Қазақ көшпелілер мәдени мұрасы

Презентация қосу

Қазақ көшпелілер
мәдени мұрасы

ОРЫНДАҒАН:
ОҚЫТУШЫ:
Жоспар:
• Кіріспе.

• Негізгі бөлім:

• Көшпелілер мәдениетінің ерекшелігі;

• Рухани мәдениетттің даму ерекшеліктері;

• Қорытынды.
КӨШПЕНДІЛЕР ӨРКЕНИЕТІН ЗЕРТТЕУ
МӘСЕЛЕЛЕРІ
Б.з.д. Vғасырда өмір сүрген
тарихшы Геродот көшпелі скиф
тайпаларының тұрмысын мақтап
Көшпенділер тура лы түсі нік жазады.Көшпелілердің табиғат
аясындағы өмірін басқа да антик
а лдымен отырықшы ха лықт ар
тарихшылар,философтар,орта ғасыр
арасында қа лыпт асты. ойшылдары сипаттайды.Оларға
табиғаттың төл баласы сияқты
көшпенді өмірі таза,қулық-
сұмдықтан,отырықшықалалық
өркениеттің жаман қасиеттерінен
адал болып көрінді.
12/05/2023
• Көшпелілер мәдениетінің бір ерекшелігі —

КӨШПЕНДІЛЕР олардың мәдениетінің көбіне се синкретті болып
келуінде . Көне заманда қазақ жерінде өмір

МӘДЕНИЕТІНІҢ сүрген тайпалар , одан кейін орта ғасырлардағы
түркілер бүкіл Еуразиялық көне және

ЕРЕКШЕЛІГІ: ортағасырлық өркениеттер мен әр түрлі
себептер арқылы араласты . Сол аркылы
көшпелілер өздеріне түрлі халықтардың жақсы
мәдени жетістіктерін қабылдады , өздерінің
мәдени үлгілерін басқа халықтарға жұғыстырды
. Көшпелілер түрлі мәдениеттердің бір-бірімен
араласуына , жақындасуына қозғаушы күш
болған , дәнекер қызметін атқарған.

12/05/2023
Қазақстан шеңберінде көшпелілік
қалыптасқан аймаққа Каспий маңы
ойпаттары, Үстірт, Торғай, Же м
жоталары, Бетпакдала, Балқаш маңы
далалары, Сарыарқа, Мұғалжар,
М а ң ғ ы с т ау жо т а л а р ы , А л т а й , Та р б а ғ ат а й ,
Жо ң ғ а р , Іле А л ат аул а р ын ы ң Тау
Б е т ке й л е р і ж ә н е т аул ы ө л ке л е р і ж ат а д ы .

Археолог к.Ақышевтың пікірі бойынша,
қазақстан жерінде көшпелі мал
ш а руа ш ы л ығ ы н ың қ а л ы п т а с а б а с т ау ы қ ол а
дәуірінің соңы, темір дәуірінің басына,
яғни б.З.Д. IX—VII ғасырларға жатады.
Осы кезден бастап, орталық, батыс
қазақстан жерінде меридиан бойымен
к ө ш у, а л ш ы ғ ы с қ а з а қ с т а н м е н ж е т і с у д а
қыста жазықтар мен қар аз түсетін
т аул а р д ы ң қ о й н ау ы н қыстап, жазда биік
т аул ы ж а й л аул а р ғ а к ө ш у қ а л ы п т а с қ а н .
12/05/2023
Көшпелілік қалыптасты
• Зерттеушілер бұл жағдайды қола дәуірінің
соңындағы климат жағдайының өзгеруімен —
Еуразия да ласындағы қатты құрғақшылықтың
баст а луымен түсіндіреді. Зерттеушілер көшпелі
қоғам т арихының қа лыпт асуына көптеген с ебептер
бар дейді. Олар: ма л басының өсуі, ерте темір
дәуірінің басында бақт ашының атқа мінуі,
біртіндеп жылқыны мініске үйретіп, а лдымен, сүйек
ауыздықты, содан соң қола, ке йініректе темір
ауыздықты, одан үзеңгіні, ертоқымды пайда лануы
көшпелі ма л шаруашылығының дамуына, ғасырлар
бойғы ма л бағудың тәжірибе сінің қа лыпт асуына
негіз болды. Көшпелілік тек шаруашылықты
жүргізудің түрі ғана еме с , бұл тұрмыс-тіршіліктің
де түрі.
12/05/2023
Көші-қон
• Көші-қон үшін дөңгелекті көліктің
шығуының мөні зор. Дөңгелекті көлік
суреттері қола дәуірінің т асқа салынған
сурет-таңба ларында кезде седі. Алт айда
зерттелген Бе сінші Пазырық корғанынан
күймелі арба және жүк т аситын үлкен арба
табылған. Бұл — с ақ дәуірінің көлігі. Сақ
дәуіріндегі а лғашқы арба лар бір дәртелі
болған, кейінірек екі дәртелі арба пайда
болады.

12/05/2023
• Көшпелілердің рухани мәдениетінің өз
даму ерекшеліктері бар. Ол
көшпелілердің тіршілік
қарекетінің,тұрмысының
ерекшеліктерінен туындайды.Кейбір
батыстық зерттеушілер: «Көшпелілер
өз бетінше мәдени құндылықтар
жасауға қабілетсіз,олар тек басып
алған отырықшы халықтардың
мәдениетін қабылдайды.Ал отырықшы
халықтардың мәдениеті бөтен мәдениет
болып қала береді»,-дейді.Бұл мүлде
қате пікір.

12/05/2023
• Ш.Уалиханов қазақ халқының рухы туралы айта келе, ол оның керемет
екендігіне арнайы тоқтап, суырып салма ақындардың жадының ғажаптығына
таңғалады. Даланың өмірін жан-жақты жырлайтын фольклорлық
туындылардың бізге сол қалыпында өзгеріссіз жеткендігін атап көрсетеді. Ол
көшпелі және сауатсыз орданың ауызша жеткен деректерінің осындай адам
нанғысыз дәлдігі шын мәнінде ешбір күмән келтірмейтін шындық екендігін
мойындайды. Жалпы қазақ халқының тарихында, оның мәдени дамуында
музыка мен поэзияның алатын орны ерекше. Олар этностың бірігуіне, ұрпақ
байланысының үзілмеуіне жағдай жасап, көшпелі қоғамның эстетикалық
құндылықтарын дүниеге әкелді деуге болады. Олай болса, А.Затаевичтің қазақ
даласы – музыка теңізі дегені бекерденбекер айтылған сөз еме с шығар.
Қорытынды
• Қазақтың көшпелі қоғамының негізін қалаған мәдениет ежелгі дүниеден
бастау алатыны белгілі. Содан бері қазақтың дәстүрлі мәдениеті мәдени-
тарихи және этногенетикалық тұрғыда үздіксіз дамып келеді. Бүгінгі
Қазақстан аумағын мекендеген көптеген тайпалардың бұл процеске тікелей
қатысы болғандығы да күмәнсіз. Олардың бай құндылықтарының қазақтың
мәдени мұраларынан көрініс тауып, осы күнге дейін жеткендігі ғылыми
тұрғыда дәлелденген. Сонымен қатар бұл байланыстар ерте кезеңдегі көшпелі
тайпалардың мәдениетінің, қалыптаса бастаған әлеуметтік институтары мен
рухани өмір-тіршілігінің өзара жақындығын, байырғы қазақ мәдениетінің ішкі
бірлігінің беріктігін де көрсетеді.
Қорытынды
• Қазақтың көшпелі қоғамының негізін қалаған
мәдениет ежелгі дүниеден бастау алатыны белгілі.
Содан бері қазақтың дәстүрлі мәдениеті мәдени-
тарихи және этногенетикалық тұрғыда үздіксіз
дамып келеді. Бүгінгі Қазақст ан аумағын
мекендеген көптеген т айпа лардың бұл проце ске
тікелей қатысы болғандығы да күмәнсіз. Олардың
бай құндылықт арының қазақтың мәдени
мұраларынан көрініс тауып, о сы күнге дейін
жеткендігі ғылыми тұрғыда дәлелденген.
Сонымен қатар бұл байланыстар ерте ке зеңдегі
көшпелі тайпалардың мәдениетінің, қа лыпт ас а
бастаған әлеуметтік институтары мен рухани
өмір-тіршілігінің өзара жақындығын, байырғы
қазақ мәдениетінің ішкі бірлігінің беріктігін де
көрс етеді.
12/05/2023

Ұқсас жұмыстар

Көшпелілер өркениетін зерттеу

Халықаралық қатынастағы ұлттық мәдениеттің рөлі

Мәдениеттің белгілер әлемі типологиясы

Мәдениет тілі

Түркілердің мәдени мұрасы

Көшпенділер туралы түсінік

Көшпелілік мәдениет түрі

КӨШПЕЛІЛЕРІНІҢ МӘДЕНИЕТІ

ӨРКЕНИЕТ ЖҮЙЕСІНДЕГІ ОРНЫ

Көшпелілік тің дамуы, шығу тарихы

Пәндер