Айша бибі

Презентация қосу

Қарахан мемлекеті
(942-1212 жж.)
Орындаған: Әділхан Ж., Құтлымұратова Г.
Еркинбаева М.
Тексерген: Жүсіп М.Э.
Жоспары:
• 1. Қарахан мемлекетінің құрылуы және
оның территориясы

• 2.Қарахан мемлекетінің этникалық
құрамы мен саяси құрылымы

• 3. Шаруашылығы және мәдениеті
Қарахан мемлекетінің
құрылуы және оның
территориясы
• X ғасырдың орта кезінде
Жетісу аймағы мен Шығыс
Түркістанның бір бөлігінде
Қарлұқ қағанатының орнында
960 ж Қарахан мемлекеті
құрылды.

• Бастапқы территориясы:
Жетісу мен Шығыс Түркістанның
бір
бөлігі болса, кеңейгенде
Мәуеренахрды қосып алды.
Орталығы
Баласағұн.
Қарахан мемлекетінің этникалық
құрамы мен саяси құрылымы

Қарахан әулетінің негізін салушы
Сатұқ Боғрахан (915–955жж).

Ол Қарлұқ хандығының іргесін көтеріп,
мәртебесін асырушылардың бірі – Білге құл
Қадыр ханның немересі.

Сатұқ Тараз және Қашғар қалаларын өзіне қаратып, 942 жылы
Баласағұндағы билеушіні құлатып, өзін жоғары қаған деп
жариялайды.
955 ж. Сатұқ Боғра хан қайтыс болған соң билікке оның ұлы
Мұса келді.

960 ж. Мұса исламды мемлекеттік деп жариялады.
Астанасы-Қашқар.

Баласағұнда Мұсаның інісі Сүлеймен билік етті. Мұса
орнына Әли Арслан (960-990)

Хасан Боғра хан Насыр 990 ж. Тараз, Испиджабты
бағындырды.996 ж. Мәуеренахрға аттанып,
Жүсіп 999 ж. Бұқараны басып алды.

992 ж. Хотанды алды.Ирандағы Самани әулетінен
Мәуеренахрды біржолата тартып алды.
Сатұқ Боғра-
хан (942-955жж)

Мұса хан
(955-998жж)
Қарахан мемлекеті ең жақсы дамыған кезең

Али Арслан хан
(998 б-з. жж)
Хасан Боғра хан әулеті

Ибн Али Мұса хан
Насыр хан
(б з – 1041 жж) әулеті
Мемлекеттің саяси жағдайы
1040 ж. хандық 2-ге
бөлінді

Батыс Шығыс (негізгі)
Территориясы: Мәуеренахр Территориясы: Жетісу, Шығыс Түркістан

Астанасы: Үзкент
кейін Самарқан Астанасы: Күз Орда, кейіннен Қашқар

Ханы: Ибрагим Тамғаш Боғра хан Ханы: Арслан хан Сүлеймен
-1089 ж. селжұқ сұлтаны Мәлік шах Қарахан мемлек-ң негізгі бөлігі
Батыс хандықты бағын-п, вассалы етті. болғандықтан ханы “ұлы хан”
-1102 ж. Баласағұн мен Тараз билеушісі болып есептелді.
Қадыр хан Жебірейіл Мәуер-ды басып алды.
Қарахан мемлекетінің саяси тарихы ол өмір сүрген алғашқы ондаған
жылдың өзінде-ақ ықпалды әрі күшті екі әулеттің - Әли Арсылан хан
мен Хасан Боғра ханның ұрпақтары арасындағы өзара қырқысқан
күреске толы болды.

Алғашқы кезде Әли (Әлилер) ұрпағының ықпалы күштірек болды, ал
кейін бұл ықпал Хасан ұрпақтарына (Хасанилерге) көшті.

Мемлекеттің әлсіреу себептері

Қарақытайлар,
Ішкі талас - наймандарға және
тартыс хорезмдерге қарсы
күресте жеңіліс
тапты.
Орталықтары Ірі
қалалары

Баласағұн
Мерке

Ордакент
(Тараз) Үзген

Қашқар Құлан
Этникалық құрамы
Жікіл

Оғыз Мемлекттің құрылуында басты
рөлді атқарған – қарлұқ тайпасы.
Одан кейін негізгі билеушілер
яғма тайпасының арасынан
шығып отырған.
Яғма

Тотемі арыстан Тотемі бура
Қаңлы
болғандықтан Жікіл болғандықтан
тайпасының ханы Яғма тайпасының
ханы

Қарлұқ

Үйсін Арслан Бура
Қоғамдық құрылысы

Жоғарғы өкімет билігі қағанның (хан) қолында
болған.Билік мұрагерлік жолымен беріліп отырды.

Билік иелері қатарына ханның ұрпақтары – тегіндер ,ілік
хандар,бектер,нөкерлер жатты
.
Билік иелігінде үлестік жерлер болды.
Хан кеңесшісі қызметін уәзірлері атқарды.

Ханның мемлекеттік саяси-әкімшілік іс жүргізетін орны
Орда деп аталған.Онда сарай қызметкерлері тұрған.
Жер иеленудің бір түрі «иқта»,ал иеленушілер «иқтадар» деп аталаған.

Иқтаның мәні – оны алған
Дінбасылар мен әскер
адамдар ол жерде отырған
қарапайым халықтан алым- басылардың жерлерін
салық жинап,ханға әскери вақфтық жерлер деп
қызмет етуге міндетті атаған.Вақфтық
болған. жерлерден салық
алынбайды.

Қарахан мемлекеті кезіндегі қанаудың бір түрі – коммендация болды.
Оның мәні:әлсіз адам өз үлесіндегі жерді күштінің қамқорлығына
береді,ол әлсіз адамды қорғауға тиіс.
Шаруашылығы мен мәдениеті

Шаруашылығының 2 бағыты

1. Егіншілік, бау-бақша 2. Мал шаруашылығы- жартылай көшпелі,
жартылай отырықшы
Тараз, Талхир, Баласағұн

Мерзімдік қоныстары-жайлау,күзеу,қыстау,көктеу

4 түлік мал, әсіресе жылқы өсірді
Кедейленген малшылар мен егіншілер қала халқының санын өсірді

Қала мәдениеті дамыды, қолөнер, көзе жасау шеберханалары көбейді.

Күмбезді мешіттер, кесенелер, шығыс моншасы- құрылысқа енген тың өзгерістер.
Исламның мемлекеттік дін болуына
байланысты мешіттер, күмбездер
көбейіп, сәулет өнері дамыды.

Айша бибі
Қарахан
XI-XII ғғ
кесенелері

Бабаджа
хатын X-XIғғ
Қарахан кесенесі

Қарахан кесенесі –
ортағасырлық сәулет
ескерткіші. Қараханидтер
әулеті өкілдерінің біреуінің
бейіті үстінде салынған.
Кесене Қазақстан
аумағындағы ортағасырлық
сәулет өнерінің әсем үлгісі.
Шамамен ХІ ғасырда
салынған. Ол Тараз
қаласында орналасқан.
Айша – бибі кесенесі

Айша - бибі кесенесі - ХІ-ХІІ
ғасырларда ірге көтерген сәулет өнері
ескерткіші.Бұл ескекрткіштен қазақ
хандығының атадан балаға мұра болып
келе жатқан ою – өрнек,әшекей түрінің
өте мол екендігін көруге болады.
Бабаджа- Хатун
Бабаджа-Хатун кесенесі Тараз қаласынан
18 км жерде, Жамбыл облысы Жамбыл
ауданының Айша Бибі ауылында
орналасқан. Кесене Айша Бибі кесенесінің
маңында, сондай-ақ ол ХІ - ХІІ
ғасырлардың бірегей сәулет ескерткіші
болып табылады.

Бабаджа-Хатун кесенесінің тұрғызылуы
туралы аңыз бар. Кең таралған аңызға
сәйкес - Айша Бибі XI ғасырдың танымал
ғалымы мен ақыны Хәкім Сүлеймен
Бақырғанидің қызы болған.
Айша өмірден озғанынан кейін Айша
Бибінің күтушісі кесененің сақтаушысы
болды және қайтыс болғанынан кейін
Айша Бибіден 20 қадам жерде Бабаджа-
Хатун кесенесінде жерленді.
Астанасы Баласағұн (940–1130)
Қашқар (940–1042; 1130–1211)
Самарқанд (1040–1212)
Өзген (1141–1212)

Бастапқы территориясы: Жетісу мен Шығыс Түркістанның
бір
бөлігі
Тіл(дер)і парсы тілі
қараханид тілі
Діні тәңіршілдік, 960 жылдан бастап
суннит Ислам
Аумағы 3 000 000 км²
Халқы иран халықтары, қара-моңғолдар,
түркі тайпалары, соның ішінен
көбінесе қарлұқтар

Династиясы Қарахандықтар
Қаған
- 840–893 Білге Күл Қадыр-хан (тұңғышы)
- 1205–1212 Мұхаммед IV Боғра хан (соңғысы)
Пайдаланылған әдебиеттер

Гумилев Л.Н. Көне түріктер
Аманжолов К.Р Түркі халықтарының
тарихы
Қазақ ССР тарихы
Қоңыратбаев Ә. Қазақ халқының
этногенезі Ақиқат 1992ж.

Ұқсас жұмыстар

Айша бибі кесенесі

ОРТА ҒАСЫРЛАРДАҒЫ СӘУЛЕТ ӨНЕРІ

Археологиялық ескерткіштер

Сәулет өнері мен құрылыстың дамуы

Тарихи ескерткіштер

Пәндер