен 5 күн қатарынан премикс түрінде береді. Премикс
ішінде 1% нилверм бар, оны бір тонна жемге 10 кг-нан қосып
береді.
• 6. Хлорофос – 5%-дық ерітіндісін жемге қосып екі рет, арасында
5 күн тастап береді. Бұл дәріні тек қана семіртуге қойған
шошқаларға беруге болады.
• 7. Панакур (фенбендазол) – 0,015 г/кг мөлшерінде күніне екі рет.
• 8. Ринтал – гранулят 10 %-дық – 0,05 г/кг мөлшерінде жеммен
екі күн қатарынан береді.
Алдын ала сақтандыру шаралары:
• 1. Сақтандыру дегельминтизация. Онысын мегежіндерге екі
рет өткізеді: алдымен торайлаудан бір ай бұрын, екіншісін –
күзде, қысқы қораға ауыстырарда.
• Торайларды мынадай жүйе бойынша
дегельминтизациялайды: көкек айынан желтоқсанға дейін
үш рет: 35-40 күндігінде; 50-60 және 80 күндігінде.
• Желтоқсаннан көкекке дейін екі рет: 50-55 күндігінде және
90 күндігінде.

• 2. Гельминтокопрологиялық зерттеу өткізеді.
• 3. Шошқа бағылатын қора жайлардың, күн шуақ жайдың,
серуендеу алаңшаларының едендері қатты төсенішпен
жабдықталуы керек.
• 4. Мүмкіншілік болған жағдайда шошқа бағылатын
учаскелерді жазда әр он күн сайын, ерте көктемде, күзде 15-30
күнде ауыстырып отыру керек.
• 5. Шошқа нәжістерін күн сайын жиыстырып, көң сақтайтын
жерде биотермиялық әдіспен залалсыздандыру керек.
• 6. Қора-жайды екі рет: көктем және күзде дезинвазиялаудан
өткізеді, сілтілердің ыстық ерітіндісін немесе 10-20 %-дық
ыстық ксилонафт эмульсиясын қолданады.
Ет қоректілер токсокарозы
• Бұл аскаридалардың жетілмеген сатысы,
яғни балаң құрттары және ересек сатылар
қоздыратын, ас қорыту және тыныс алу
жүйелерінің зақымдануымен,
бронхопневмония және ас қорыту
жүйесінің бұзылуымен, улану, жүйке
жүйесінің бұзылуы белгілерімен
сипатталатын гельминтоз ауруы. Бұл ауру
адамға өте қауіпті, өйткені иттердің
аскаридаларының балаң құрттары
адамның бауыры, тыныс алу жүйесі,
жүрек арқылы жүзіп, оларда
бронхопневмония, аллергия белгілерін
туғызады. Бұл ауру итер, терісі бағалы ет
қоректілер арасында өте кең тараған ауру.
Жіктелуі
• Тек тармағы: • T.canis – ақшыл, сары түсті нематода,
Ascaridata ұзындығы 5-18 см. Ұрғашылар еркек
сатыларынан ұзындау болады. Ауыз тесігі үш
• Тұқымдасы: ерінмен көмкерілген және бас бөлігі кең
Anisakidae қанаттармен қамтамасыз етілген.
Ұрғашыларында аналық тесігі денесінің
• Туысы: Toxocara
алдыңғы жағында ашылады. Еркегінің құйрық
• Түрлері: T.canis, жағы өте қатты иреленген, қайырылған,
T.mystax қосымша денешесі мен екі қысқа, тең
спикулалары бар.
• Жұмыртқасы – шар тәрізді, домалақ, майда,
сыртқы қабықшасы тор тәрізді, араның ұясына
ұқсас болып келеді.
• Мекен-жайы: ересек сатылары ішекте, балаң
құрттары өкпе мен бауырда және қалың
еттерде орналасады.
T.canis – тікелей жолмен дамиды және иесінің
денесінде кезіп жүреді.
Даму Имаго – жұмыртқа, 5-6 күнде жұмыртқаның ішінде
айналымы балаң құрт қалыптасады, залалдандырғыш сатысы
пайда болады, азықпен ас қорыту жүйесіне түседі,
балаң құрт қабықтарынан босайды, ішектің
тамырларына еніп, қан айналымымен дененің жан-
жағына тарайды. Негізгі жүзетін жолы: бауыр, жүрек,
өкпе. Ит жөтелгенде балаңдар қайтадан ас қорыту
жүйесіне түсіп, ішекте ересек сатысына айналады.
Ауру анасынан іштегі жатқан күшіктерге қан
айналымы арқылы жұғуы мүмкін.

Эпизоотологиялық Кең таралған ауру, көбінесе жаңа туған 7-20 күндік
деректер күшіктер ауырады. Жыл бойы тіркеледі, ал, шілде,
тамыз айларында жиі ұшырайды. Көптеген уақыт бойы
топырақта сақталады және де әр түрлі химиялық
заттардың әсеріне төтеп береді.
Күшіктердің ас қорыту жүйесінің қызметі бүлініп, іші өтеді,
Сырт белгілері қарынның кеуіп кетуі байқалады; дертке ұшыраған
жыртқыштың тәбеті қашып, азыққа деген зауқы болмайды,
құсады, өсу қабілеті бәсеңдейді. Уланған жағдайда жүйке
жүйесі бұзылып, қарын және бүйректің қызметтері
нашарлайды. Ішек бойына жиналған құрттардың көп
мөлшерінен, оның бітелуі салдарынан, түйнеп ауыру белгілері
байқалады.

1. Лабораториялық зерттеу. Ет қоректілердің нәжісін әр түрлі
тәсілдермен зерттейді, қолданатын
Диагностикалау гельминтоовоскопиялық әдістер:
1. Фюллеброн әдісі
2. Дарлинг әдісі

Ішектің кілегейлі қабығы қабынған, оның қуысында көптеген
ересек құрттардың жиналып қалғаны, соның салдарынан
ағзаның жарылып кеткені білініп тұрады. Гистологиялық
Өлекседегі зерттеуде әрбір даму сатыларында балаң құрттардың жүріп
өзгерістер өткен мүшелерінде – қарын, өңеш, бауыр, бүйрек т.б өте ұсақ
патологиялық орындары аңғарылады. Өкпе мен бауырды
Берман әдісімен зерттегенде кезіп жүрген балаң құрттардың
табылуы ықтимал.
Емі
• 1. пиперазин тұздары – 0,2 г/кг мөлшерінде үш күн
қатарынан, етке н/е ботқаға қосып береді.
• 2. төртхлорлы көміртегі – иттерге ғана қолданады, 0,3 мл/кг
мөлшерінде 15 сағат ашықтырып барып береді.
• 3. төртхлорлы этиленды желатин капсуланың ішінде иттердің
жасына қарай береді, 0,1-0,7 мл/кг мөлшерінде. Дәрілеуге 3
күн қалғанда аңдарды майлы тамақтармен қоректендірмейді.
Иттерді 15 сағат аш ұстайды.
• 4. нафтамон 0,2 г/кг мөлшерінде 1 рет 12-16 сағаттық
аштықтан кейін береді.
Алдын алу, сақтандыру шаралары
• Барлық иттерді, терісі бағалы аңдарды жылына 4 рет
гельминтоовоскопиялық әдістермен зерттеу.
• Сақтандыру дегельминтизацияны жылына бір рет жасау:
желтоқсан-қаңтар айларында. Питомниктерде асырайтын
күшіктерді 22-25 күндік кезінде дегельминтизациядан
өткізу.
• Иттер мен күшіктер тұратын торшаларды лампаның
көмегімен күйдіріп н/е химиялық заттармен
залалсыздандыру.
• Дератизациялық шараларды қолдану, өйткені
кеміргіштер иттер аскаридаларының жұмыртқаларының
механикалық тасымалдаушылары болып саналады.

Ұқсас жұмыстар

ШОШҚА АСКАРИДОЗЫ

Эхинококкоз ауруын диагностикалау шаралары

Лептоспирозды диагностикалау

Еттің қай мал түріне жататынын

Былғары шикізатының негізгі түрлері

Тері топографиясы құрылысы және оның химиялық құрамы

Пәндер