Өндіріс шығындарының өсуі

Презентация қосу

Экономикалық тұрақсыздық: жұмыссыздық
және инфляция
Орындаған: Сериков Ақан
Инфляция түсінігі және түрлері
Инфляция жағдайында ақшаның сатып алу қабілетінің төмендеуіне
және тауарлар мен қызметтер бағаларының өсуіне әкеледі.
Инфляция адамзат тарихында жаңа құбылыс емес:
- 1775-1783 жылдары Солтүстік Америкада тәуелсіздік үшін болған
соғыс доллардың құнсыздануына әкеліп соқтырды;
- Франция 1789-1794 жж. революция кезінде ақша 7 жылда 883 есе
құнсызданды.
Инфляция - қағаз ақшаның құнсыздануына байланысты болатын
әлеуметтік-экономикалық құбылыстар жиынтығы, басқаша айтқанда
айналымдағы ақша массасының нақты ұсынылған тауар санынан
артып кетуі.
Шетелде нарықта болатын инфляциялық тепе-теңдік формаларына байланысты инфляцияны
ашық және басылыңқы түрге бөледі.
- Ашық инфляция еркін баға құрылымы экономикасына тән және тауар мен қызмет көрсетуге
үнемі бағаның өсуін байқатады
- Басылыңқы (жасырын) инфляция - бағаны реттейтін экономикаға тән, яғни жалпы
мемлекеттің бағаны бақылауымен жүзеге асатын инфляция.
Ашық инфляция өз кезегінде бірнеше формаға бөлінеді:
- Сұраныс инфляциясы - ол жұмыспен толық қамту жағдайында пайда болады, ақшамен
қамтамасыз етілген сұраныс тауар бағасының өсуін тудырады. Қолда ақша көп мөлшерде, ал
тауардың көлемі өте аз деп сипаттауға болады.
- Шығын (ұсыныс) инфляциясы - ол өндіріс факторлары қымбаттаған жағдайда пайда болады.
Бұл жағдайда өндіріс шығындарының өсуі өнім бағасының өсуіне әкеледі.
- Құрылымдық инфляция - ол саларалық баланстың бұзылу жағдайында туады. Бір сала
нарықты толық қанағаттандыра алмағандықтан бұл саладағы тапшылық тауарлардың
қымбаттауына әкеледі.
Болжау арқылы инфляция бөлінеді:
- Күткен инфляция - ол болжамдалынған инфляция.
- Күтпеген инфляция - ол кенеттен тосын пайда болады, бағалардың кенеттен күрт өсіп кетуі.
Бағаның өсу қарқыны тұрғысынан инфляцияны
төмендегідей түрге бөлуге болады:

• Баяу инфляция. Бұл • Қарқынды • Ұшқыр инфляция.
инфляция кезінде инфляция. Бұл Бұл инфляция
бағалар баяу инфляция кезінде кезінде
(жылына 10% аз) баға жылдам айналымдағы
өседі. Шетел (жылына 20-дан ақшаның саны
ғалымдарының 200% дейін) мен баға өте күрт
ойынша, баяу өседі. жылдамдықпен
инфляция
экономикаға оң
(500-1000%-
әсерін тигізеді, дейін) өседі. баға
күрделі қаржының мен жалқының
өсуіне ықпал етіп, арасы алшақтап
жұмыссыздықтың бай адамдардың
деңгейін да тұрмыс
♥ төмендетеді ♥ ♥ жағдайы қиындай
бастайды.
Инфляция деңгейі баға индексі көмегімен өлшенеді. Ағым кезіндегі
тұтыну баға индексінен өткен кезеңдегі тұтыну баға индексі алынып, өткен
кезеңдегі тұтыну баға индексіне бөлінеді.
Баға = ағым кезіндегі тұтыну баға индексі - өткен кезеңдегі баға индексі
өткен кезеңдегі тұтыну баға индексі
Инфляция кешенді себептерден туындайды, олардың ең маңыздысы
мыналар болып табылады:
- Мемлекеттік бюджеттің тапшылығы, яғни шығындардың түсімдерден
асып жатуы.
- Тауарлар мен қызмет өндіру көлемінің қысқаруы, тауар тапшылығы.
- Кейбір өндірушілердің монополиялық жағдайда болуы, яғни олардың
өзінің өніміне жоғары баға қою.
- Өндіріс шығындарының өсуі.
- Елдің экономикасының ашықтығы, оның әлемдік байланыстарының
өсуі инфляцияны шеттен әкелу қаупін молайтады.
Инфляцияның экономикалық және әлеуметтік зардаптары:
1. Елдің ұлттық табысы мен байлығы қоғамның әр түрлі
топтарының арасында қайта бөліске түседі.
2. Инфляцияның жоғары қарқынмен өсуі ұзақ мерзімге жоспар
жасауды қиын жолға қояды, кәсіпкерлердің тәуекелін өсіреді.
3. Қоғамның саяси тұрақтылығы бұзылады, әлеуметтік
шиеленісті күшейте түседі.
4. Ұлттық тауарлардың бәсеке қабілеттілігі төмендейді, экспорт
азаяды, жұмыссыздық өседі.
5. Шетелдің тұрақты валютасына сұраныс өседі, ол капиталдың
шет елге ауысуына әкеледі.
Жұмыссыздық түсінігі және түрлері
• Жұмыссыздық - еңбек нарығының біртұтас элементі болып
табылады.
Мальтузиандық мектептің ірі өкілі Т. Р. Мальтус жұмыссыздықтың
пайда болу-ын халық санының артып кетуімен байланыстырды.
Халықтың саны геометрия-лық прогрессиямен өседі, ал өмір сүру
жабдықтар тек арифметикалық прогрес-сиямен өседі. Сондықтан
тұрғындардың жоғары қарқынмен өсуі жұмыссыздық-тың себебі
болып табылады.
• Батыс мектептің өкілдері жұмыссыздықты жұмысшының еркін
таңдауы деп есептеді. А. Пигу жұмысшылар шектен тыс жоғары
жалақыны талап етеді, сон-дықтан жұмыс күшіне сұраныс
төмендейді.
Жұмыссыздық пен инфляцияның өсу қарқыны арасында тұрақты өзара байланыс
болады. Экономикалық теорияда бұл құбылыс Филлипс қисық сызығы деп аталады.
А.Филлипс 1881-1957 жж. арасындағы Ұлыбританиядағы жұмыс-сыздық деңгейі мен
жалақының ақшалай мөлшерінің арасындағы тәуелділіктің қи-сық сызығын тұрғызған.
Филлипс қисық сызығы экономикадағы жұмыссыздық пен инфляция деңгейінің өзара
өзгеруін көрсетеді.
Халықтың жұмысбастылығы қан-
шалықты жоғары болса, соншалықты
олардың табысы жоғары
болатындықтан жұмыссыздықтың
азаюы құнсызданудың өсуіне әкеліп
соғады.
Мұның мағынасы: Жоғары
жұмыссыздық жағдайында инфляция
төмен болатынын білдіреді және
керісінше, жұмыссыздықтың азаюы
жиынтық сұранысты арттырады,
бағаның өсуіне итермелейді. Басқаша
айтқанда, төмен жалақы жағдайында
жұмыссыздық өсуі, керісінше жалақы
өскен сайын жұмыссыздық азаяды.
1-сызба. Филлипс қисығы
Жұмыссыздықтың негізгі формалары:
• Жасырын жұмыссыздық - өндірісте артық жұмысшылардың қолданылуы, немесе
ақпараттың болмауына байланысты.
• Фрикциондық жұмыссыздық – адамдар бір жұмыстан басқа жұмысқа, бір жерден
басқа жерге жұмыс іздеумен ауысуын айтады.
• Құрылымдық жұмыссыздық - өндірістік қуаттың жетпеуінің нәтижесінде
туындайды: жеке саланың дамуының кері пропорциональды болуынан және ескі
саланы жабу мен жаңа саланы дамытудың нәтижесі ретінде қарауға болады, сондай-
ақ жынысының, жасының, ұлтының, мамандығының, басқа да жеке қасиеттерінің
ерекшеліктеріне байланысты болады.
• Циклдық жұмыссыздық - өндірістің құлдырауынан туындайды.
• Батыс елдерінің мамандары жұмыссыздықты екі топқа бөледі:
• жиынтық сұраныстың жетіспеуіне байланысты; мысалы циклдық жұмыссыздық;
• жиынтық сұраныстың өзгеруіне байланысты; мысалы фрикциондық, құрылымдық
жұмыссыздық.
Жұмыссыздықтың зардаптары:
1. Жұмыссыздық (циклдық) жағдайында - өндіріс мүмкіншілігін толық
пайдаланбағандықтан ұлттық байлықтың азаюына келеді. Бұл жағдайда:
- халықтың сатып алу қабілеті төмендейді,
- қазына – қор қысқарады,
- инвестицияға сұраныс қысқарады,
- өндіріс құлдырайды.
2. Ұзақ мерзімде болатын жұмыссыздық жағдайында жұмыссыз адамдардың
біліктілігі жоғалады.
3. Жұмыссыздықтың өсуі қоғамда қылмысты істердің өсуіне және халықтың
әлеуметтік жағдайының төмендеуіне әкеледі.
Кез келген жұмыссыздықтың деңгейімен байланысты болатын экономикалық
зиянды анықтау үшін Оукен заңы қолданылады - жұмыссыздық деңгейі мен жалпы
ұлттық өнім көлемінің төмендеуі арасындағы байланысты көрсетеді.
Жұмыссыздықтың әлеуметтік-экономикалық
салдары

Кері әсерлер:
1. Крименогенді жағдайдың өршуі
2. әлеуметтік кернеудің өршуі
3. физикалық және психологиялық аурулардың көбеюі
4. әлеуметтік дифференцияның өсуі
5. еңбек белсенділігінің төмеңдеуі
Пайдалы әсері:
1. Жұмыс орнының әлеуметтік маңызының артуы
2. Өз бос уақытының көбеюі
3. Жұмыс орнын таңдаудағы еркіндік
4. Әлеуметтің мән мен еңбек құндылығының артуы
Экономикалық салдарлар:

Кері әсерлер: Пайдалы әсері:
1. Алған білімнің құндылығын жоюы 1. Экономиканы қайта жарақтауға
2. Өндірістің төмендеуі жұмыс күшіің резервін жасақтау
3. Жұмыссыздарға көмек шығындары 2. Еңбекке бейімділігін өсіру
4. Квалификациясын жоғалту мақсатында жұмысшылар арасында
5. Өмір сүру деңгейінің төмендеуі конкуренция
6. Ұлттық табыстың төмендеуі 3. Білімін жоғарылату үшін уақыт
7. Салықтың аз жиналуы 4. Еңбек өнімділігі мең өндіріс
интенсивтілігі жоғарылауы
Жұмыссыздықтың зардаптары:
- Жұмыссыздық (циклдық) жағдайында - өндіріс мүмкіншілігін толық
пайдаланбағандықтан ұлттық байлықтың азаюына келеді. Бұл жағдайда:
- халықтың сатып алу қабілеті төмендейді,
- қазына – қор қысқарады,
- инвестицияға сұраныс қысқарады,
- өндіріс құлдырайды.
- Ұзақ мерзімде болатын жұмыссыздық жағдайында жұмыссыз адамдардың
біліктілігі жоғалады.
- Жұмыссыздықтың өсуі қоғамда қылмысты істердің өсуіне және халықтың
әлеуметтік жағдайының төмендеуіне әкеледі.

Ұқсас жұмыстар

Инфляция - бағалардың жалпы өсуі, табыстардың құнсыздануы

Өндіріс шығындарына жататындар

Столпер - Самуэльсон теоремасы

Өндіріс шығындарының классификациясы

Өндіріс шығындары туралы ақпарат

Өндіріс шығындары мен табыстары

Өзгермелі шығындар

Экономикалық шиеленістің түрлері және түсінігі

Экономикалық өсу

Шығындар - нарықта құн формасынан алынған ресурстар шығындары. Яғни өнім өндіріп өткізілетін өндірістік ресурстарды пайдаланудың ақшалай көрінісі

Пәндер