Изумруд минерал, Берилл тобының асыл тастары

Презентация қосу

МИНЕРАЛДАР

Орындаған: Байұзақ Иса
Тексерген: Джумадилова Сауле
РУБИН
•Рубин - латынша rubens, rubinus - қызыл деген мағынаны білдіреді.
Al2O3 минералы, корунд сыныбына жатады. Қаттылығы - Моос
шкаласы бойынша - 9, тығыздығы 3, 97 - 4,05 г/см аралығында.
Қызыл шпинелден кристаллдарының формасына қарап айырамыз,
кейбір жағдайларда микроскоп арқылы ғана айырып білуге болады.
Қызыл түске ие болуының себебі - құрамында хромның қоспасы бар.
Қызыл корундтар - рубин(лағыл) деп аталса, көктері - сапфирлер
делінеді. Ашық боялған сапфирлар мен түссiз корундтарды
"лейкосапфирлер" деп аталады. Астеризм эффектісі анық байқалатын
"жұлдызша сапфирлері" кабошон түрінде өңделеді.
•Кен орындары . Антарктидадан басқа барлық континенттерде
кездеседi. Негізінен азиялық лағылдар ерекше бағаланады.
Лағылдарды басты экспорттаушы елдер - Мьянма, Таиланд және
Шри-ланка. Сонымен қатар Шығыс Африкасының лағылдары, Кения
және Танзания елдерінің лағылдары жлғары сұранысқа ие. Жалпы
лағыл тастар ежелгi замандарда-ақ Памирда өндіріле бастаған
(Тажiкстанындағы "Қарлы" кен орнында).
Тарихы
Лағылдар қола ғасырында Бирмада өндірілген деп
есептелінеді. 2000 жыл бұрын Индияда да бағаланып,
бойтұмар ретінде қолданылды. Сонымен қатар Ежелгi
мысырлықтар, гректер және римдiктер лағылдарды
пайдаланды.
Еуропада 1800 жылда сапфирдың лағылға құрамдық
туысқандығы белгілі болды. 1835 жасанды лағылдарды жасап
шығарудың амалы табылған.
Қара лағыл ол кезде анар лағылы деп аталды.
Наным-сенімдер
Лағылдар ертеректе "өмiр және махаббаттар тасы" деп
есептелінді. Мұндай тасқа иелiк еткен адам ерекше қадір-
қасиетке ие болған. Лағылдармен оба секілді түрлі аурулардан
қорғануға тырысқан. Лағыл тастар астрологияда
мерегендердің, шаяндардың және ешкiмүйiз(козерог),
қошқар(овен), арыстандардың тасы болып есептелінеді.
САПФИР
•Сапфир— Ті мен Ғе қоспасы бар корундтың бір түрі. Электрондық аспап жасауда
қоспалар мөлшері шамамен 0,001% синтетикалық cапфир монокристалдары
("лейкосапфир") пайдаланылады. Сапфир инфрақызыл техниканың оптикалық
элементтері мен аспаптарын, ИС пен гибридті ИС-дың төсеніштерін жасауда,
сондай-ақ ШӨ пластиналарды өңдеуге арналған абразивті зат ретінде қолданылады.
•Кен орындары Сапфирдің ең танымал кен орындары ПЕГМАТИТТЕРМЕН
немесе шөгінділермен шектеседі және АҚШ, Австралия, Мадагаскар, Үндістан,
Шри-Ланка, Вьетнам, Бирма, Таиланд және Қытайда кездеседі. Ресейде сапфирді
өнеркәсіптік ауқымда өндіруге болатын ірі кен орындары жоқ: оның олжалары
көгілдір Корундтың көріністерімен шектелген, онда мөлдір, кесуге жарамды тастар
да кездеседі. Көк сапфир Оралда және Кола түбегінде (Хибин) кездеседі. Орал
сапфирлері, әдетте, сұрғылт реңкке ие, Кола сапфирлері терең жүгері көк түсімен
ерекше жасыл реңкке ие.Табиғатта өндірілген ең үлкен көк сапфир 1960
жылдардың ортасында АҚШ-та рентгенолог Стив Майер кездейсоқ тапқан тас
болуы мүмкін[5]:102. Досымен бірге Кантон[en] (Солтүстік Каролина штаты)
маңындағы қараусыз қалған карьерлерді зерттей отырып, ол көкшіл тау
кристалының үлкен сынығын тапты. Майер тасты жұмысқа алып келді, ол оны
қағаз салмағы ретінде қолдана бастады. Бірнеше айдан кейін пациенттердің бірі
тасқа назар аударып, Майерге оны гемологқа немесе зергерге көрсетуге кеңес берді.
Рентгенологты таңқалдырғаны үшін сарапшылар қарапайым "кристалдың бір
бөлігі" салмағы 3500 караттан сәл асатын үлкен көк сапфир кристалы екенін
анықтады.
ИЗУМРУД
•Изумруд минерал, Берилл тобының асыл тастары. Ферсманның
жіктелуіне сәйкес Изумруд, Гауһар, сапфир, Рубин, хризоберил,
александрит, асыл шпинель және эвклазбен бірге бірінші ретті асыл
тастарға жатады.Изумруд сапасының негізгі критерийлері оның түсі,
содан кейін мөлдірлігі болып табылады. Идеал изумруд-біркелкі
бөлінген қанық түсті мөлдір тас. Салмағы 5 караттан асатын үлкен,
ақаусыз, қалың тонды изумрудтар Гауһар тастарға қарағанда
қымбатырақ.
•Физикалық қасиеттеріИзумруд-хром оксидімен немесе ванадий
оксидімен, кейде темір оксидімен (Оңтүстік Африка изумрудтары)
араласқан шөпті жасыл түске боялған бериллдің мөлдір түрі. Формула:
Be3Al2Si6O18; қаттылық (мох шкаласы) 7,5-8,0, тығыздығы 2,68-2,78;
сыну 1,566-1,600; Қос сыну 0,005-0,009[3].Изумрудтың бериллмен бірдей
химиялық құрамы бар екенін 1790 жылдары хром мен хром бар
жыныстарды зерттеген француз химигі Луи Воклен дәлелдеді. Соған
қарамастан, изумруд 1830 жылға дейін тастардың жеке түріне жатқызыла
берді, ал әуесқой әдебиетте жасыл және тіпті көк бериллалар XIX
ғасырдың соңына дейін Изумруд деп аталды. ХХ ғасырда изумрудтарда
хромға қарағанда ванадий қоспалары жиі кездесетіні
анықталды[4].Изумруд 700 °C-тан жоғары температурада түсін оңай
жоғалтады, бірақ қышқылдар мен басқа реагенттерге төзімді.
•Шығу тегі.
Бразилиядан келген ИзумрудИзумрудтар қышқыл магманың
ультрамафикалық магмалық жыныстармен әрекеттесуі арқылы
түзіледі, сондықтан олардың кен орындары грейзенизация
аймақтарымен ұсынылған. Кейде кішкентай изумрудтар
пегматиттердің экзоконтактілерінде пайда болады.Дүние жүзіндегі
кен орындарының көпшілігінде изумруд грейзенизация нәтижесінде
пайда болған флогопиттік слюдиттермен шектеледі-Жоғары
температуралы сулы ерітінділердің ультрамафикалық жыныстарға
әсері. Осы процестің нәтижесінде гранит дала шпаттарының
арқасында бастапқы жыныстар құрамында кварц, жеңіл слюдалар
және көбінесе дақтар түрінде құнды кен минералдары бар көп
буынды тау жыныстарына айналады. Грейзендердің болуы сирек
металдар мен асыл тастардың, соның ішінде изумрудтың кен
орындарында жетекші іздеу белгісі болып табылады.Сапасы
бойынша ең жақсы изумрудтар көміртекті-карбонатты
тақтатастарда жатқан гидротермиялық тамырлармен шектелген.
Колумбиялық изумрудтар қара битуминозды әктастарды бөлетін
төмен температуралы карбонатты тамырларда
кездеседі.Изумрудтың тығыздығы кварцқа жақын болғандықтан,
бұл тастың аллювиалды шөгінділері әдетте түзілмейді, екінші
реттік кен орындары тек ауа-райының қабығымен ұсынылған.
КӘРІПТАС
•Кәріптас - минералоид, Тасқа айналған қазба ағаш шайыры, соңғы
бор мен палеогеннің ең көне қылқан жапырақты ағаштарының
қатайған шайырыГеологтар, палеонтологтар және геохимиктер
зерттейді. Ол негізінен зергерлік бұйымдар мен құрғақ бұйымдар,
зергерлік бұйымдар жасау үшін қолданылады.
•Шығу тегі
Кәріптас-жарқын, алтын түсті қазба шайырларының бір түрі. Оны
зергерлер әрең өңдейді. Ежелгі уақытта Аристотель, содан кейін
Теофраст және Плиний ақсақал, бұл тастың пайда болуы қылқан
жапырақты шайырмен байланысты деп болжады.XVIII ғасырда
Швед натуралисті Карл Линней мен орыс ғалымы Михаил
Ломоносов кәріптастың ежелгі қылқан жапырақты шайырдан
шыққанын ғылыми дәлелдеді. Кәріптастың органикалық шығу тегі
туралы жаңа дәлелдер М. в. Ломоносов өз еңбектерінде "тау-кен
ғылымының алғашқы негіздерін" және "жердің сілкінісінен
металдардың пайда болуы туралы сөзді"келтірді.Кәріптастың
ғылыми сипаттамасы, шығу тегі және жіктелуі (ақ кәріптас, сары
кәріптас) 1807 жылы академик Василий Севергин "минералогиялық
егжей-тегжейлі сөздік"кітабында берілген.
•Негізгі қасиеттеріКәріптас кристалдар түзбейді, бұл аморфты жақтау
полимері. Жылтырату оңай.Қос сыну, дисперсия, плеохроизм жоқ.Сіңіру
спектрін түсіндіру мүмкін емес. Люминесценция көкшіл-ақ-сары-жасылға
дейін, бирмитте — көк.Үйкеліс кезінде электрленеді (теріс заряд).Жанғыш-
сіріңке жалынынан жанады. Ашық ауада белсенді тотығады (қартаяды), бұл
уақыт өте келе химиялық құрамның, түстің өзгеруіне, сынғыштықтың
жоғарылауына әкеледі.
•Кен орындарыТарихиЕрте темір дәуірінде Ютландия түбегіндегі (қазіргі
Дания) сол уақытқа дейін Еуропаның оңтүстігін қамтамасыз еткен кәріптас
кен орны таусылды. Ежелгі "теңіз асыл тастары" саудагерлері кәріптас
жағалауындағы кен орнына жүгіне бастады.Плиний ақсақал "Табиғи
тарихтың" 42-тарауында (59 жылдан кейін жазылған) кәріптас балық аулау
орталығы болған Аустеравия аралы туралы айтады. Флотты басқарған
Германик оны латын тіліндегі кәріптас атауына сәйкес Глессария деп
өзгертуді бұйырды (лат. glaesum-шыны, кәріптас). Біз қай арал туралы
сөйлескеніміз туралы ақпарат сақталмады. ХІХ ғасырдың соңындағы неміс
дереккөздері бұл Амеланд аралы деп болжайды. Плинийдің осы жерге берген
сипаттамасын және оның атауының "эстия" этнониміне жақындығын ескере
отырып, "Аустерабия" Самбияның атауы деп болжауға болады. Теңіз,
шығанақтар мен өзендермен қоршалған ол кейінірек (XI ғасырдағы неміс
шежірешісі Бремен адамы дәлелдегендей) арал болып саналды. Плинийдің
хабарлауынша, Римнің Дунай провинциясынан Паннониядан кәріптас
жағалауға аттанған римдік жасақ (бұл мәтінде Қазіргі Вена қаласының
шығысында орналасқан Карнунтум мен 889 км кәріптас жағалауы
арасындағы қашықтық туралы айтылған) "жергілікті сауда нүктелері мен
жағалауларға"барды. Бұл сөздер I ғасырдың ортасына қарай Самбияда
кәріптас өндіру және сату пункттерінің бар екендігін көрсетеді.
МАЛАХИТ
•Малахит — класс минералы карбонаттар малахит тобынан (малахит,
азурит). Химиялық құрамы бойынша мыс карбонаты(мыс
дигидроксокарбонаты (II)). Әдетте әктастарда локализацияланған мыс кен
орындарымен шектеледі.Ол радиалды талшықты құрылымы бар ағып
жатқан жасыл массаларды құрайды. Ол сәндік тас ретінде қолданылады,
бұрын-мыс өндіру үшін. Қазіргі заманғы ең үлкен кен орындары Африкада.
Бұрын малахит Оралда жоғары сапалы өндірілген. Ресей Федерациясының
президенті В. В. Путиннің Кремль резиденциясы-Оралдан сәулелі
малахитті, оның ішінде ыдыс-аяқтарды, шыныаяқ ұстағыштарды және жазу
құралдарын қолдана отырып, үлкен нұсқада жасалған.
•Табу формалары. Табиғаттағы малахит секрециясының формалары сирек
әр түрлі. Жақсы қалыптасқан кристалдар өте сирек кездеседі және әрдайым
кішкентай, бағаналы, ламель тәрізді, ине тәрізді, "сферокристалдардың",
сферолиттердің және олардың эксцентрлік сорттарының —
"сфероидолиттердің" және кластер тәрізді "сфероидолит
дендриттерінің"розеткалары сияқты бөлінген шоқтар, үлпілдек шарлар
түзуге бейім. Агрегаттардың сферолитті жіңішке талшықты концентрлі-
зоналық бүйрек тәрізді формалары ең тән және жалпыға белгілі, олар
жылтыратылған кесіндіде таңқаларлық әдемі өрнек береді (суретті қараңыз).
Олар өте қаныққан тепе-теңдік емес ерітінділерден өседі. Кейде
псевдосталактит түрінде кездесед. Сондай-ақ тамырлар, примазалар,
түйіршікті және дөрекі алтыншы агрегаттар түрінде.
•Шығу тегі. Мыс кені мен полиметалл гидротермиялық кен
орындарының тотығу аймақтарына тән минерал гипергенді
процестер кезінде түзіледі. Ол әр түрлі мыс кендерімен үнемі
бірге жүреді, олардың ауа-райының өнімі болып табылады,
сондықтан ол көбінесе халькопирит, бозарған кендер тобындағы
минералдар, куприт және т.б. бойынша псевдоморфоздар түзеді.
Малахитпен бірге ілеспе минералдар бар: азурит, гетит, лимонит,
халькопирит, куприт, борнит, табиғи мыс, тетраэдрит, халькозин,
элит (псевдомалахит), брошантит.Оның қалыптасуының
қарапайымдылығына байланысты малахит археологиялық қазба
жұмыстары кезінде табылған көне қола заттарды қамтиды.
•Кен орындары. Ресейде малахит Орал кен орындарында, ТМД
аумағында белгілі, Алтай мен Қазақстанда да кездеседі
(Жезқазған). Үлкен массалар түрінде сирек кездеседі. Ресейде кен
орындары іс жүзінде таусылды. Малахиттің төменгі Тагилдегі
Мыснорудянское және Полевскийдегі Гумешевское өнеркәсіптік
кен орындары қазіргі уақытта толығымен игеріліп,
жабылды.Салмағы шамамен 1500 кг болатын малахиттің ең үлкен
блогы тау-кен институтының мұражайында орналасқан. Г. н.
Вертушковтың айтуынша, Оралда малахиттің жаңа кен
орындарын ашуға болады. Қазіргі уақытта малахит қорлары тек
бір кен орнынан табылды — Коровинско-Решетниковский,
онымен Орал малахит ісінің қайта жандануына үміт артылды.
НАЗАРЛАРЫҢЫЗҒА РАҚМЕТ!!!

Ұқсас жұмыстар

Зергерлік тастар

Асыл тастар

Минералдардың формалары

Металдардың шығу тегі

Африка жануарлар әлемі

Несеп тас ауруы

Қазақ халқының мәдениеті мәдениеттану

Қазақстанның алтын кен арындары

Жай эфирлер Күрделі эфирлер

Химия ғажайыптары

Пәндер