Жаңа экономикалық саясатқа көзқарастар

Презентация қосу

Жаңа экономикалық
саясат
«Разорение, нужда, обнищание
Қазақстан 20-
жылдың бас кезінде

Егіс көлемі
20% кеміді Ауыл шаруашылық Өнім 3 есеге
саймандарының азайды
тозуы

Егінші шаруалардың
Мал басы 35%
20% сайман мүлдем
кеміді
болмады
1921-1922 жылдар
аралығындағы аштық
Қолданған шаралары.
Сипаты. 1921 жылы жазда Еділ өзені бойының, • Бүкілроссиялық Орталық Атқару
Комитетінің декретімен республиканың
Қазақстанның халықтары күшті қуаңшылық
егін шықпаған аудандардың халқы азық –
болуына байланысты аштыққа ұшырады. Орал,
түлік салығынан босатылды. 1922 жылғы
Орынбор, Ақтөбе, Бөкей және Қостанай егіс көлемінің 80 % жуығына Кеңес
губернияларында егістің көбі күйіп кетті. Малға үкіметі берген дән себілді. 1921 жылы 14
азық болмай, 80 %-і қырылды. Елде аштық маусымда «Нақты ет салығы туралы»
басталды. Ашығушылар республика халқының декрет шығып, қазақтар ет салығынан
1/3 бөлігін қамтыды. 1921 жылғы қарашада 1 босатылды.
млн. 508 мың адам ашыққан болса, 1922 жылы • 1922 жылы 4 тамызда Еңбек және
наурызда олардың саны 2 млн. 303200 адамға Қорғаныс Кеңесінің қаулысына сәйкес
жетті. Маусым айына қарай Семей және Ақмола Қазақ АКСР – іне ауылшаруашылық
губернияларының шаруаларынан азық – түлік машиналар мен құралдарын сатып алу
салығы бойынша 4 млн. пұттан астам астық үшін 25 млн. сом бөлінді.
• Кеңес үкіметі Қазақстанға егін
және 24,5 мың пұт май жинап алынды. Бұл
шықпауынан зардап шеккен шаруалардың
жинап алынған өнімдер ең алдымен елдің
мал сатып алуы үшін 21131 мың сом
пролетарлық орталықтары – Москваға, бөлді. 575 балалар үйлері, 9 балалар
Петроградқа, Самараға, Казаньға, Саратовқа баспанасы ұйымдастырылып, 18,5 мың
жіберілді. Соның нәтижесінде «аман–сау» баланы РКФСР – ге әкетті.Ашыққандарға
аудандардың халқы ашыға бастады. Кеңестік Түркістан туысқандық көмек
көрсетті.
1921-1922 жылдардағы аштықтың
салдары:
Демографиялық жағдай нашарлап кетті. Орынбор, Қостанай,
Ақтөбе, Орал, Торғай губернияларында халық саны 1/3 – ке
дейін азайды.
700 мыңнан астам адам республикадан тыс жерлерге көшіп
кетті.
Лениннің пікірінше ЖЭС-тің негізгі мәні –
елдің экономикалық жағынан артта қалу
проблемасын шеше алатын жұмысшылар мен
шаруалардың одағын жасау,өнеркәсіп пен ауыл
шаруашылығының бір-біріне көмектесуі мен
бір мезгілде қатар дамуы мына жүйе бойынша
іске асуы керек болды:
Ауыл
Ауыл
шаруашылығын
шаруашылық
өндіріс құрал-
техникасын
жабдықтармен
шикізатпен
қамтамасыз етуге
айырбастау
бейімделген ауыр
жолымен сырттан
өнеркәсіпті
алу
қалпына келтіру

Селолық ұсақ тауар
өндірушілерді
көтермелеу
Азық-түлік
салығының
Несие,тұтыну
еңгізілуі
кооперациясы
Еңбек міндеткерлігін
н дамыту
жойды

Кәсіпорындард
ы ЖЭС Сауда
еркіндігі
шаруашылық
есепке көшіру

Жалдамалы
Жерді жалға еңбекті
Ұсақ кәсіпорындарды
беру колданды
жалға беру
Азық-түлік салығы:

Өндірілген
өнімнің
Мөлшері
артығын өз
салғыртқа
еркімен
қарағанда 2,5
пайдалану
есе аз болды
құқығына ие
болды

Өнімді сатуға Кедей шаруалар
немесе салықтан түгел
қажеттіліктерін немесе
қанағаттандыру жартылай
ға мүмкіндік босатылатын
туды болды
Жаңа экономикалық саясат Әскери коммунизм
Еңбекке деген міндеткерлік және Азық-түлік салғырты (барлық
еңбек армиялары жойылды. артық өнімдер тартып алынды)
енгізілді

Жеке ауыл шаруашылық Өнімдей айырбас-бөлу жүйесі
қожалықтарына, жеке меншіктегі жүзеге асырылды
кішігірім кәсіпорын иелеріне
жалдамалы еңбекті пайдалануға
рұқсат беріледі
Елдегі ақша жүйесін нығайту, Жалпыға бірдей еңбек
ақысыз қызмет көрсетуді жою, міндеткерлігі енгізілді
еңбекке ақшалай жалақы төлеу
міндеттелді.

Мемлекеттік және кооперативтік Ақшалай жалақы орнына
сауда да дамуы тиіс болды карточкалық «паек» берілді

Мемлекеттің бақылауымен жеке Жекеше кәсіпорындар мемлекет
саудаға рұқсат беріледі. қарамағына алынды. Өндірістік
тауарлар мен астық саудасына
мемлекеттік монополия орнатылды
«Әскери коммунизм» саясатының
салдары мен жэс-тің табыстары
Әскери коммунизм саясатының ЖЭС-тің табыстары
салдары
Басқарудың шамадан тыс орталық Елді дағдарыстан, аштық
тандырылуы, бюрократизмге жол жағдайынан алып шықты.
ашты, төтенше шаралар
қолданды.

Ауыл шаруашылығының аса ауыр Нарықтық қатынастарға көшу,
жағдайы, егістік жер көлемі ақша айналысын ретке келтіру
азайды. басталды.

Мал басы кеңіді (малдың барлық 1922-1924 жж. ақша реформасы
түрлерінің саны 10,5млн-ға кеміді) жүргізілді.

Аштықтың етек алуы, халықтың 1925ж 92 млн пұт астық жиналды.
жаппай пана іздеп кетуі. 1млн
адам аштықтан, суықтан өлді.
Жер-жерде бүліктер мен Өнеркәсіп орындарының 60 % іске
көтерілістердің шығуы. қосылды.
Өнеркәсіптегі өзгерістер:
1.Кәсіпорындар сала бойынша ірі тресттерге Кемшіліктер:
біріктірілді. Бірінші дәрежелі кәсіпорындар 1.Қазақстан шикізаттық бағытта
«Одақтық маңызы бар» тресттерге ғана дамыды. 2.Тресттердің
біріктірілді. Екінші дәрежелі кәсіпорындар пайдасы Ресейге кетті.
Өлкелік трестерге біріктірілді.
2.Ұсақ кәсіпорындар жеке адамға,
шетелдіктерге, кооперативтерге жалға
берілді. 3.Өнеркәсіп, темір жол, көлік
тасымалы шаруашылық есепке көшті.
Өнеркәсіптегі өзгерістердің нәтижесінде Нәтижесі:
Риддер қорғасын зауыты 1923 жылы Қазақстанда өнеркәсіпті қалпына
одақтағы өндірілетін қорғасынның 40% -ын келтіру процесі орталықпен
өндіре бастады, Доссор, Мақат мұнай салыстырғанда неғұрлым баяу
кәсіпорындары іске қосылды, Шымкент қарқынмен жүргізіліп, 1927 – 1928
сантонин зауыты ашылды, 1927 жылы жылдары ғана аяқталды
Қарсақбай комбинаты мыс өндіре бастады.

.
Тауар айналымындағы өзгерістер
1921 жылғы мамырдың 24 – індегі «Айырбас туралы»
декретінде кооперативтік ұйымдар арқылы да,
рыноктар мен базарларда да айырбас жасауға жол
берілетіні атап өтілді. Сонымен бірге жеке саудаға
рұқсат етілді. Жәрмеңке саудасы күшейтілді. 1927
жылы 75 жергілікті, 13 губерниялық, 7 өлкелік
жәрмеңке жұмыс істеп, сауда айналымы – 30 млн.
сомға жетті.
Басты жәрмеңкелер:
1) Семей губерниясында – Қоянды, Баянауыл.
2) Ақмола губерниясында – Атбасар.
3) Ақтөбе уезінде – Ойыл, Темір.
4) Бөкей ордасында – Орда.
Ауыл шаруашылығындағы өзгерістер
1.Әскери коммунизм саясаты кезінде енгізілген
салғырт жойылып, оның орнына салық Нәтижесі:
енгізілді (1921 жылы наурызда) 1.Егіс көлемі ұлғайды,
2.Түтін салығы мен күш-көлік салығының 2.Мал саны өсті және кедейлер
орнына бірыңғай заттай салық енгізілді. азайып, орташалар саны көбейді.
Салықтың мөлшері салғыртқа қарағанда 2,5 3.Байлар, кулактар шектетілді,
есе аз болды. сайлау, сайлану құқығынан
3.1924 жылы 1 қаңтардан бастап салық тек айырды.
ақшалай төленетін болды.
4.Салық үдемелі болғандықтан, оның бар
ауыртпалығы байларға және кулактарға түсті.
5.Мал өсіретін қожалықтар салықтан
босатылды.жалдамалы еңбекті пайдалануға
рұқсат берілді.
6.Салықтан түскен қаражат халық ағарту ісіне
жұмсалды.
7.Жерді арендаға беруге рұқсат берілді.
8.Несие берілетін болды.
9. «Қосшы Одағы» құрылды.
10.1924-1925 жылдары елге тракторлар әкеліне
бастады.
Жер-су реформасы
Қазақстанда 1921-22 жылдары ЖЭС аясында жүргізілген
шаралардың бірі жер-су реформасы болды.
Реформаның негізгі міндеті-1920 жылы құрылған ҚАКСР-нің
территориясында қазақ жерлерін біріктіру болды.
Барысы:
1921 жылы сәуірде бұрынғы Сібір және Орал казак әскерлеріне
берілген жерді қазақтарға қайтару туралы декрет нәтижесінде Ертіс
өңірінен 177 мың десятина жер қайтарылды. Оралдың сол
жағалауынан 208 мың десятина жер қазақтарға берілді.
1921 жылы Жетісуда жер – су реформасы жүргізілді. Нәтижесінде
қазақ, қырғыз, ұйғыр еңбекшілеріне 460 мың десятина жер
қайтарылды.
Реформаны жүзеге асыруда қателіктер мен асыра сілтеулер:
Кей жағдайда қоныс аударушы кедейлер жерден айырылды.
Қоныс аударушылар негізінен отаршыл – кулактар қатарына
жатқызылып, қазақтар мен қоныстанушылар арасында ұлт араздығы
туып отырды.
Жаңа экономикалық саясаттың тоқтатылу
себебі:

-Экономикалық даму жүйесіне әкімшілік
тұрғыдан араласу большевиктердің негізгі жұмыс
әдісіне айналды.
-Таңдау мүмкіндігі, еркіндік, шаруашылық
еріктілік туралы заңдар тек қағаз жүзінде қалып
отырды.
-1925 жылдың аяғында өнеркәсіп өндірісін халық
шаруашылығының жетекші саласы етіп белгіледі
және оның жоғары қарқынмен дамуын
қамтамасыз етті, Бұл ЖЭС аясында қалыптасқан
көпукладты ұдайы өндірістік жүйенің қатар
даму барысын шектеді.
Қорытынды
ЖЭС аясында Республиканың халық шаруашылығында болған
өзгерістер елдің дағдарыстан шыққанын, экономикалық дамуда жаңа
үрдістің кең етек жайғанын көрсетеді. Елдің шаруашылық жүйесі
нарықтық экономика қатынасына біртіндеп енді. Өлкенің
экономикасы көпукладты сипатқа ие бола бастады, яғни әртүрлі
меншік түрлерінің қатар өмір сүру мүмкіндігі пайда болды.
Меншіктің әртүрлі түрлерінің қалыптасуы, олардың арасындағы
бәсекелестік пен ұдайы өндірістегі бірін-бір толықтыруы халық
шаруашылығының алға даму бағытын айқындады.
Жаңа экономикалық саясатқа
көзқарастар
Бухарнин призвал крестьян: «Обогащайтесь,
накапливайте, развивайте своё хозяйство!», но уже
через несколько недель на деле отказался от своих слов

Е.О.Преображенский требовал усиления борьбы с
«кулаком» (забиравшим в свои руки, как он утверждал,
не только экономическую, но и политическую власть в
деревне), — не помышляя, однако, ни о «ликвидации
кулачества как класса», ни о насильственной
«сплошной коллективизации», ни о свёртывании НЭПа

Ұқсас жұмыстар

Саяси ғылымның теориялық аспектілері

Фридрих Энгельс негізін қалаған философиялық, экономикалық және әлеуметтік - саяси көзқарастар жүйесі

Саясат және саяси басекелестік

Жаңа экономикалық саясаттың белгілері

Ауылшаруашылық артельдерінің жарғысы

САЯСИ МӘДЕНИЕТ ПЕН САЯСИ САНА

САЯСИ ҒЫЛЫМНЫҢ ҚАЛЫПТАСУЫ МЕН ДАМУЫНЫҢ НЕГІЗГІ КЕЗЕҢДЕРІ

Саяси ғылымның қалыптасуы

Гендерлік және рассалық теңдік

Мемлекеттің өмірлік маңызды мүдделері

Пәндер