Дәрілік заттарды фармакопеялық талдаудың жалпы әдістері

Презентация қосу

№ 2 Дәріс
Дәрілік заттарды фармакопеялық
талдаудың жалпы әдістері

Жоспар
2 Дәрілік заттарды фармакопеялық талдау
Идентификацияда қолданылатын физикалық қасиеттері
(агрегаттық түрі, түсі,дәмі,иісі,кристалдарының түрлері, полиморфизм).
Ерігіштігі.
Физическалық тұрақтылар (балқу, қату, қайнау ыдырау
температурасы, салыстырмалы тығыздық,тұтқырлық, рефракция индексі,
айналу бұрышы…)
Дәрілік заттардың идентификациясында қолданылатын
химиялық қасиеттері - Катиондармен аниондарға және
функционалды топтарға арналған химиялық реакциялар
Дәрілік заттардың тазалығы (қоспаларды анықтау және жіберілетін
қоспалардың шектік мөлшерін табу).
Мөлдірлігі мен опалесценция дәрежесі. Түстілігің анықтау.
Қоспаларды анықтау әдістері (эталондық және эталонсыз ).
Фармакопеялық талдау түрлері
Талдауға қойылған мақсатқа байланысты:
1. Фармакопеялық талдау – ҚР МФ талаптарына сынау
2. Өндірісте дәрілік затты алу кезіндегі талдау – Сатылы талдау
Постадийный контроль производства ЛВ и ЛС
3.Дәріханаішілік бақылау - Жеке рецепт немесе мекеме талабы
бойынша дайындалған дәрілік заттардын сапасын тексеру әдістері
4. Биофармацевтикалық талдау (биологиялық сұйықтықтардағы
дәрілік заттың мөлшерін және метаболиттерін тексеру)
Талдау нәтижесіне байланысты:
1. сапалық – ДЗ өзі екендігін , атауына сәйкестігін растау
2. сандық – ДЗ құрамындағы әсер етуші заттың мөлшерін анықтау
3. Жартылай сандық (жіберілетін қоспалардың шектік мөлшерін
анықтау)
Дәрілік заттардың идентификациясында қолданылатың
физикалық қасиеттері
Агрегаттық куйі Түсі – дәрілік заттардың түсі
молекуласының химиялық
Ұнтақ (қатты) құрылымымен тікелей байланысты
сұйықтық ( ерітінді) (хромофорларға). Мысалы; мыс
сульфаты- көк түсті, кристаллды йод
Газ күлгін – қара, немесе сұр-қара түсті
Кристалды ұнтақтардың металды жылтыры бар пластинкалар
кристаллдарының өлшемі – ірі – немесе кристалдар құймасы, кобальт
орташа-ұсақ, оте ұсақ кристалды, тұздары – қызыл малина түсті,
аморфты фурацилин – сары түсті.
Пішіні - ине, ромб, куб,тік бұрыш,
призма,рафидтер, стилоидтар тәрізді, Иісі – дәрілік заттың өзіне ғана
кейде қабыршық тәрізді болуы мүмкін. тиісті иісі (камфора,ментол) болуы
Спецификалық ерекшеліктері ауыр, мүмкін; немесе – өткір, жағымсыз
борпылдақ, ұшкыш, жеңіл, майлы т.б. (формалин, акролеин); немесе жұпар,
Сұйық дәрілік заттар үшін – жағымды, татымды (этилацетат,сірке
қозғалғыштығы, ұшқыштығы, ангидриді, ванилин) иіс болады.
жаңғыштығы, мөлдірлігі, түстілігі, иісі, !!!!! Бөтен иіс, өзіне тән иістің
дәмі, басқа сұйық заттармен араласуы болмауы, дәрілік заттың
т.б. тазалығының дірежесін көрсетеді.
Дәрілік заттардың физикалық қасиеттерін
5 анықтау әдістемелер
Дәрілік заттардың түсін Дәрілік заттардың иісін
анықтау анықтау
Түсті анықтауды ақ фонда, Дәрілік заттың иісін қаптама
шашыранқы күндізгі жарықта көзбен ашылған бойда анықтайды (ҚР МФ
қарап жүргізеді (визуальді). 2.3.4 тарау әдістемесі бойынша)
Дәрілік субстанцияның белгілі Әдістеме: Сағат шынысына
мөлшерін өлшеп алады, 0,05 г кейде диаметрі 6 см - 8 см болатын, жұқа
(от 0,5 – до 2,0 г) болуы мүмкін, ақ
қабатпен 0,5 г - 2 г сыналатын
түсті қалын қағаз немесе ақ қағаздың
дәрілік субстанцияны біркелкі етіп
үстіне қойылған заттық шыныға, сағат
шынысына салады. Біркелкі етіп жайады. 15 мин өткеннен кейін иісін
үстінен қатты баспай шпательмен органолептикалық тәсілмен
жаяды, қабаттың беті тегіс болуы тиіс. анықтайды. Содан кейін иістің бар
Көзбен түстін ФБ талабына немесе жоқ екендігі туралы
сәйкестігіне талдау жүргізеді. қорытынды жасайды.
Полиморфизм (кристаллдар түрлері)

Көміртектің аллотропты күйлері: a) лонсдейлит; б) алмаз;
в) графит; г) аморфный углерод; д) C60 (фуллерен);
е) графен; ж) нанотүтікше
Ерігіштік. ҚР МФ – жалпы фармакопеялық бабы
7 Ерігіштік ДЗ физикалық тұрақтысы емес, ол дәрілік заттың қасиеті
болып табылады.
1г дәрілік заттың (газ, сұйық, қатты түрдегі) белгілі көлемдегі еріткіште еру
қабылеттілігін көрсетеді. Белгілі температурада ерігіштік ДЗ сапасын
көрсететін сипаттамалардың бірі болып саналады.
Сонымен қатар ерігіштік ДЗ идентификациялануының маңызды көрсеткіші де
бола алады. Дәрілік заттың еруінің өзгеруі – төмендеуі, бірден тазалығының
дәрежесі тұралы айтады, себебі ДЗ ерітіндісінде өтуші жарықта қарағанда
заттың бөліктері байқалса, ол аз еритін немесе ерімейтін қоспалардың пайда
болуымен түсіндіріледі. Егер ерітіндіде өтуші жарықта дәрілік заттың бөліктері
көрінбесе, онда дәрілік заттың толық ерігені болып есептеледі.
ҚР МФ жалпы бабында ерігіштікті сипаттайтын шартты
терминдер берілген; (өте оңай ериді, оңай ериді, ериді, орташа
ериді, аз ериді, өте аз ериді, іс жүзінде ерімейді ).
Егерде ерігіштік дәрілік заттың тазалық дәрежесінің көрсеткіші
болса, онда жеке фармакопеялық бапта дәрілік заттың нақты
мөлшерімен еріткіштін нақты көлемі көрсетіледі. Мысалы; ( Калий
бромидіне - 1:1,7 судағы ерігіштігі;ал Калий хлоридіне – 1:3 судағы
ерігіштігі)
Ерігіштік
Ерітуге қажетті еріткіштің шамамен
Шартты терминдер мөлшері (мл)
1 г заттар

Өте оңай ериді 1 –ден кем
Онай ериді 1 ден 10 - ға дейін
Ериді 10 нан 30 ға дейін
Орташа ериді 30 дан 100 ге дейін
Аз ериді 100 ден 1000 ға дейін
Өте аз ериді 1000 нан 10.000 ға дейін
Іс жүзінде ерімейді 10 000 нан артық
Ерігіштікті анықтау фармакопеялық әдістемесі
Дәрілік субстанцияның 1г (алдын ала ұнтақталған) өлшеп алып санауыққа
салып ЖФБ көрсетілген алғашқы минимальді ерітқіш көлемін қосады, мұқият
араластырады, содан кейін бірте - бірте қалған көлемді бөліп қосып отырады,
максимальды көлемге дейін.
Ериту процессі 10 мин жүреді, температуралық аралық 15-25 оС болуы тиіс.
Баяу еритін ДЗ ерітінділерін 30 о С, температурада қыздыруға рұқсат етіледі,
бұл кезде нәтижесін тек 20 оС температураға дейн суытып, 2-3 мин
араластырып барып бақылайды.
Дәрілік субстанцияның массасын аналитикалық таразыда 0, 01 г дәлдікпен
өлшеп алады, жәнеде еріткіштердің көлемін қайта есептеу жолымен
қысқартып алуға болады. Мысалы; тазартылған судың көлемі 100 мл-ге
жуық, ал бағалы органикалық еріткіштер көлемін 10-20 мл ге дейн
қысқартуға рұқсат етіледі.
Қорытынды: ДЗ толық еріп кетті деп айту үшін – ерітіндіде өтуші жарықта
қарағанда заттың бөліктері көрінбесе, (тек фильтр қағаздарының
механикалық бөліктері рұқсат етіледі ) онда дәрілік заттың толық ерігені
Дәрілік заттардың идентификациясында қолданылатын физикалық тұрақтылар
Физикалық константалар ДЗ өзі екендігін және тазалығын анықтауға
10 қолданылатын негізгі көрсеткіштер болып табылады.

2.2.6 Рефракция индексі (сыну көрсеткіші, рефрактометрия)
2.2.7 Айналу бұрышы (Поляриметрия)
2.2.8 Тұтқырлық, 2.2.9. 2.2.10 Вискозиметрия (капиллярлы және
ротационды)
2.2.14 – 2.2.18 Термометрия (балқу, қату, қайнау температуралар
т.б.)
2.2.3 Потенциометрия (рН мәнің анықтау)
2.2.5 Салыстырмалы тығыздық
2.2.5. Салыстырмалы тығыздық (d20)
Дәрілік заттың салыстырмалы тығыздығы (d20) - белгілі бір
көлемдегі, температурадағы - 20оС, зат массасының судың соған
тең көлемдегі массасына қатынасы.
Заттың тығыздығы оның - 20оС температурадағы зат
массасының оның көлеміне қатынасы болып табылады. Тығыздық
текше метрдегі килограммен немесе текше сантиметрдегі
граммен өлшенеді. (1 кг/м3 = 10 –3 г/см3).
Салыстырмалы тығыздықты қатты заттар және сұйықтықтар үшін
пикнометр және аналитикалық таразы көмегімен анықтайды.
Әдістің дәлдігі өте жоғары - 0, 001%
Сонымен қатар сұйықтықтардың тығыздығын ареометрдің
көмегіменде анықтауға болады, бірақ бұл тәсілдің дәлдігі
төмендеу - 0,01%.
ареометрлер
Салыстырмалы тығыздық

пикнометрлер
13
2.2.6. Рефракция индексі
Ортаның ауамен салыстырғандағы рефракция индексі
(сыну көрсеткіші) жарық сәулесінің ауадағы түсу
бұрышы синусының берілген ортадағы жарық сәулесінің
сыну бұрышы синусына қатынасына тең.
Егер ДЗ жеке бабында басқа нұсқаулар болмаса рефракция
индексін температура - 20оС және натрий спектірінің D
сызығының толқын ұзындығында (589,3 нм) өлшейді.
Сыну көрсеткіші шамасына әсер ететін факторларға жатады
Ерітіндінің концентрациясы
Сынау температурасы
Толқын ұзындығы
Рефрактометрлер
2.2.7.Оптикалық айналу – поляриметрия әдісі
15 Оптикалық айналу – заттың поляризацияланған жарықтын
поляризация жазықтығын айналдыру қасиеті болып табылады.
Оптикалық айналуы онға айналдыратын заттар (поляризацияланған жазықтықты сағат
тілі бағыты бойынша айналдыратын заттар) үшін оң ( +) және солға айналдыратын
заттар үшін теріс ( - ) деп есептеледі.
Физикалық тұрақты ретінде – Меншікті оптикалық айналу деп радианмен өрнектелген
және қалындығы 1 текше метрінде құрамында кг/м3 оптикалық белсенді зат бар
сұйықтық немесе ерітінді қабатынан, белгілі температурада және толқын ұзындығында
өлшенген, поляризацияланған жарық өткен кездегі айналуды айтады.
Практикада сұйықтықтардың оптикалық айналу бұрышы, градуспен белгіленген, натрий
спектірінің D сызығының толқын ұзындығында (589,3 нм), 20 о С температурада
өлшенген сұйық заттын 1 дециметр қабаты қалындығы үшін есептелген және текше см
граммен белгіленген, поляризация жазықтығының айналу бұрышы болып табылады.
Меншікті оптикалық айналуы градуспен өрнектелген натрий спектірінің толқын
ұзындығында 20оС температурада өлшенген, құрамында 1 г/мл заты бар ерітіндінің 1дм
қабаты қалындығы үшін есептелген поляризация жазықтығының айналу бұрышы болып
табылады.

16
Меншікті айналу бұрышы
Поляриметрлер
2.2.8. Тұтқырлық
Тұтқырлық деп (ішкі үйкеліс) – аққыш денелердің бір
бөлігінің басқасымен салыстырғанда жылжуына кедергі жасау
қасиетін айтады. Тұтқырлық жай сұйықтар мен ерітінділердің
маңызды сипаттамасы болып табылады. Тұтқырлығы тек қана
концентрация мен температураға тәуелді болып келетін
сұйықтықтарды ньютондық, ал одан басқаларын – бейньютондық
деп атайды.
Ньютондық сұйықтар динамикалық, кинематикалық,
салыстырмалы, меншікті, келтірілген және сипаттамалық
тұтқырлықтармен өлшенеді. Бейньютондық сұйықтарға
құрылымдық тұтқырлық – берілген ығысу кернеуіндегі тұтқырлық
тән болады.
Динамикалық тұтқырлықты Пуаз немесе сантиПуаз деп белгілейді.
Кинематикалық тұтқырлықты Стокс немесе сантиСтокс деп
белгілейді.
Бір сұйықтықтың тұтқырлығын басқа сұйықтықпен салыстыра
анықтау арқылы салыстырмалы тұтқырлықты табады.
2.2.9.Капиллярлық вискозиметрия әдісі
Әдістемесі. Сыналатын сұйықтықты 20оС
температурадағы түтікше арқылы (L) вискозиметрдің
(А) кенейтілген жері толғанша құяды, бірақ (В)
кенейтілген жеріндегі сұйықтықтың деңгейі
желдеткіш (М) түтікшіден төмен болмауы тиіс.
Вискозиметр вертикаль жағдайда температура (20+/-
0,1)оС, су моншасына орнатылады,осы жағдайда
температуралық тепе-теңдік орналғанша кем дегенде
30 минут арасында ұстау қажет.(М) түтікшесін жауып
(N) түтікшесіндегі сұйықтын деңгейін (Е) белгісінен
шамамен 8 мм жоғары болғанша көтереді.
(N) түтігін жауып , ал (М) түтігін ашу арқылы
сұйықтықты осы деңгейде ұстайды. Содан кейін (N)
түтікшесін ашып, сұйықтықтың (Е) белгісінен (F)
белгісіне дейін ағу уақытың секундомермен секундтың
бестен бір бөлігі дәлдігіне дейін өлшейді.
2.2.11.Дистилляцияның температуралық шектері

Дистилляцияның температуралық шектері дегеніміз 101,3 кПа
( 760 мм с.б.) қысым үшін келтірілген, сол аралықта берілген
жағдайларда сұйықтық немесе оның белгілі фракциясы айдалатын
температуралар интервалы болып табылады.
Құрал дистилляцияға арналған колбадан, колбаның бұйірінен шығатын түтікшеге
жалғанған тура суытқыштан және суытқыштың ұшына жалғанған тіркемелі
түтікшеден (алонж) тұрады. Колбаның мойынына термометрді, сынап
резервуарының ұшы айдау колбасының бүйірге шығатын түтікшесінің төменгі
жиегінен 5мм төмен тұратыңдай етіп орналастырады. Шкала диапазоны 50 о С
шамасында және әр бөлігінің бағасы 0,2 о С термометрді қолданады. Сынау
кезінде колбаны, мойнымен қоса, тиісті экранмен салқындаудан қорғайды.
2.2.14. Балқу температурасы
Капиллярлық әдіс. Капиллярлық әдіспен анықталған балқу
температурасы капиллярлық түтікшедегі тығыздалған зат бағанасының соңғы
қатты бөлшегі сұйық фазаға ауысатын температура болып табылады.
Ашық капиллярлы әдіс – екі ұшыда ашық ұзындығы шамамен 80мм
сыртқы диаметрі 1,4мм -1,5 мм және ішкі диаметрі 1,0-1,2мм дейінгі шыны
капиллярды пайдаланады. Бұл әдіспен майлар, балауыз, шайырлар сияқты
құрылымы аморфты субстанцияларға қолданады.
Лездік балқу әдісін ұнтаққа оңай айналатын қатты дәрілік заттарға
пайдаланады.
Тамшы таму температурасы – балқытылған субстанцияның ыдыстан
бірінші тамшысы таматын температура болып табылады.Судың қайнау
температурасынан төмен балқитын, ұнтақталмайтын-майлар,
парафиндер,шайырлар үшін пайдаланады.
Қату немесе қатаю температурасы – қатаю температурасы қатты
суытылған сұйықтық қататын максимал температура болып табылады.
Балқу температурасын анықтау құралдары
24
2.3. Идентификация – өзі екендігі
2.3.1. Иондарға және функционалды топтарға
идентификациялау үшін реакциялары А.В.С.D.F
Функционалды топтарға арналған жалпы топтық және
жеке химиялық реакциялар (біріншілік ароматикалық аминдерге,
алкалоидтарға, күрделі эфир тобына т.б.)
Катиондар мен аниондарға арналған – спецификалық
реакциялар (тұнбаға түсіру, тотығу- тотықсыздану, ыдырау т.б.)
Элементорганикалық және ковалентті байланысқан
органикалық қосылыстарға (минерализация, деструкция, азот,
күкірт атомдары бойынша талдау). Мысалы Къельдаль әдісі –
азот бойынша амин қышқылдарды анықтау.
Функционалды топты анаықтау - нингидрин сынамасы
25 аминқышқылдарына
Реакция на первичную аминогруппу (нингидриновая
реакция):
Спецификалық реакциялар – Катиондарға

Спецификалық реакциялар Аниондарға
Идентификация. Физика-химиялық әдістер
2. Талдау әдістері
2.2 Инструментальды әдістер
2.2.24. ИК-спектроскопия (ИК-Фурье)
2.2.25. Абсорционная спектрофотометрия в УФ и/или
видимой области спектра
2.2.26 - 2.2.29. Хроматографические методы (ТСХ, ГХ,
ЖХ)
2.2.31. Электрофорез, капиллярный электрофорез
(включая пептидное картирование)
2.2.21. Флуориметрия
Идентификация ( өзі екендігін растау)
ҚР МФ талабы бойынша ДЗ өзі екендігін растау
кемінде 2 әдіспен жүргізуді талап етеді
Бірінші идентификация – ДЗ өзі екендігін растау үшін
бірінші әдіс ретінде - спецификалық инструментальды
әдісті қолданады ( ИК-спектрофотометрия) + екінші
қосымша әдіс ретінде (хроматографиялық әдістерді немесе
химиялық сапалық реакцияларды қолданады)
Екінші идентификация – ДЗ өзі екендігін растау үшін
физикалық тұрақтыларды қолданады (балқу, қатаю, қайнау
температуралар, салыстырмалы тығыздық, рефракция
индексі, айналу бұрышы, меншікті айналу бұрышы,
тұтқырлық, белгілі толқын ұзындағандағы жұту максимумы
мен минимумдары, т.б.).
Қоспаларды жіктеу
1.Жалпы технологиялық қоспалар – өндіріс процессінде қолданылатын
реагенттер,
1. жабдықтар, ерітқіштер ластану көзі болып табылады .
1.1. Реагенттерден пайда болатын қоспалар (SO 2-,Cl-, аммоний, кальций, магний т.б.)
1.2. Құрал – жабдықтардан түсетін қоспалар ( Zn, As, Pb, Cd, Fe Cu, Ni т.б.)
1.3. Органикалық еріткіштер қалдықтары ( бірінші, екінші, үшінші кластар қатарының)
1.4. Су, ылғалдылық
2. Спецификалық қоспалар – дәрілік заттың тек өзіне тән туыстас
қоспалар:
2.1. синтездің аралық өнімдері , реакцияға керекті спецификалық реагенттер
қалдықтары
2.2. Жұқа органикалық синтездің жанама өнімдері, синтездің бөгде заттары
2.3. Ілеспелі заттар (химиялық құрылымы жағынан туыстас аналогтары, пестицидтер,
супертоксиканттар – табиғи дәрілік заттар үшін ДӨШ, жануарлар текті заттар)
2.4. Стереоизомерлерге байланысты пайда болатын қоспалар - (энантиомерлер)
2.5. Дәрілік заттардың деструкция өнімдері, ылғал, температура, ауадағы оттегі,
көмірқышқыл газы, әсерінен пайда болатын қоспалар.
3. Механиқалық қоспалар ( инъекциялар, көз тамшылары дәрілік
қалыптарындағы қоспалар )
Қоспаларды анықтау әдістері
Ұшқыш қоспаларды, суды ( кептіргенде массасының
жоғалуы, К. Фишер, дистилляция).
Бейорганикалық қоспаларды -жалпы күл, сульфатты
күл, ауыр металдарды анықтау (гравиметрия)
Мышьяк қоспаларын (Зангер-Блек, Буго-Тиле әдістері).
Химиялық құрылымы жағынан Туыстас қоспалар (әр
түрлі хроматографиялық әдістер және электрофорез).
Қауыпты, уытты, өте улы қоспалар - фармакологиялық
антагонистер – натрий тұздарында калий иондары, кальций
тұздарында магний иондары, барий сульфатында - барийдің
еритін тұздары, калий бромидінде – броматтар т.б. (физ-хим,
химиялық реакциялар-тотығу-тотықсыздану, тұнбаға түсіру
т.б. арқылы анықтау)
Дәрілік заттарда суды анықтау әдістері
Дистилляция (айдау әдісі) – сұйықтарға арналған әдіс
Титриметриялық әдіс – акваметрия ( Карл Фишер әдісі – қатты заттарға
арналған әдіс). Суды анықтау үшін К.Фишер реактивімен титрлейді, оның құрамына
күкірт оксиді,йод және пиридинің метанолдағы ерітіндісі кіреді. Күкірт оксиді оксиді
судың қатысында йодпен әрекеттесіп тотығады, реакцияда түзілген заттар – күкірт
және йодсүтек қышқылдары пиридинмен әрекеттесіп химиялық тепетеңдік оқ жақа
ығысады. Титрлеудің соңғы нүктесін титрленетін ерітіндінің түсінің сарыдан қызыл-
қоңырға дейн өзгеруі бойынша анықтайды. Дәлдікті қамтамасыз ету үшін бақылау
тәжірибе қойылады.
ДЗ физикалық және химиялық қасиеттері бойынша тазалығын сынау
. Мөлдірлігі және опалесценция дәрежесі ; ҚР МФ 2.2.1 тарауында
берілген әдістеме бойынша сынауды визуальді немесе аспаптық әдістермен
( турбидиметрия және нефелометрия) жүргізеді. Салыстыру суспензияларын (1-4)
гидразин сульфаты мен метенамин қосындысынан жасайды. Сыналатын ерітіндіні
мөлдір деп айту үшін оның опалесценциясын 1 салыстыру суспензиясымен,
сумен немесе еріткішпен қара фонда күндізгі шашыраңқы жарықта
салыстырады. Ерітіндіде қарқандылық байқалмаса мөлдір деп есептейді.
Түстілігіне сынау; ҚР МФ 2.2.2 тарауында берілген әдістеме бойынша сынауды
қоңыр-сары – қызыл түстер қатарындағы стандартты салыстыру ерітінділерімен
визуальды салыстыру арқылы жүргізеді. Стандартты ерітінділер бастапқы, салыстыру
болып бөлінеді. Бастапқы ерітінділерді – FeCI3 - CoCI3 - CuSO4 араластыра отырып
хлорсутек қышқылымен сұйылту арқылы 5 стандартты ерітінді дайындайды – В
қоңыр, BY –қоңыр-сарылау, Y- сары, GY жасыл-сары, R-қызыл. Аталған 5
стандарттан хлорсутек қышқылымен сұйылту арқылы салыстыру ерітінділерді
даярлайды. Сыналатын ерітіндінің боялу дәрежесі сәйкес салыстыру ерітіндісінің
боялу дәрежесі мүмкіндігінше жақын болуы немесе аспауы тиіс.
Ерітіндіні түссіз деп есептейді, егер ол сумен, еріткішпен бірдей болса, немесе
оның бояуы В9 салыстыру ерітіндісінің бояуынан қарқындылығы аспаса.
Күлді анықтау әдісі- Гравиметрия
34 Жалпы күл – дәрілік заттардан, дәрілік өсімдік шикізатынан жағу
кезінде пайда болатын минералды заттардан тұратын қалдық.
Әдістеме: (1.0000 г) субстанцияны немесе ұнтақталған шикізаттың өлшемін
фарфор /платина тиглінде әлсіздеу қызыл жалында жағып, содан кейін 600о С
жуық температурада муфель пешінде тұрақты массаға дейін қыздырады. Әр бір
қыздырудан кейін тигльді эксикаторда салқындатады (30 мин), содан кейін ғана
таразыда өлшейді.
Сульфат күлі - синтетикалық дәрілік заттарға тән күл. Жалпы
күлден айырмашылығы өте тұрақты, аз ұшатын күлге жатады. ДЗ
құрамындағы ұшатын оксидтерді, карбонаттарды, фосфаттар
анықтауға қолайлы.
Әдістеме:тигльде субстанцияның өлшемін 1мл конц күкірт қышқылына
дымқылдайды, күм моншасында баяу жағады, қышқыл бу жойылғанша , кейін
тигльді муфель пешінде 600о С толық күлге айналғанша күйдіріп тұрақты
массаға жеткізеді. Әр бір кыздырудан кейін эксикаторда салқындатып
аналитикалық таразыда өлшейді.
2.4.8. Ауыр металлдар қоспаларын анықтау
35 А. 1. Еріту ( суда еритін ДЗ,) егерде суда аз еритін болса онда органикалық
ерітікштер алынады (ацетон, диоксан);
2. «Ылғалды» минерализация әдісімен жағу (тегі органикалық дәрілік заттарға –
2.1. MgSO4 и H2SO4 қоспасында (Т=800оС) температурада жағу.
2.2. H2SO4 и HNO3 қоспасында (200оC дейін қыздыру).
2.3. СВЧ- пештерінде жағу (тефлонда, 2,5 ГГц).
3. «Құрғақ» минерализация – балқыту қоспасында ( Na2CO3 + KNO3 ) + MgO
(Т=600оС) жағу
Б. Сапалық (бар немесе жоқ) және сандық мөлшерін анықтау әдістер
(химиялық реакциялар сульфид-ионымен немесе тиоацетамидпен):
1. Сапалық – эталонсыз әдіс ( жіберілмейтін қоспа ретінде ,реакция теріс болуы керек)
2. Жартылай сандық – рұқсат етілген шегін эталонмен салыстыру арқылы анықтау,
(эталон ретінде – қорғасын иондарының белгілі мөлшері бар салыстыру ерітінділері).
В.Сандық мөлшері – ААС (атомды-абсорбциялық спектроскопия) немесе АЭС (атомды
–эмиссиялық спектроскопия) әдістерімен анықтайды.
Органикалық еріткіштердің қалдық мөлшері
Органикалық қалдық еріткіштер адам денсаулығына
тигізетін қауыптілігі дәрежесіне қарай үш классқа
бөлінеді
Класс 1.Фармацевтикалық өндірісте қолдануға рұқсат етілмейтін
еріткіштер (канцерогенді заттар мен супертоксиканттар – бензол, ТХУ,
1,2-дихлорэтан, 1,1-дихлорэтен, 1,1,1-трихлорэтан).
Класс 2. Қолдану көлемі шектелетін ерітқіштер -(геноулы емес
канцерогендер немесе нейроулылықтын немесе тератогендіктің себебі
бола алатын еріткіштер) – ацетонитрил, гексан, диоксан, ксилол, метанол,
нитрометан, пиридин, хлороформ, толуол, этиленгликоль т.б.
Класс 3. улылыға төмен еріткіштер - адам ағзасына уыттығы жоқ
еріткіштер жатады. (анизол, ацетон, бутанол, гептан, пропанол, сірке
қышқылы, этанол, глицерин, этилацетат, этил эфирі т.б.)
Класс 3 – еріткіштерді қолдануда кептірілудегі массасының жоғалуын
немесе еріткіштегі сандық мөлшерін анықтауды жүргізеді. Ресми түрде
бекітілген шегі – 0,5% аспау керек.
Дәрілік заттардағы спецификалық қоспалар
1. Жұқа органикалық синтез кезінде аралық өнімдер
ретінде пайда болатын немесе синтезге алынатын
бастапқы заттар, қолданылатын спецификалық реагенттер
(соның ішінде катализаторлар)
1.1. Бейорганикалық иондар – катиондар, аниондар,
кешенді қосылыстар
1.2. Органикалық заттар – қоспалар ретінде
1.3. Генетикалық –модифицирленген микроорганизмдер
мен вирустар

Ирбесартанда (қоспа ретінде азид-иона)
Спецификалық қоспалар

Парацетамол

Синтез
бастапқы
Синтез аралық өнімдері
заттары
Табиғи дәрілік заттарда спецификалық
қоспалар
Табиғи дәрілік заттарда ілеспелі заттар:
А. химиялық құрылымы жағынан өте жақын заттар –
аналогтар - ( биологиялық (фармакологиялық) активтілігі бар,
бірақ адам ағзасына қауіпті заттар)
Б.Пестицидтердің және супертоксиканттардың қалдықтары
(полихлордиоксиндер, полихлорбифенилдер)
В. Микроорганизмдер, вирустар, зеңдер тіршілігінен пайда
болатын өнімдер (афлатоксиндер мен ахротоксиндер т.б.) – өте
қауіпты , уыттығы жоғары заттар, мөлшерлері қатан бақыланады,
рұқсат етілген шектік мқлшері - ppm и ppb (мкг/г или нг/г)

Ұқсас жұмыстар

ДӘРІЛІК ЗАТТАРДЫ САПАЛЫҚ АНЫҚТАУДЫҢ ХИМИЯЛЫҚ ӘДІСТЕРІ

ДӘРІЛІК ЗАТТАРДЫ СТАНДАРТТАУ ЖӘНЕ САПАСЫН БАҚЫЛАУ ДӘРІС

Қоспалардың жіктелуі

Екінші жағынан, фармакопея талаптарын орындау қажеттілігі дәрілік заттар айналымы саласында

Дәрілер технологиясының міндеттері

Фармакопея

Дәрілікөсімдіктердіңшикізаттарына - қалыптылықтехникалыққұжаттардайындау

Шикізатты кептіру

Химиялық талдау

Физико-химиялық талдау әдістері

Пәндер