Алкалоидтарға жалпы сипаттама

Презентация қосу

Тақырыбы: Алкалоидтар. Алкалоидтарға жалпы
сипаттама, жіктелуінің негізгі принциптері,
өсімдіктерде атқаратын қызметтері
Орындағандар: ПБТ 12-04
Айтбаева Құралай
Дәуір Балғын
Жомарт Айгул
Тексерген: Ережепов Ә.Е.
Жоспар:
Кіріспе :
Алкалоидтарға жалпы сипаттама
Таралуы
Шығу тарихы
Негізгі бөлім :
Құрылымы мен құрамы
Классификациясы
Қасиеті мен практикалық маңызы
Жіктелуі

Қорытынды
Кіріспе: Алкалоидтарға жалпы сипаттама
Алкалоидтар - өсімдіктерде кездесетін, органикалық азотты
қосылыстардың бірі. Олардың физиологиялық әсері өте
күшті. Ол адам мен жануарлар үшін күшті у болып
табылады. Бірақ аздаған дозаларда дәрі ретінде
пайдаланылады.
Қазіргі уақытта өсімдіктерден мыңдаған алкалоидтар
бөліп шығарылған. Алкалоидтардың көбі
жабықтұқымдылардың арасында кеңінен таралған.
Алкалоидтардың
Әсіресе олармен көкнәр, алқалар, сарғалдақтар, барлығы
бұршақтар, алабота, күрделігүлділер кристалдық тұздар
тұқымдастары бай. құрады. Бұл
Алкалоидтарды анықтау және бөліп алу үшін тұздарды
көптеген тұнбаға түсіру және түсті реакциялар алкалоидтарды
бөліп алу үшін және
қолданылады. Мысалы, бірқатар алкалоидтар
оларды тазарту
фосфорлы молибден қышқылы, танин, пикрин үшін қолданады.
қышқылдары арқылы тұнбаға түсіреді.
Негізгі бөлім: Алкалоидтардың шығу тарихы

Алкалоид деген ұғымды ғылымға алғаш енгізген неміс
ғалымы Карл Мейсснер болатын. Бірақ бұл ұғым білімге
Альберт Ладенбургтың химиялық словарында О. Якобсеннің
публикациясынан кейін ғана қолданыла бастады.
Алкалоидтары бар өсімдіктер адамзатпен ерте заманнан бері
медицина және де басқа да салаларда қолданылуда.
Месопотамияда, дәрілік өсімдіктер түрлері б.з.д. 2000 жылдан
бері белгілі болған.
Б.з.д. І – ІІІ жылдарда Қытай елінде жазылған «үй
өсімдіктерінің кітабы» атты кітабында медициналық бағытта
опийндық мак пен эфедраның қолданылатындығы жазылған.
Алкалоидтарды зерттеу ХІХ ғасырда басталды. 1804
жылы неміс аптекары Фридрих Сертюрнер опиумнан
«ұйықтататын принцип тапты», оны ол ерте заманға түс
көруге жауапты грек құдайының атына арнап «Морфи»
деп атады. Ал оның қазіргі «Морфин» атауы француз
физигі Гей-Люссака тиесілі. Алкалоидтардың
химиясының даму кезеңінің бастапқы этапында француз
ғалымдары Пьер Пеллетье мен Жозеф Кавантудың
үлестері өте көп болды. Олар өз кезегінде хинин (1820)
мен стрихнинді (1818) ашты..

Осыдан кейін артынша жалдар өте
ксантин (1817), атропин (1819),кофеин (1820), кониин
(1827), никотин (1828), колхицин (1833), спартеин (185
1), кокаин (1860) және тағы басқада алкалоидтар
ашылды. ХХ ғасырда спектроскопия мен
хроматографияның пайда болуы, алкалоидтар
химиясының дамуына үлкен көмек көрсетті. 2008
жылда 12000 алкалоидтардың саны табылды
Негізгі бөлім: Алкалоид құрамы, құрылымы

Алкалоид молекуласында С, Н, N атомдарынан басқа S, Cl және
Br атомдары болуы мүмкін. Алкалоидтар алынатын зат
атауының түбіріне “ин” жалғауы жалғанып аталады.
Мыс., атропин (Atropa belladonna өсімдігінен
алынған), стрихнин (Strychnos nux Vomіca өсімдігінен алынған).
Көбінесе Алкалоидтар жіктелімі молекуланың көміртек-азотты
құрылымына негізделеді. Алкалоидтардың өсімдіктердегі
мөлшері өте аз (0,001-2%), бірақ кейбір өсімдіктердегі олардың
мөлшері 10-18%-ке дейін жетеді. Алкалоидтар негізінен
өсімдіктердің белгілі бір бөліктерінде (жапырағы, дәні, сабағы,
тамырында) жинақталады. Олар өсімдіктердегі биохимиялық
процестерде де маңызды рөл атқарады.
Негізгі бөлім: Алкалоидтардың классификациясы
Көпшілік зерттелген алкалоидтарды гетероциклды табиғаты
бойынша жіктеуге болады

Изохинолин
Хинолин тобы:
Пиридин тобы: тобы:
Хинин,
Кониин, никотин, папаверин,
цинхонин,
анабазин наркотин,
стрихинин
курарин

Фенантрен: Тропин тобы: Пурин тобы:
Морфин, кодеин, атропин, Кофеин,
тебаин кокаин теобромин
Кониин – май тәріздес сұйықтық.
Тышқанның иісіндей иісі бар, дәмі
өткір келеді. Күшті негіз болып
табылады. Өте улы, қозғалтқыш
нерв жүйелерінің ұшын
жансыздандырады.
Никотин-темекінің
жапырағы мен тамырында
кездеседі. Сумен
араласатын түссіз май,
солға айналғыш, темекінің
иісі тән. Ауада тез қоңыр
тартады.

Никотиннің аз мөлшері нерв
жүйесін қоздырады, көп
мөлшері улы, тыныс
орталықтарының
жансыздануын туғызады.
Адам 40мг-нан өлімге
ұшырайды
Никотин көп мөлшерде ауыл
шаруашылығында болатын
зиянкестермен күресуде
инсектицид есебінде
қолданылады.
Анабазин- Азиялық
анабазин өсімдігінің ең
маңызды алкалоиды болып
табылады. Никотин сияқты
өте улы және күшті
инсектицид болып
табылады.
Хинин- 1820 жылы хинин ағашының қабығынан табылған.
Суда аз еритін түссіз зат, балқу температурасы: 177°С. Оның
тұздарының дәмі ерекше ащы.
Гигрин –
Оңтүстік
Америкалық
өсімдік кокадан
бөлініп алынған
өте қарапайым
және маңызды
алкалоид. Үлкен
дозаларда – улы,
ал аз мөлшерде –
жалпы
стимулдаушы
әсер етеді.
Морфин-апиынның негізгі
Кокаин- кока өсімдігінен
алкалоиды, көкнәрдің шала
алынады. Ең алғаш ашылған
піскен дәнінен алынады. Кокаин
есірткілік зат. Медицинада
сияқты ол да тамаша
қолдану кезінде оған организмнің
антестетик, бірақ есірткіге
тез үйреніа кететінін ескеру керек.
тәуелділікке әкеледі.
Алкалоидтердің негіздік қасиеті

Алкалоидтар
Алкалоидтар негіздік
негіздік қасиет
қасиет танытады.
танытады. Олар
Олар өсімдік
өсімдік құрамында
құрамында органикалық
органикалық
қышқылдардың
қышқылдардың тұзы
тұзы ретінде
ретінде кездеседі;
кездеседі;

Медицинада
Медицинада олар
олар күшті
күшті минералды
минералды қышқылдың
қышқылдың тұзы
тұзы түрінде
түрінде
қолданылады.
қолданылады.

Алкалоидтардың
Алкалоидтардың негіздік
негіздік қасиет,
қасиет, олардың
олардың құрамындағы
құрамындағы бір бір не
не
бірнеше
бірнеше азот
азот атомымен
атомымен байланысты
байланысты және
және азот
азот көбінесе
көбінесе
қанықпаған
қанықпаған және
және ароматты
ароматты жүйеде
жүйеде болады.
болады.

Бұл
Бұл негіздің
негіздің суда
суда нашар
нашар еріп,
еріп, ал
ал алколоидтың
алколоидтың тұздары
тұздары суда,
суда,
физиологиялық
физиологиялық еріткіште,
еріткіште, қан
қан сары
сары суында
суында жақсы
жақсы ерумен
ерумен
байланысты.
байланысты.
Алкалоидтарды бөлудің екі негізгі тәсілдері бар

Тұз түріндегі экстаркция Негіз түріндегі экстракция

Алкалоиды бар өсімдік шикізатын
шарап қышқылымен қышқылданған
сумен немесе этил спиртімен Өсімдік шикізатын сілті
өңдейді. Осыдан өсімдіктегі барлық ерітіндісімен өңдейді. Әдетте, бұл
алкалоидтар тұз түрінде ерітіндіге мақсатта аммиак, гидрокарбонат
өтеді. Ерітіндідегі алкалоидты бөліп немесе натрий карбонаты
алу үшін, оны сілтілейді де, түзілген пайдаланылады. Түзілген алкалоид
негіз - алкалоидты органикалық негіздерді органикалық
еріткіштермен бөліп алады.бұл еріткіштермен шаймалайды. Содан
операция (қышқылмен өңдеу, содан кейін тазартуды іске асыру үшін
соң сілтілеу) бірнеше рет алкалоидтарды иұздарға, одан
қайталанады. Мұнан кейін, еріткішті негізлерге айландырып, осы
айдап, қалған алкалоидтар қоспасын процессті бірнеше рет қайталайды.
басқа тәсілдермен жеке – жеке
заттарға бөлуді жүргізеді.
Қорытынды
• Алкалоидтар өсімдіктердегі биохимиялық
процестерде де маңызды рөл атқарады. Кейбір
алкалоидтар (стрихнин,тубокарин)өте улы болып
келеді. Алкалоидтар
туындыларының физиологиялық әсеріде күшті
болып келеді. Соған байланысты медицинада да әр
түрлі ауруларға қарсы дәрі ретінде кеңінен
қолданылып келеді.Мысалы:
морфин,эфедрин,атропин,папаверин және т.б.
Қазіргі таңда алкалоидтарды көптеген өсімдіктерден
бөліп алуда.
Пайдаланылған әдебиет
• Бейсембаева Р.Ұ., Төлегенова Б.Т.
Биологиялық химия. Статикалық биохимиядан
дәрістер курсы. Алматы: Қазақ университеті,
2007.
Уикипедия — ашық энциклопедиясынан алынған
мәлімет
Google.kz
Сұрақтар:
1. Алкалоидтарға анықтама беріңіз
2. Алкалоидтар қандай өсімдіктерден
алынады?
3. Алкалоидтардың жіктелуін сипаттаңыз
4. Алкалоидтарды бөліп алудың негізгі
кезеңдерін атап, түсіндіріңіз
5. Алкалоидтардың негіздік қасиеттерін
түсіндіріңіз
НАЗАРЛАРЫҢЫЗҒА
РАХМЕТ!!!

Ұқсас жұмыстар

МОРФИННІҢ ОРГАНИЗМГЕ ӘСЕРІ

Биотехнологиялық объект ретінде өсімдік жасушаларын өсіру. Өсімдік жасушаларының биосинтездік қасиетін өңеркәсіпте пайдалану

ДӨШ-нан алкалоидтарды бөліп алу әдістері. Алкалоидтардың физика-химиялық қасиеттері және оларды ДӨШ-да анықтау әдістері

Алкалоидтардың бастауы ретінде

Алкалоидтар туралы түсінік, алкалоидтардың жіктелуі

ЛЕКСИКОЛОГИЯ, ЗЕРТТЕУ НЫСАНЫ

Пәнге көзқарас

Фармакологиялық белсенді заттар

Пеницилин тобының антибиотиктері

Саңырауқұлақтар және қыналардың фармациядағы маңызы

Пәндер