Қазақ философиясының ерекшелігі

Презентация қосу

ҚАЗАҚ
ФИЛОСОФИЯСЫ

МГХӨ - 1/20
Шортанбаев
Райымбек
Қазақ философиясының
ерекшелігі:
1.Ақын –жыраулар философиясы;
2.Би –шешендер философиясы;
3.Ауыз әдебиеті мен жазба
әдебиетіндегі философиялық
ойлар.
Қазіргі заман қазақ философиясының
ерекшеліктері мен бағыттары:
1.Кеңестік дәстүрдің күшті ықпалында
болды;
2.Философияның идеологияға айналуы;
3.Таным теориясы, диалектикалық логика
мәселелері;
4.Сана, идеалдық мәселелері;
5.Мәдениет, құндылықтар, әлеуметтік
философия мәселелері;
6.Қазіргі заман шетел философиясы
ағымдарын зерделеп, жаңғырту;
6.Тіл, діл, дін мәселелеріне көңіл бөлу.
• Қожа Ахмет Яссауи (1094-1167) «жахрия»
(экстаз) немесе «Яссауия» деп аталатын сопылық –
мистикалық ағымның негізін қалады.
«Диуани Хикмет» («Даналық кітабы»)– 149 хикметтен
тұратын кітабы Қожа Ахметтің соңында қалған
бірден–бір мұра. Бұл кітапта негізінен төрт нәрсеге
көңіл бөлінеді:
шариғат– ислам дінінің заңдары мен ғұрыптары
тарикат– сопылық идеясы, жүретін жолы
хакикат– Құдаймен бірігу, оған шексіз жақындау
мағрифат– дін жолын танып, оқып білу
Жүсіп Баласағұни – «Құтадұғұ білік»
поэмасының авторы. «Құтты білім» –
заманындағы ресми әдеби тіл – араб тілінде
емес, түркі халықтарының тіліндегі бірінші
энциклопедиялық еңбек болып табылады.
Баласағұнның өмірге деген көзқарасының үш
қайнар көзін атауға болады – философиялы,
шамандық және исламдық.
Махмұт Қашқари атақты «Диуани лұғат ат–
түрік» деген кітабын 1072-1074 жылдары
Бағдат қаласында жазып бітірген. Бұл кітап
түркітану әлемінің энциклопедиясы.
Мағжан Жұмабайұлы ойлау туралы: «Ойлау адам
өмірінде аса қымбат орын алады. Ойлау болмаса, адам
басқа жануар сықылды, заттарды, көріністерді құр
жадында, есіне ғана алып, жат бір көрініс ұшыраса, оны
шеше алмайтын, оған түсіне алмайтын бір жан иесі ғана
болар еді. Келешекте не болтынын, тұрмысы қалай
өзгеретінін білмейтін бір сағылаусыз соқыр болар еді.
Адам ойлау арқасында ғана заңдардың, көріністердің,
араларындағы байламды белгілеп, оларды бар қылған
себептерді табады. Келешекте оларға ие болатынын
ойлап шығарады. Келешекті болжай алады.Қысқасы ойлай
білетін адам –шын мағынасында адам.»
Абай Құнанбайұлы
(1845-1904)
Абай бойынша таным мақсаты:
- Ақиқатты тану;
- Пайдалы мен зиянды ажырата білу;
- Адамды адам ету;
- Әрдайым өлшемді, шаманы білу,
сақтау.;
- Ақыл-оймен Алланы, яғни Даналық -
Махаббат - Әділетті тану.
Жас қартаймақ, жоқ тумақ,
туған өлмек, Тағдыр жоқ
өткен өмір қайта келмек,
Басқан із, көрген қызық
артта қалмақ, Бір құдайдан
басқаның бәрі өзгермек.
Шәкәрім Құдайбердіұлы (1858-
1931).

- Сенім ақиқаты. Алланы тану және
жанның өлмеуі;
- Ғылым ақиқаты. Сезімдік қабылдау
және рационалдық ойлау;
- Жан ақиқаты – ұждан. Ұждан: ынсап,
әділет, мейірім.
“Адамдағы: ынсап, әділет,
мейірім – үшеуі қосылып ұждан
деген ұғым шығады. Мұны
орысша совесть деп атайды...
Бұған нана алмаған адамның
жүрегін еш бір ғылым, өнер, еш
бір заң тазарта алмайды...
Ұжданы сол жанның азығы
екеніне ақылмен сынап істесе,
оның жүрегін еш нәрсе қарайта
алмайды.” – дейді Шәкәрім
Құдайбердіұлы атамыз.

Ұқсас жұмыстар

Қазақ философиясының өкілдері

Мұсылман дінінің философиясы және теологиясы

Түркі кезең философиясының өкілдері

Ислам философиясының кезеңдері

Дүниені философиялық түсінудің негіздері

Қазақ философиясының ерекшелік сипаты

Қазақ философиясының төл тарихы

Қорқыт айтқан делінетін кейбір сөздер

Абай философиясы

Фейербах философиясының негізгі мазмұны материализмді қуаттау

Пәндер