Нуклеин қышқылдарының құрылымы

Нуклеин қышқылдары

Орындаған: Елібаева Лаура

Қабылдаған: Темирбекова Нургуль

Нуклеин қышқылдары - тірі организмдегі тұқым қуалайтын ақпараттарды сақтай отырып, оны келесі ұрпақтарға жеткізетін күрделі құрылысты молекула.

1868 жылы швед биохимигі Ф. Мишер клетка ядросының құрамынан қышқылдық қасиеті бар затты бөліп алған. Оны алғаш рет ядродан тапқандықтан (латынша “нуклеус” - ядро) нуклеин қышқылы деп атады.

Құрамында азотты негіз, рибоза немесе

дезокисрибоза және фосфор

қышқылының қалдығы кіретін қосылыс

НУКЛЕОТИД деп аталады.

Нуклеотид

Нуклеин қышқылдарының құрылымы

Азотты негіз

(А, Г, Ц, Т)

Көміртегі-

дезоксирибоза

Фосфор қышқыл

қалдығы

Фосфор қышқыл

қалдығы

Азотты негіз

(А, Г, Ц, У)

Көміртегі-

рибоза

ДНҚ құрылымын ашуға еңбек сіңірген ғалымдар

1951 жылы американдық биохимик Э. Чаргафф ДНҚ молекуласының құрамына төрт нулеотид кіретіндігін тапты.

Р. Франклин ДНҚ молекуласының рентгенграммалық суретін бірінші түсірген ғалым.

ДНҚ молекуласының екі жіпшеден тұратынын және олардың азотты негіздері оралымның ішінде қалып, өзара сутектік байланыс түзетінін 1953 жылы американдық биохимик Дж. Уотсон мен ағылшын биофизигі әрі генетигі Ф. Крик ренгенқұрылымдық әдіспен дәлелдеді.

1853 жылы - ДНК моделі ұсынылды.

ДНҚ екі еселенуі

Жасуша бөліне алдында ДНҚ екі еселенеді.

А Т А Г Ц А болса

Т А Т Ц Г Т болады

ДНҚ екі еселенуін 1958 жылы М. Н. Мейсельсон мен Ф. Сталь дәлелдеді.

ДНҚ пішіндері

Молекуладағы нуклеотидті құрамына және иондардың

концентрациясына байланысты ДНҚ қос оралмасы

тірі организмдерде әр түрлі пішінде болады.

(солдан оңға қарай: A, B және Z формалары

ДНҚ бұзылуы

ДНҚ әр түрлі мутагендердің әсерінен бұзылуы мүмкін. Ондай мутагендерге тотықтырушы және алкилдеуші заттар, жоғары электр қуатты электрмагнитті радиация ультракүлгін және рентген сәулелері.

Көптеген мутагендер екі көрші жұптың арасына тұрып қалады . Олар ары қарай ену үшін ДНҚ екі жіпшесін тарқатуға тырысады. Мұндай жағдайдың алдын алуда химиотерапия жүргізіледі.

Репликация - ДНҚ-ның екi еселену процессi - көбiнесе жасушаның бөлiну алдында жүрiп, жасушаның бірқатар ұрпақтарында хромосомалар санының тұрақтылығын қамтамасыз етедi. Репликация - көптеген ферментердiң қатысуымен жүзеге асырылатын күрделi процесс. Репликацияның негiзгi ферменттерi: 1. ДНҚ-полимераза-тізбекті синтездейді.

2. Топоизомераза-«репликативтік айырдың» алдындағы ДНҚ-ның аса жоғары ширатылған жерлерін босатады.

3. Хеликаза-ДНҚ тізбектерін ажыратады.

4. SSB-белоктар-ДНҚ-ның ажыраған тізбектерін тұрақтандырады.

5. Лигаза-ДНҚ фрагменттерін жалғап қосады.

6. РНҚ-праймаза-ДНҚ-полимеразаға керекті РНҚ-бастауыштарды синтездейді.

7. ДНҚ-геликаза-комплементарлы нуклеотидтердің арасындағы сутекті байланыстарды үзеді.