ҰЖЫМДЫҚ ҚОРҒАНЫС ҚҰРАЛДАРЫ

Презентация қосу

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ
МИНИСТРЛІГІ
ӘЛ-ФАРАБИ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ
УНИВЕРСИТЕТІ

Тақырыбы: Жұмыс орнындағы ұжымдық қорғаныс
құралдарын жіктеу, сипаттама беру, олардың
қолданылуын сипаттау.

Қабылдаған:
Орындаған : Нұрданбек Ернұр

Алматы 2023
ЖОСПАР
Кіріспе
Жұмыс орнындағы ұжымдық қорғаныс құралдары
Негізгі бөлім:
Ұжымдық қорғаныс құралдарының жіктелуі

Ұжымдық қорғаныс құралдарының сипаттамасы

Ұжымдық қорғаныс құралдарының қолданылуы

Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер
ҰЖЫМДЫҚ ҚОРҒАНЫС ҚҰРАЛДАРЫ

Ұжымдық қорғаныс
құралдары – екі және
одан да көп жұмыс
істеушілерді зиянды
және қауіпті өндірістік
факторлардың әсерінен
бір мезгілде қорғауға
арналған арнайы
техникалық құралдар.
ҰЖЫМДЫҚ ҚОРҒАНЫС
ҚҰРАЛДАРЫНЫҢ ЖІКТЕЛУІ
Баспаналар
Радиацияға қарсы тасалану орындары
(РҚТО)
Қоршаулар
Тежегіштер
Сигналдық қондырғылар
ҰЖЫМДЫҚ ҚОРҒАНЫС ҚҰРАЛДАРЫНЫҢ
ЖІКТЕЛУІ
Өндірістік ғимарат пен жұмыс орнының ауасын қалыпты ұстау –
барометрлік қысым көрсеткіштерін қалыпты ұстайтын қондырғы;
вентиляция жүйелері, ауаны тазалау және кондициялау, зиянды
факторлар әсерін жоятын қондырғы; жылыту жүйелері; автоматты
бақылау және дабылдау қондырғылары; ауаны тазартатын қондырғы;
Қоршаған ортаны жоғарғы және төменгі температурадан қорғау –
бөлектейтін және термоизоляциялайтын қондырғылар; дистанциялы
басқарылатын автоматты бақылау және дабылдау қондырғылары;
радиациялық басқару жәнне суыту қондырғылары;
Өндірістік ғимарат пен жұмыс орындарын қалыпты жарықтандыру
– жарық көзі және жарықтандырғыш қондырғылары, оптималды жарық
ойықтар, жарықтан қорғану қондырғылары және жарық сүзгіштер;
Дыбыстан сақтану – бөлектейтін, дыбысты изоляциялайтын және
дыбысты сөндіретін қондырғылар; дистанциялы басқарылатын
автоматты бақылау және дабылдау қондырғылары;
ҰЖЫМДЫҚ ҚОРҒАНЫС ҚҰРАЛДАРЫНЫҢ
ЖІКТЕЛУІ
Вибрациядан қорғану – бөлектеу, виброизоляциялайтын,
вибросөндірілетін және виброжұтатын қондырғылар; дистанциялы
басқарылатын автоматты бақылау және дабылдау қондырғылары;
Ультрадыбыстан қорғану – бөлектеу қондырғылары; дистанциялы
басқарылатын автоматты бақылау және дабылдау қондырғылары;
Электр тогымен жарақаттанудан қорғану – бөлектеу қондырғылары;
дистанциялы басқарылатын автоматты бақылау және дабылдау
қондырғылары; изоляциялайтын қондырғылар мен беттік қабаттар,
сақтанудың жерлестіру, автоматты сөндіру қондырғылары, потенциалды
теңестіруге және кернеуді төмендетуге арналған қондырғы,
Дистанциялық басқару қондырғылары, алдыне-ала қорғайтын
қондырғы, назағайдың бағытын өзгертетін және разрядтағыш
қондырғылары, қауіпсіздік белгілері;
ҰЖЫМДЫҚ ҚОРҒАНЫС ҚҰРАЛДАРЫНЫҢ
СИПАТТАМАСЫ

Сақтандырғыш – құлыптау
құрылғылары контакт пен
байланыссыз жолдағы
сезімтал элементтер арқылы
жарақат алу туралы ақпарат
алынған кезде машиналардың
жұмыс режимінде немесе
қауіпті өзгерістердің қате
әрекеттері орын алған
жағдайда жабдықты автоматты
түрде өшіруге арналған.
ПАНАХАНА. БУНКЕР
Панахана —жан-жақты
қамтылған құрылғылардың
және желдеткіш
құралдарының болуымен
сипатталады. Олардың
көмегімен адамдар тіпті
қираған панахананың өзінде
ұзақ уақыт бола алады,
олардың қауіпсіздігі
бірнеше иәулік бойы
қамтамасыз етіледі.
Панахананың кіреберісі мен
шығаберісі болуға тиіс. Ол
құлаған жағдайда
авариялық шығаберіс
болады.

ПАНАХАНА САЛУ ТАЛАПТАРЫ
Панахана онда жасырынған адам үшін қажетті
санитарлық гигиеналық жағдаймен қамтамасыз етуге
тиіс: ауадағы көмір қышқыл газдың көлемі 1% (шекті
жол берілуі — 3%), ылғалдылық 70% (шекті жол
берілуі — 80%), температура 23 °С (шекті жол
берілуі — 31 °С) аспауға тиіс.
Панахана мына негізгі талаптарды ескере отырып
тұрғызылуға тиіс. Олар: адамдардың үздіксіз келіп
кетуінің қамтамасыз етілуі, су баспайтын жерлерге
салынуы, су беру және қысымдық канализация
желісінен алыс болуы, пана-хана арқылы транзиттік-
инженерлік коммуникацияның өткізілуіне жол
бермеу керек.
Панаханалар су баспайтын учаскелерде терендетілген
топыраққа берік материалдардан салынады. Жамылғының
төменгі жағы, әдеттегідей, жердің жоспарлық белгісінен
биік орнатылмайды. Панахана еденнің деңгейі жер асты
суының деңгейінен барынша биік болуға, 0,5 м кем
болмауға тиіс.
Панаханың қорғау сенімділігіне қоршау құрылғыларының
ете беріктігі, сондай-ақ қоршаған ортаның үстіңгі беті
радиоактивті улағыш заттармен және бактериалдық
құралдармен ластанған немесе жаппай өрт қаулаған
жағдайда панахананың қауіпсіз тіршілігін қамтамасыз
ететін санитарлық-гигиеналық жағдайларды жасау
есебінен кол жеткізіледі.
ЖАСЫРЫНУҒА АРНАЛҒАН БӨЛМЕ
Жасырынуға арналған бөлме бірнеше бөлікке бөлінуге тиіс,
адамдарды орналастыру үшін бір және екі ярусты орындықтар немесе
нарлар қойылады; төменгісі отыру үшін, үстіңгісі жату үшін. Жатуға
арналған орындар екі ярусты болып орналасқанда панаханада жалпы
орының 20% - ін, ал үш ярусты орналасқан кезде 30%-ін құрауға тиіс.
Басқару нүктесіне арналган бөлме қорғалған электркөзі бар бөлмеге
орналасады бір жұмыс істейтін алаң нормасы 2м2 болып белгіленген.
САНИТАРЛЫҚ НҮКТЕ
Санитарлық нүкте (медпункт) сырқаттарды анықтау және оқшаулау
мақсатында жасырынатындардың жүріс тұрыстары мен денсаулық
жағдайын тұрақты бақылайды. Ғимараттың санитарлық ахуалын, азық-
түлік пен ауыз суының сақталуы мен таратылуына санитарлық
қадағалау жасайды. Ол ұжымдық дәрі-дәрмек қобдишасымен
жабдықталады (1 тізбе — 100—150 адам; 2 тізбе 400—600 адам үшін).
Звенода (топта) қорғаныс ғимаратына қызмет көрсететін фельдшер
болған жағдайда қосымша фельдшерлік, дәрігерлік қобдишамен
жабдықталады.
ПАНАХАНА
ЖЕЛДЕТКІШІ

Панахана желдеткіші, әдеттегідей, екі режим бойынша қамтамасыз
етіледі: таза жеддеткіш (I режим) және сүзгілік желдеткіш (II режим).
Таза жеддеткіш режимі кезінде панаханаға берілетін сыртқы ауа
радиоактивті шаңнан, ал сүзгілік желдеткіш режимі кезінде УЗ мен
БҚ-дан тазартылады.
Панахананы ауамен жабдықтау жүйесі ауа ұстағыш қондырғылардан,
шаңнан қорғайтын сүзгіден, сүзгіш-жұтқыштан, жылу үстағыш
сүзгіден, желдеткіштен, тарату желісі мен ауа реттегіш қондырғыдан
қүралады, өрт ықтимал панаханаларға ауаны күкірт қышқылынан
тазартылатын сүзгілер мен ауа айдау құралдары орнатылады. Ауамен
жабдықтау жүйесін зақымданудан, соққы толқынынан қорғау үшін
ауа ұстағыш және сорғыш каналдарда жарылыстан қорғайтын
қондырғылар орнатылады.
БАСПАНА
Бұл тасаланған адамдарды
ядролың жарылыстың
барлық зақымдаушы
факторларынан,
биологиялық құралдардан,
сондай-ақ өрт кезінде
түзілетін жоғары
температуралар мен
зиянды газдардан қорғауға
арналған арнаулы
құрылыстар.
РАДИАЦИЯДАН ҚОРҒАЙТЫН
ОРЫН (РҚО)
Радиациядан қорғайтын орын (РҚО)
РҚО ауылды жерлердегі жөне ядролық
соққы беру ықтималдылығы өте төмен
шағын қалалардағы, сондай-ақ ірі
қалалардан ауылды жерлерге
көшіріпқоныстандырылған халықты
радиоактивті зақымданудан қорғау үшін
пайдаланылады.
РҚО-ҒА ҚОЙЫЛАТЫН ТАЛАПТАР
Онын қоршайтын құрылғылары радиоактивті сәулеленуді талай
мәрте әлсірету қажеттігін қамсыздандыруға тиіс. Панахана
жасырынатьш адам көп келетін жерге жақын орналасуға тиіс,
еденнің деңгейі топырақ суының ең жоғары деңгейінің кемінде 0,2м
биік болуға тиіс. РҚО бөлмесінің биікгігі еден белгісінен бастап
жабынан төменге дейін 1,9м кем болмауға тиіс. Жертөлені және
басқада терендетілген жайларды панахана ретінде ыңғайластыру
кезіңце олардың биіктігі төмендеу болуы мүмкін (1,7м). РҚО
ретінде ыңғайластырылған бөлменің қорғаныс қабілетін арттыру
бөлменің сыртқы қабырғасының сыртына еден деңгейінен 1,7м
биіктікке тас пен кірпішпен қосымша қалқа немесе топырақ
салынған қаптар қою арқылы қамтамасыз етіледі.
Кіреберістер саны панахананың сыйымдылығына байланысты,
алайда екеуден аспауға тиіс. Сыйымдылығы 50 адамға дейінгі бір
кіреберіс ұстауға рұқсат етіледі. Кіреберістер жасырынатындардың
негізгі тобының қозғалысын ескере отырып панахананың қарсы
жағына орнатылады.
ПАНАХАНАЛАР (ҚП)
Панахана мен РҚО жетпеген, сондай-ақ уақыт ең қаражат болмаған
жағдайда еңбекке жарамды бүкіл халық қарапайым панахана —
қуыстарды (ашық және жабық) салады. Қарапайым панахана жағдайда
панахана мен РҚО сияқты халықты қорғаныс ғимараттар мен
қамсыздандыруда аралық кезең болып табылады.
Олар халықты адролық жарылыстың соққы толқынынан, жарық
сәулесінен және өткіш радиациядан қорғайды шығын ашық жермен
салыстырғанда 1,5 есеге азаяды. Сәуле тию ықтималды 2,3 есеге
азаяды. Егер қуысты жапса, онда жарық сәулесінен толық қорғануға
болады соққы толқынынан қорғану 2,5—3 есеге, өткіш радиациядан
қорғану 200—300 есеге артады қуыстарды жабу сонымен қатар киімге
радиоактивті заттардың жұғуынан, сондай-ақ қираған ғимараттардың
сынықтарынан зақымданудан қорғайды. Қуыс ашық немесе жабық
болуы мүмкін. Ашық қуыс радиоактивті сәуле мөлшерін 2—3 есеге,
жабық — 40—50 есеге азайтады. Бастапқыда қуыс ашық болып
салынады. Әдетте оның терендігі 180—200 см, жоғарыдағы ені 110 —
120 см және төмендегі ені — 80 см болады. Қуыстың ұзындығы
жасырынатындардың санымен анықталады және бір адамға 50—
60 есеппен жасалады. Қуыстардың қалыпты сыйымдылығы 10—15
адам, ал үлкен қуыстыкі 50 адам.
ХИМИЯЛЫҚ ЭЛЕМЕНТТЕРДІҢ
БИОЛОГИЯЛЫҚ РӨЛІ
Химиялық элемент Химиялық элемент кездесетін зат
Химиялық элементтердің маңызы
Көміртек, сутек, оттек, азот Ақуыздар, көмірсулар,
т.б.органикалық заттар Органикалық заттар түзу үшін
қажет
Кальций Кальций фосфаты, кальций карбонаты Қанның
ұюы, сүйекте, тіс эмалінде кездеседі
Калий, натрий Na+ ағзаның сыртындағы ион
K+ағзаның ішіндегі ион Жүйке импульсін реттейді
Магний Хлорофилл Фотосинтез процесінде кездеседі.
Ферменттің жұмысын жақсартады.
Күкірт Ақуыздар, көмірсулар, т.б.органикалық заттар
Ақуыз құрылысын түзі үшін қажет
Фосфор Нуклеин қышқылдары Нуклеин қышқылдарын
түзу үшін керек және сүйекте болады
Темір Гемоглобин Оттек тасымалдайды
Фтор Кальций фториді Сүйекте, тісте болады
Йод Тероксин Қалқанша безде кездеседі
Хлор HCl Асқазан сөлінде болады
Адам ағзасында 1000-1200гр кальций болады, 99% сүйекте, тісте, 1% жасушада, қан
құрамында маңызды рөл атқарады. Магний күніне адамға 400 мг қажет. Магний
жетіспесе адам ашуланшақ, жылауық болады, ұйқысы нашарлайды, қан қысымын
реттеп отырады. Барий - бұл да осы топ элементі. Бірақ, ағзаға қауіпті, тұздары улы.
Бауыр, сүйек, қан тамырларына зиянды.

Мырыш ІІ топтың қосымша топшасында орналасқан. Ол ферментпен гормондардың
түзілуіне қажет элемент. Кадмий биологиялық рөлі теріс элемент. Ол қоқысты және
пластмассадан жасалған заттарды жаққанда түзіледі. Темекінің 1 данасын тартқанда
1-2 микрограмм кадмий өкпеге барады. Сынап көп мөлшерде өте зиянды, жүрек
жұмысын нашарлатады.

Бор ІІІ топтың негізгі топшасында орналасқан ағзаға қажет элемент. Өсімдіктердің
өсуіне, тыныс алу процесіне, зат алмасуға оң әсер етеді. Талий күшті улы зат. 1995
жылы Пекин университетінің студенті аяқ астынан ауырып, шаштары түсе бастаған.
Ауруханада тексерістен өткен кезде талий элементінен уланғанын анықтаған.

IV топ элемент көміртек – өмір негізі, ал қорғасын және оның қосылыстары улы, рак
ауруын тудырады. Ертеде Рим әскери қолбасшының ұрпағы біртіндеп құрып кеткен.
Себебі, үйдегі ыдыстармен су құбыры қоғасыннан жасалған. Аз мөлшерде үнемі сумен
адам ағзасына жиналып, жүйке жүйесін улаған.

V топ элементі азот пен фосфор тірі ағзада кездеседі. Оларға ұқсас мышьяк тері рагын
тудырады. Көмірдің күлінде, мыс өндіретін зауыт қалдықтарында кездеседі.
ФОСФОР ТҰЗДАРЫ
Фосфор тұздары . Фосфор тұздарының ағза үшін маңызы сүйекті қалыптастыруға
қатысумен шектелмейді. Фосфордың органикалық қосылысы – аденозинүшфосфат
қышқылы мен креатин – биологиялық қышқылдану барысында босайтын қуаттың
нағыз аккумуляторы болып табылады. Ағза бұлшық еті жиырылғанда, сондай – ақ
мида, бауырда, бүйректе және басқа ағзаларда жүретін биохимиялық үрдістерде
қуатты нақ осы қосылыстар түрінде пайдаланады.
Міне сондықтан бұлшық етте қатты жұмыс істеген кезде фосфатты қажетсіну
едәуір артады. Егер ересек адамға оның тәуліктік қажеті 1 – 2 грамм болса, ауыр
дене еңбегімен шұғылданатын жұмысшыға немесе үлкен қашықтыққа жүгіретін
спортшыда бұл қажеттілік екі есе дерлік артуы мүмкін.
Адам денесінде фосфор қосылыстары көп. Фосфор қышқылының қалдығы
жасуша ядроларында нәсілдік қасиеттер беретін аса маңызды заттарға –
нуклеопротеидтерге, май тектес заттарға – фосфатидтерге және көмірсулардан
тарайтын әр түрлі заттарға міндетті құрамдас бөлік ретінде кіреді. Сүйек пен тісте
фосфор қышқылының тұздары өте – мөте көп. Сондықтан тамақ рационында
фосфордың қажетті мөлшерде болғаны жөн. Фосфор мал мен өсімдік өнімдерінде
мол. Өсімдік өнімдерінен бөлінген қосылыстар ағзаға нашар сіңеді, өйткені нашар
ериді. Фосфор сырда, сүзбеде, етте өте көп. Әр өнімнің 100 г мөлшеріндегі фосфор
төмендегі мысалда келтірілген.
Р
фосфор
КАЛЬЦИЙ
Кальций – күмісше жылтыраған ақ металл, ол сілтілік металдар
тәрізді өте жеңіл (g = 1,55 г/см3 ), алайда анағұрым қатты болады
және оның балқу температурасы да өте жоғары, 851 0 С-ге тең.
Са – ізбес. Ол жасуша құрамына еніп, сүйек құрауға, жүрек және
бұлшық еттерінің жұмысына қатысады, қанның ұюын қамтамасыз
етеді.
Калцийдің маңызды қосылыстары: кальций оксиды – СаО –
сөндірімеген әк, кальций гидроксиді – Са(ОН)2 – сөндірілген әк,
кальций карбонаты – СаСО3 - әкті су, ғаныш (гипс) – СаSO4 *2Н2О
Ересек адамдарға тәулігіне 0,5 грамм кальций жеткілікті. Ол
сүйекті қатайтуға аса қажет. Кальций – сиыр мен қой сүті, сүтпен
жасалатын түрлі тағам – ірімшік, сүзбе, сүтсірнеде (сыр) мол. Қара
бидай наны мен жұмыртқаның сары уызыда кальцийге бай. Ағзаға
бір тәулікке қажет кальций алу үшін жүз грамм сүтсірне немесе
жарты литр сүт жетеді.
Ағзада кальций тұздарының жетіспеушілігі сүйек ұлпасының
дұрыс емес дамуына, тістер (кариес) ауруына, кейбір
ферменттердің белсенділігі төмендеуіне, орталық жүйке жүйесінің
қызметінің бұзылуына әкеп соқтырады.
ЙОД
Йод - өмірлік маңызы бар элемент. Ол қалқанша без үшін
құрылыс материалы (қалқанша без – йод жинақтаушы
орган). Өкінішке орай, бұл микроэлемент ағзада
жасалмайды, адам оны тек ас, тағам арқылы алады. Сырт
қарағанда йод жетіспеушілік білінбейді, ал тапшылық
сезілсе түрлі ауруларға шалдықтырады, яғни шаршау, түрлі
жұқпалы ауруларды тез қабылдағыштық, белсіздік және
ақыл – ой кемістігі.
Йод жетіспеушілігіне байланысты ауруларды емдегеннен
гөрі алдын – алған жөн. Адам күнделікті өсімдік және
жануартекті өнімді қабылдағанмен, ағзаға қажет
мөлшердегі дәрумен мен микроэлементтердің орнын
толтыра алмайды. Ағза йодты синтездей алмағандықтан,
тршілік үшін күнделікті йоды бар тағамдарды пайдалану
есебінен қажет мөлшерін толтыру қажет.
ЙОДТЫҢ КҮНДІК НОРМАСЫ

Йод мөлшері Категориясы Жасы
(мкг)
50 Емізулі сәби Алғашқы 12 айда
70 Ерте жастағы 1- ден 2 жасқа дейін
балалар
90 Мектеп жасына 2- ден 6 жасқа дейін
дейінгі балалар
120 Бастауыш және орта 7- ден 12 жасқа
сынып оқушылары дейін
150 Жасөспірімдер, 12- ден жоғары
ересектер жастағылар
200 Аяғы ауыр әйелдер
мен бала емізетін
әйелдер
УЛЬТРАМИКРОЭЛЕМЕНТТЕР

Ультрамикроэлементтер – сынап, алтын,
уран, торий, радий және т.б. Олардың ағзадағы
мөлшері 15% – дан төмен. Бұл элементтер адам
ағзасында қажетті мөлшерден көп болатын
жағдайда көптеген аурулар пайда болады.
Себебі, олар – токсиндік металдар болып
табылады. Дегенмен, ағза үшін маңызы зор әрі
біршама үрдістерге қатысады.

Ұқсас жұмыстар

Қорғану құралдары

Көз мүшелерін қорғау құралдары

Азаматтық қорғаудың мемлекеттік жүйесі

Жеке қорғаныс құралдарының материалына қойылатын талаптар

Қорғаныс ғимар мен Мақсаттары Қорытынды аттар түсінігі құрылымдары

Қорғаныс ғимараттарын толтыру және оған келіп - кету тәртібі

Шаруашылық нысандарының азаматтық қорғанысы

ЯДРОЛЫҚ ЗАҚЫМДАНУ ОШАҒЫ

ЖЕКЕ ҚОРҒАНЫС ҚҰРАЛДАРЫ туралы

Желілік ОЖ

Пәндер