Төрт асық

Презентация қосу

Қазақтың ұлттық
ойыны - асық
Мақсаты:
- Ұлтымыздың негізсіз ұмытылып бара жатқан
ойынын жаңғырту, бабаларымыздың ойыны
туралы түсінік беру.
- Ұлтымыздың құндылықтарын қастерлеуге баулу.
- Қазақ халқының брендттерін сақтап әлемдік
денгейдегі спорттық ойындар қатарына қостыруға
ой туғызу.
Асық – төрт түлік мал мен қоңыр аңдар тілерсегінде болатын, қызметі аса
күрделі, буынға біткен шымыр сүйек. Қой, ешкі, сиыр, түйе асығы үлкен-
кішілігіне қарамастан бір пішіндес, мүсіндес келеді. Ал жылқы асығы басқа
пішінд болады. Асықпен «Ханталапай», «Үш табан», «Шеңбер» сияқты неше
түрлі асық ойындары ойналады. Ойында асықтың сыртқы пішіндері үлкен
рөл атқарады.

Асық ойнап жатқан балалар анимациялық бейнесі
Қазақ халқының ұлттық ойындарының көбі табиғи заттармен
ойнауға негізделген. Шаруашылығы мал шаруашылығына
негізделгендіктен қазақ халқының ұлт ойындары да осыған
икемделеді. Әсіресе, қойды көп өсіргендіктен, балалар ойынының
көбі қой асығымен байланысты болып келеді. Сондықтан асық
ойындары ұлт ойындарының ішіндегі арыдан келе жатқан
көнелерінің бірі болып табылады. Асық ойыны баланың
жастайынан нерв жүйелерін шыңдап, оларды дәлдікке,
ұстамдылыққа, байсалдылыққа тәрбиелейді. Мұндай қасиеті
болмаса, адамда төзімділік, шыдамдылық та болмайды. Ондай
қасиеттері болмаса, адам ойында да, өмірде де көздеген мақсатынан
шыға бермейді. Бұл ойынның еңбектеген баладан, еңкейген кәріге
дейін ойнайтын түрлері болған.
Асық ойындары – тек
қазаққа ғана емес, бүкіл
түркі халықтарына ортақ
ұлттық игілік. Асық
ойындары ең алғаш ежелгі
түркілердің арасында пайда
болған. Сондай – ақ асық
ойындары байырғы Грек
елінде – астралаг, ал Римде
талус деген атпен кеңінен
таралғанын көрсетеді
мәліметтер.
Асық ойыны, баланың күн ұзақ қимылына тигізер
әсері мол.

Жүгіру
Көздеп
тигізу

Ойын
барысында
Сақа иіру Жүру

Секіру Иілу
Асыққа байланысты ырымдар
Келінінің аяғы ауырлап босануға тақағанда, енесі не
атасы ырымдап асық жинап жүреді. Атаның құдай ұл берсе
деп тілегені. Оны жасырып оңаша келінге сездірмеуі
мүмкін. Ондағы ойлары көз тимесін, келін аман - есен,
босанса екен деп тілек тілеуінің бір тәсілі.

Ер баланың бесігіне қасқырдың асығын, тырнағын
тағуы мүмкін, ауырмасын - көз тимесін және айбатты,
қайтпас қайсар, болсын дегені. Қыз баланың бесігіне -
еліктің асығын, әдемі сұлу ел қызығар көркі болсын дегені.

Ерте кездегі табиғаттың қатал, аңдардың олжаға оңай
ілікпейтіндігін, аңшының адал еңбегі, ер азаматтың қайраты
мен жау жүректілігі екендігін жақсы білеміз. Сондықтан да
аңның асығы қадірлі болады.
Асықтың атаулары
Асықтың атаулары
Алшы – асықтың
иірілгенде тегіс
табаны жерге тиіп,
тұрық түсуі. Ойын
кезінде оған бірінші
дәрежелі мән
беріледі.
Тәйкі (тауа) –
асықтың иіріленде
шұңқырлау табаны
жерге тиіп, тұрық
түсуі. Ол екінші
дәрежелі мәнге ие.
Бүге (бүк) – асықтың
иірілгенде дөңес
жоны үстіне қарап,
етпетінен жатық
түсуі. Ол үшінші
дәрежелі мәнге ие.
Тұрық –
асықтың алшы
не тәйкі түсуі.
Оңқы – асықтың
тұмсығымен жер
тіреп, тік
шаншылып түсуі
Шоңқы – асық
тұмсығының
көкке қарап, тік
шаншылып
шоңқая түсуі.
Шік –
шалқасынан
түскені
Асықтың түрлері
Асық – төрт түлік мал мен қоңыр аңның санының
орта тұсында орналасқан асық жіліктен алынады. Оның
түрлері көп. Атап айтқанда:

Сақа – асықтың үлкен әрі шымыр түрі. Бұл асық
жеткен еркек қойдан (серкеден) немесе қошқар-
текеден алынады.
Кеней – көпшілік ойнауға арналған қарапайым
асықтар.
Жабай – ірі асықты айтады.
Қолқар – арқардың асығы
Асық ойыны барысында қолданылатын
құралдар мен әдістер
Көн киіз — асықтың «тақта» ойыны барысында
қолданатын жұқа әрі икемді асық атуға, қаржуға
қолайлы құрал.
Тақта - көн киіз шағын тақтаның үстіне орналасады.
Тақта ойыншылардың қалауы бойынша ойналады.
Көбінесе тұрып ойналады.
Асық иіру – ойыншы асықты иіргенде көп асық
қолына сыймайтын болса екі-үш бөліп иіруіне болады.
Асық иірудің әдісі - ойыншы асықты жай
шашып тастамайды аса ептілікпен иіреді.
Асықты қос қолдап немесе бір қолмен иіріп
тастайды.
Асық ату – бұл асық ойынының ең бір ептілікті қажет
ететін тұсы.
Асық атудың әдісі – ойыншы көндегі асықтың
орналасуына қарай асықтарды атады.
Қаралық – ойыншы асық ойыны ережесіне сай
келмейтін іс-әрекеттерді қолданғанды айтады.
Шеңбер – бұл асықтың «алаң» ойыны кезінде көп
қолданады. Ойыншылардың сыртқы түзілім шегі.
Су – ойыншылардың алаңға тігілген асықты ату
кезіндегі бағыты. Ойынның түріне қарай 1, 2, 3, 4
бағытта болады.
Сөре – асық тігілген кіші шеңбер.
Асық ойын түрлері
Асық ойын түрлері
Асық ойынының түрлері өте көп. Ол әр өлкеде әртүрлі
атауларға ие және ойнау әдіс-тәсілдері де өзгеше. Сөйте тұра
аталмыш ойын түрі осы барлық ерекшеліктерін сақтай отырып
дамыған. Осының барлығын салыстыра отырып аталмыш ойын
түрін – «үй ішілік» және «далалық» деп екіге бөліп жіктеуге
болады. «Үй ішілік» — ойын түрі қазіргі заманауи жағдайға
икемделіп – «тақта ойыны» деп аталса, ал, «далалық» түрі –
«алаң ойыны» делініп жүр.
Асық ойынының «тақталық» түріне:
— «Хан» немесе «Ханталапай», «Хан ату»,
«Құлжа ату»;
— «Құмар»;
— «Қақпақыл»;
— «Қаржу» немесе «Қаржымақ»;
— «Сасыр»;
— «Төрт асық»;
— «Бес тас»;
— «Бес асық»;
— «Иірмекіл» т.б. жатады.
Асық ойынының «алаңдағы» түріне:
— «Арқаласпақ»;
— «Алты атар»;
— «Омпа»;
— «Кетсін бір»;
— «Шыр»;
— «Бәйге»;
— «Алшы»;
— «Бес табан»;
— «Көтеріспек (Атбақыл)» т.б. жатады.
Назарларыңызға
рахмет

Ұқсас жұмыстар

"Жігіттің сұлтаны кім?" саралаңыз

Жұлдыздар әлемі

Мал өсірсең, қой өсір

Информатика пәнімен кіріктірілген сабақтар жүйесі

Киіз үй және оның құрылысы

Асық ойындары

МАТЕМАТИКАЛЫҚ ТҮСІНІКТЕРІН ҚАЛЫПТАСТЫРУДЫҢ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ

Халық ауыз

Бағалау парақшасы

Әдет –ғұрып сақтайтын Біз әдепті баламыз топ аралық жарыс

Пәндер