Өлшеу қателігі - өлшенген шама нэтижесінің шын мәнінен ауытқуы

Презентация қосу

ӨЛШЕУ
ҚАТЕЛІКТЕРІНІҢ
ТҮРЛЕРІ

Орындаған:Жақсылық Ерасыл
Өлшеу қателігі - өлшенген шама нэтижесінің шын
мәнінен
ауытқуы.
Қателік мына өрнекпен анықталады:
D=X-Q
Мұндағы: D - абсолютті өлшеу қателігі, X - физикалық
шаманың өлшеу нэтижесі; Q - өлшенетін нақты
шаманың шын
мэні.
Шаманың шын мэні әрдайым белгісіз болады (оны тек
теориялық сынауларда пайдаланады) жэне тәжірибе
жүзінде оның
орнына шаманың нақты мэні Хп қолданылады,
нәтижесінде өлшеу
қателігі Дхлш төмендегі формуламен анықталады:
—Хл.„-Х^,
Мұндағы x iuJ ~ шаманың өлшенген мәні.
Өлшеу қатёліктері эр түрлі классификациялық
белгілер бо-
йынша классификацияланады. Қателіктерді пайда
болу көздеріне
байланысты келесі топтарға бөлуге болады:
- Өлшеу қүралдарының қателіктері (оларды
Қүралмен өлшеу қателігі - қолданылатын өлшем құралдары-
ның қателігімен шартталған қүрамдас өлшеу қателігі.
Қүралдық қателіктерге барлық өлшеуде қолданылатын
техникалық жабдықтардың жэне өлшеу нэтижелеріне эсер ететін
қосымша қүрылғылардың қателіктері жатады, сонымен қатар оган
қүрал қателігі, оны баптау шаралары, шунттар, қондырғы түйіндер
немесе жалғау сымдары жэне т.б. қосымша кедергілер кіреді.
Өлшеу әдістерінің ңателіктері - қабылданған өлшеу әдісінің
жетілмегендігімен шартталған өлшеу қателігінің тобы. Оны
«әдістемелік қателік» деп атайды.
«Әдістемелік цателік» өлшеуді орындаудың шынайы
әдістемесінің өлшеулер негізделмеген мінсіз теориялық ережелер-
ге сай келмеуінен пайда болуы мүмкін. Бүл қателіктер өз кезегінде
Метрология негіздері
екі топқа бөлінеді. Бірінші топқа өлшеу кезінде немесе нәтижелер-
ді өңдегенде жіберілген қателіктер, сонымен қатар есептеу кезінде
жуықтау және ықшамдаудың әсерінен болатын қателіктер жатады.
Ал екінші топқа өлшенетін нысанның иделданган модельге сай
келмеуінен болатын қателіктер жатады.
Көптеген жагдайларда жіберілген кателіктер өте аз болып, еле-
меуге болады, бірақ оларды өте дэл өлшемдер кезінде бағалап, есеп-
ке алып немесе түзетулер енгізу керек болады.
Нақты өлшеу нысанын қате идеализациялау салдарынан бола
тын эдістемелік қателікті цилиндрлік бөлшек диаметрінің өлшеу
мысалында қарастыруға болады.
Өлшеу жагдайларының өзгеруінен туындайтын өлшеу
қателіктері - өлшеу жағдайының өлшемдерінің белгіленген
мәннен ауытқу салдарынан болатын өлшеудің жүйелі
қателігі.
Яғни, бұл эсер ететін шамаларды (температура,
атмосфералық
қысым,
Өлшеудің ауа жүйелі
ылғылдылығы, магнит
қателігі өрісті
(жүйелі кернеулік,
қателік) діріл шама
- бір нақты
және
ны бірнеше рет қайталап өлшенген кезде тұрақты болатын немесе
т.б.) ескермегенде
белгілі пайда
бір заңдылыққа болады.
байланысты өзгеретін өлшеу нэтижесінің
қателігі.
Өлшеудің жүйелік қателігіне қателікті тудыратын дәлелдер
мен жұмыс істеу байланысының бар екендігі анықталған
қүрауыштарды жатқызамыз.
Жүйелік қателіктің басты ерекшелігі оны анықтау, болжау
жэне бағалау мүмкіндігі болып табылады.
Өлшеудің кездейсоқ қателігі - бір нақты шаманы бірнеше рет
қайта өлшеу барысында кездейсоқ өзгеретін (белгісі жэне мэні
бойынша) өлшеу нэтижесінің қателігі.
Мүндай қателіктердің пайда болуына кез келген қателік
көздерімен байланысты әлсіз әсер ететін, ешқайсысының басыңқы
әсері жоқ тұрақсыз факторлардың біріккен іс әрекеті себеп бола-
ды.
Дөрекі ңателік - өлшеу қатарындағы басқа нәтижелерден ке-
нет ерекшеленетін осы өлшеулер қатарына кіретін жеке өлшеу
нәтижесінің қателігі. Берілген шарттарға өзгеше сай келмейтін
жеке өлшеудің қателік нэтижесі.
«Дөрекі қателігі бар өлшеу нэтижесі» өлшеу кезіндегі
жіберілген қателіктен туындайды, сондықтан оны қате деп есеп-
теп, жояды
Статикалық өлшеу қателігі - статикалық өлшеу шарттарына
тэн өлшеу нәтижелерінің қателігі.
Динамикалық өлшеу қателігі - динамикалық өлшеу шартта
рына тэн өлшеу нәтижелерінің қателігі. Негізінен, динамикалық
өлшеу қателігі статикалық қателікке қосымша болып табыла
ды жэне өлшеу кезінде пайда болатын динамикалық режимдегі
қателіктерден қүралады.
Динамикалық өлшеу режимі тек өзгеретін шамаларды өлшеу
кезінде ғана емес, түрақты шамаларды да өлшеуде қолданылады.
Екі жағдайда да өлшеу құралына «ақпарат берудің» жылдамдығы
өлшеу ақпаратын түрлендіру жылдамдығымен шамалас немесе
одан жоғары болуы да мүмкін.
НАЗАРЛАРЫҢЫЗҒА
РАҚМЕТ

Ұқсас жұмыстар

Мультипликативті қателік - шамасы өлшенетін шамаға пропорционал қателік

Өлшеу және өлшеу құралдарын жіктеу

Өлшеу қателіктері

Өлшеу. Өлшеудің қателіктері. Пайда болу сипаты бойынша түрлері. Өлшеу классификациясы

Өлшеу нәтижесі - өлшеу жолымен алынған шаманың шын мәнін өзінше жуықтап бағалау

Өлшеу қателігі. Құрал шкаласының қателерін және жүйелік қателерді есепке алу. Қос қателікті бағалау

Қателер теориясы, тең дәлдікті өлшеулер

Өлшемдердің қателіктері және олардың қасиеттері

Өлшеулердің кездейсоқ қателіктері

Өлшеуіш аспаптар

Пәндер