Қазіргі кезеңдегі Жапония экономикасы

Тақырыбы: Қазіргі кезеңдегі Жапония экономикасы

Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі

ҚАЗАҚ ЕҢБЕК ЖӘНЕ ӘЛЕУМЕТТІК ҚАТЫНАСТАР АКАДЕМИЯСЫ

Студент: Ғылыми жетекші:

Дипломдық жұмыс тақырыбының өзектілігі.

Азиялық құрылғындағы алдыңғы қатарлы өнеркәсібі, дамыған капиталистік мемлекет болып қалыптасқан, Жапония, өткен ХХ ғасырда бүкіл әлемнің, әлеуметтік-экономикалық ғылымының мамандарын өзіне қызықтырып отырды. Бұл елге қызығушылық оның 1945 жылғы соғыстан күйреуінен кейін тақыр жерден бастап екі он жылдық ішінде Ішкі ұлттық өнімнің мөлшері бойынша капиталистік әлемде екінші орында, сыртқы сауда көлемі бойынша үшінші орын және тағы да басқа экономикалық көрсеткіштер бойынша алдыңғы орындарды алғаннан кейін қатты күшейді. Екінші дүние жүзілік соғыстан кейінгі Жапонияның тез өнеркәсіптік өсуі, бүкіл әлемнің көңілін өзіне аудартты.

Сондықтан да Жапонияның экономикалық тәжірибесі біз үшін маңызды, оған сынмен қарай отырып оны елімізде өзіміздің жағдайымызға сай пайдалану мүмкіндігі тақырыптың өзектілігін құрайды.

Шынында да, екінші дүниежүзілік соғыста қатты жеңіліске ұшыраған, үлкен материалдық және моральдық шығынға ұшыраған Жапония бір ұрпақтың өмірінде қирандылардан көтеріліп қана қоймай, сонымен қатар өнеркәсіп пен сауданың, ғылым мен техниканың көптеген салаларында жетекші бірінші дәрежелі экономикалық державаға қалай айналды? Әлемнің зерттеушілері мен бақылаушылары Күншығыс елінің ерекше дамуының «құпияларын» білуге тырысты.

Қазіргі уақытта отандық экономика өзінің дамуының бетбұрыс кезеңіне жетті: дамудың шикізаттық сценарийін инновациялық және технологиялық модельге ауыстыру қажеттілігі пісіп-жетілді. Жапондық бәсекелестік тәжірибесі және әлемдік нарықтағы сенімді жеңістер Қазақстан үшін өте пайдалы және маңызды болмақ. Тек батыстық тәжірибені зерттеуге деген көзқарас жеткіліксіз және мүмкін болатын өзгерістердің суретін көруге мүмкіндік бермейді.

Зерттеу нысаны, пәні, мақсаты, міндеттері

Зерттеудің дереккөздік базасы үш топтан тұрады:

Мәселенің ғылыми зерттелу дәрежесі.

Шығыс Азия жағалауларына жақын маңдағы Тынық мұхит аралдарында орналасқан мемлекет. Ел 6852 аралдардан тұрады. Ең үлкендері: Хоккайдо, Хонсю, Сикоку, Кюсю. Жер аумағы 372, 2 мың км2. Халқы 126, 2 млн. (1997) . Астанасы - Токио қаласы. Әкімшілік жағынан 47 префектураға бөлінеді. Халқының 99, 4%-і - жапондар. Бұдан басқа қытайлар, корейлер, америкалықтар тұрады.

Субиндекстер

Жапония

АҚШ

Германия

Корея

Тұрғын-үй жағдайы

4, 7

7, 8

6, 1

5, 7

Табыс

6, 0

10, 0

5, 2

2, 5

Жұмыс

7, 1

7, 5

7, 3

5, 1

Қоғам

7, 8

8, 0

9, 0

4, 1

Білім

8, 8

8, 0

7, 7

7, 8

Экология

7, 3

7, 9

9, 3

6, 3

Азаматтық құқық

4, 8

7, 7

4, 0

5, 9

Денсаулық

5, 0

8, 4

7, 0

4, 8

Қанағаттанушылық

3, 9

7, 6

6, 0

7, 0

Қауіпсіздік

9, 9

8, 8

8, 0

9, 0

Жұмыс/демалыс

3, 3

5, 7

8, 1

5, 0

Орта мәні

6, 2

7, 9

7, 1

5, 7

«Үздік өмір» индексін қолдана отырып, әртүрлі елдердің әл-ауқатын 11 аспект бойынша салыстыруға болады (1-кесте) .

Кесте 1 «Үздік өмір» индексіндегі субиндекстердің мәні

Сонымен, Жапония Оңтүстік Кореядан озып, АҚШ пен Германиядан артта қалған 36-дан 21-ші орында. Жапонияның тұрғын үй жағдайлары, азаматтық құқықтар, жұмыс/демалыс, өмірге қанағаттану сияқты көрсеткіштері төмен. Бәсекеге қабілеттілік индексі бойынша Жапония бизнес-білім беру, нарықтың жабылуы, ауылшаруашылық өнімдерінің құны сияқты позициялар бойынша жоғары көрсеткіштермен ерекшеленбейді, алайда өндірістік және әлеуметтік инфрақұрылымды дамытуда сәтті. 2012 жылы Жапония осы индекс бойынша 10-шы орынды иеленді. Адами әлеуетті дамыту индексі бойынша мемлекеттер рейтингінде Жапония соңғы үш онжылдықта барлық қосалқы индекстер мен оң динамика бойынша жоғары мәндерге ие бола отырып, 10-орында тұр.

Жапонияда 2019 жылдың басында КЗ (жұмыспен қамту коэффициенті) 59, 2% - ға тең болды. Соңғы 20 жыл ішінде Жапония халқының жұмыспен қамтылуы қалай өзгергенін графикті зерттеу арқылы білуге болады. Одан жұмыспен қамту коэффициентінің максималды төмендеуі 2012 жылы-әлемдік қаржы дағдарысының соңғы жылында болғанын көруге болады.

Жапонияның халқы шамамен 126 миллион адамды құрайды. Бұл көрсеткіш бойынша ел әлемде 8-ші орында, Ресейден сәл төмен.

2) Соғыстан кейінгі кезеңде жапон экономикасының өсуі мен дамуы кезең-кезеңмен жүзеге асырылды.

Бірінші кезең - 1945-1960 жж. - экономиканы толық қайта құру.

Екінші кезең - 1970 жж. -экономикадағы құрылымдық өзгерістер (экстенсивті өсу) .

Үшінші кезең - 1980 жылдар-экономиканы дамытудың қарқынды моделі.

Экономикалық дамудың жапондық моделін зерттеген кезде біз оның қалыптасуын екі кезеңге бөліп қарастырамыз:

біріншісі - «жапондық модельдің» екінші дүниежүзілік соғысқа дейін қалыптасуы;

екіншісі - «жапондық модельдің» екінші дүниежүзілік соғыстан кейінгі қалыптасуы.

1) Екінші дүниежүзілік соғысқа дейін Жапония өзінің ауыр индустриясын құра алды, қоғамның дамуындағы қалалардың рөлін арттырды және көптеген орта тапты құрады. Алайда жапон экономикасы әлі де артта қалды. Оның экспортының негізгі тауары Жібек болды (1940 жылы-барлық экспорттың 13%), ал машина жасау төмен технологиялық деңгейде болды. Жапония үлкен рөл атқаруы керек болған жаппай тұтыну қоғамы енді ғана пайда бола бастады.

Жапон экономикасындағы құрылымдық өзгерістер:

энергия сыйымдылығын төмендету есебінен өндіріс нәтижелілігінің өсуі;

экономиканың ғылымды қажетсінетін секторларын күшейту арқылы салалар құрылымын жақсарту;

өзіндік ғылыми-техникалық базаны дамыту;

мемлекеттік рөлді реттеудің жанама әдістерін күшейту жағына ауыстыру және басқарудың командалық жүйесінен кету;

сыртқы экономикалық қызмет саласындағы өзгерістер.

Жапонияны осындай күрт өзгерістерге не итермеледі? немесе экономикалық ғажайыптың себептері неде?

«Жапон экономикалық ғажайыбының» ерекшеліктері

Жапон экономикасы жетістігінің құпиясы

Жапонияның жедел экономикалық дамуының негізгі факторлары

Тауар айналымы бойынша Жапонияның жетекші серіктестері, %

Рейтингтегі орны

2010 ж.

2015 ж.

2020 ж.

Ел / аумақ

Үлесі,

Ел / аумақ

Үлесі,

Ел / аумақ

Үлесі,

Китай + Гонконг

23, 7

Китай + Гонконг

24, 1

Китай + Гонконг

26, 5

Китай

20, 7

Китай

21, 2

Китай

23, 9

США

12, 7

США

15, 1

США

14, 7

Республика Корея

6, 2

Республика Корея

5, 6

Республика Корея

5, 6

Тайвань

5, 2

Тайвань

4, 7

Тайвань

5, 6

Австралия

4, 1

Таиланд

3, 8

Таиланд

3, 9

Таиланд

3, 8

Австралия

3, 7

Австралия

3, 7

Индонезия

3, 0

Гонконг

2, 9

Вьетнам

3, 1

Гонконг

3, 0

Германия

2, 9

Германия

3, 0

Саудовская Аравия

2, 9

Малайзия

2, 6

Гонконг

2, 6

Кесте 2 Жапония экономикасының 2019-2020 жж. негізгі көрсеткіштері

Көрсеткіші

Өлшем бірлігі

2019 ж.

2020 ж.

ЖІӨ көлемі

USD млрд.

5149

4975

ЖІӨ жылдық өсу қарқыны

1, 2

0. 7

ЖІӨ өсу қарқыны

-0, 7

1. 1

Халықтың жан басына шаққандағы ЖІӨ

USD

36362

34366

Жыл ішіндегі инфляция деңгейі

0, 5

0. 9

Пайыздық мөлшерлеме

-0, 1

-0. 1

Жұмыссыздық деңгейі

2, 8

2. 7

Жалақы

JPY/ айына

668518

308444

Сауда балансы

JPY млрд.

-2193

-668

Ағымдағы теңгерім

JPY млрд.

-371

-1189

Халықаралық валюта резервтері

USD млн.

1385900

1384600

1970-2020 жж. аралығындағы Жапонияның ЖІӨ

Кесте 3 ЖІӨ көлемінің 1970-2019 жж өзгерісі

жылдар

ЖІӨ, млрд. ақш долл.

Жан басына шаққандағы ЖІӨ, доллар

ЖІӨ, млрд. ақш долл.

ЖІӨ өсімі, %

Жапонияның үлесі, %

ағымдағы бағалар

тұрақты бағалар 1970

әлемде

Азияда

шығыс Азияда

1970

212, 6

2026, 0

212, 6

6, 2

41, 2

64, 6

1980

1105, 4

9382, 0

329, 0

2, 8

8, 9

43, 7

70, 9

1990

3132, 8

25162, 0

512, 5

4, 9

13, 6

56, 2

76, 9

2000

4887, 5

38326, 0

585, 2

0, 41

12, 9

48, 4

64, 4

2010

5700, 1

44344, 0

621, 1

4, 2

8, 6

27, 2

39, 1

2011

6157, 5

47918, 0

620, 4

-0, 12

8, 4

25, 3

39, 1

2012

6203, 2

48303, 0

629, 7

1, 5

8, 2

24, 1

36, 8

2013

5155, 7

40180, 0

642, 2

2, 0

6, 7

19, 7

30, 4

2014

4850, 4

37844, 0

644, 7

0, 37

6, 1

17, 9

27, 4

2015

4389, 5

34529, 0

652, 5

1, 2

5, 9

16, 4

24, 6

2016

4922, 5

38529, 0

655, 9

0, 52

6, 5

17, 7

26, 5

2017

4866, 9

38171, 0

670, 2

2, 2

6, 0

16, 4

24, 6

2018

4954, 8

38952, 0

672, 3

0, 32

5, 8

15, 4

22, 9

2019

5082, 5

40063, 0

676, 9

0, 67

5, 8

15, 4

23, 0

Кесте 4 Шығындар бойынша Жапонияның ЖІӨ, %

Көрсеткіштер

1970

1980

1990

2000

2010

2019

Тұтыну шығындары

57, 6

67, 0

64, 7

71, 3

77, 2

75, 2

о/і:

үй шаруашылық-тарының шығыстары

46, 5

52, 4

51, 2

54, 4

57, 8

55, 2

мемлекеттік шығындар

11, 1

14, 7

13, 5

16, 9

19, 5

20, 0

Жеке инвестициялар

41, 1

34, 0

34, 5

27, 3

21, 3

24, 5

Таза экспорт

1, 2

-0, 97

0, 78

1, 4

1, 5

0, 26

ЖІӨ

100

Салалық құрылымдардың ЖІӨ-гі үлесі

Банк секторы.

Күншығыс елінің банк жүйесінің негізі американдық модель болып табылады және ол келесі үш деңгейден тұрады:

1. Орталық Банк (Bank of Japan) . Жапонияның барлық несие-қаржы ұйымдарының, соның ішінде 11 мемлекеттік және барлық жеке банк мекемелерінің қызметін басқарады.

2. Коммерциялық ұлттық банктер. Бұл келесі типтегі қаржы ұйымдары:

ұзақ мерзімді кредиттеу банктері;

сенім банктері;

аймақтық және қалалық банктер;

шетелдік банктер.

Бұл несие және ақша мекемелері Жапонияның банк жүйесінің негізінде жатыр: оның жиынтық капиталынан олардың үлесі 80% құрайды.

3. Кооперативті несие институттары. Бұл топқа мыналар кіреді:

еңбек несиелік кооперативтері;

несиелік кооперативтер;

несиелік қауымдастықтар.

Олар жапон экономикасының әртүрлі салаларындағы шағын бизнеске қаржылық қолдау көрсетуге арналған.

Ең танымалларының қатарына күн шыққан елдің банктері кіреді:

Mizuho Corporate Bank;

Mitsubishi UFJ Financial Group;

Жапония индустриялық Банкі және т. б.

Өнеркәсіп саласы.

Fujitsu Limited, Toshiba Corporation, Honda Motor Co Ltd, Sony Corporation, Panasonic Corporation, Toyota Motor Corporation сияқты жапондық компаниялар әлемдік экономиканың көшбасшылары болып табылады.

Жапон экспортының негізгі бағыттарының бірі-автомобиль өндірісі. «Мицубиси», «Сузуки», «Ниссан», «Тойота», «Хонда», «Мазда» маркалы көлік құралдары бүкіл әлемге танымал.

ХХІ ғасырдың басында бұл салада 8 миллионға жуық адам тұрақты негізде жұмыс істеді. Дәл сол кезеңде Азияда жапондық автоөндірушілердің құрастыру филиалдары жаппай ашылды.

Кеме жасау-Арал мемлекетінің дәстүрлі өндіріс саласы. Ірі зауыттар Хакодате (Хоккайдо аралы), Йокогаме, Йокосуке, Кобе, Ономити (барлығы Хонсю аралында), Сакаиде (Шикоку аралы), Нагасаки (Кюсю аралы) қалаларында жұмыс істейді. Жапонияның жетекші кеме жасау компанияларының қатарына Кавасаки, Мицубиси, Сасебо кіреді.

Электр саласында Yamaha, Sharp, Pioneer, Konica, Hitachi, JVC, Casio, Canon сияқты корпорациялар лайықты атаққа ие болды.

Ауыл шаруашылығы саласы.

Архипелагта өсіру үшін жердің тек 12% жарамды. Осы алқаптардың үлкен бөлігін құйма өрісі алады. Олар күріш өсіру үшін қолданылады.

Орта есеппен 1 фермерлік шаруашылыққа 1, 8 га егістік жер тиесілі. Бұл көрсеткіш бойынша айтарлықтай маржамен Хоккайдо - 18 га, қалған 46 префектурада - барлығы 1, 3 га.

Неолит дәуірінен бастап күншығыс елі үшін балық аулау және теңіз өнімдерін өңдеу дәстүрлі кәсіпшілік болып табылады.

Ұзақ уақыт бойы Санрику теңізінде (Хонсю аралының солтүстік-шығысы) осындай қызмет үлкен пайда әкелді. Онда Куросио жылы ағымы суық Куриль ағымымен кездеседі. Бірақ себебінен шамасында орын алған апат арналған жақын маңда орналасқан Фукусимской АЭС, аулау бұл аумақтарында балықты уақытша тоқтатылды.

Жапон архипелагының теңіз өнімдеріне бай тағы бір жері - Батыс Тынық мұхитының оңтүстігі мен солтүстігі.

Көлік саласы.

Жапонияда заманауи және тиімді көлік жүйесі жұмыс істейді. Архипелагтағы автомобиль жолдарының жалпы ұзындығы-1, 2 миллион км. ірі қалалар ақылы жоғары жылдамдықты жолдардың бірыңғай желісін байланыстырады. Ол жол ақысын жинауға құқығы бар ұйымдардың қарамағында.

Жергілікті және аймақтық жолаушылар тасымалы нарықтарында Keio Corporation, Kintetsu Corporation, JR Group, Seibu Railway Company сияқты ондаған теміржол компаниялары бәсекелеседі. Олардың барлық пойыздары қозғалыс дәлдігімен танымал.

Аз сандар:

* Темір жолдардың жалпы ұзындығы 27182 км құрайды.

* Электрлендірілген:

o стандартты жолтабан ені бар 2893, 1 км жол;

o тар жолақпен 89, 8 км жол.

* 500 және 700 сериялы ең жылдам "Синкэнсан" пойыздары сағатына 300 км жылдамдыққа жетеді.

Жапонияда көптеген әуежайлар бар. Негізгі халықаралық әуе айлақтары-Нарита (Токио ауданы), Тюбу (Нагоя ауданы) және Кансай (Киото/Кобе/Осака ауданы) .

Негізгі ішкі орталық-Токио Ханеда әуежайы. Статистикаға сәйкес, бұл Азиядағы ең көп жұмыс істейтін әуежай және әлемдегі осы көрсеткіш бойынша 4-ші әуежай.

Жапонияда екі негізгі авиакомпания бар: Japan Airlines және All Nippon Airways.

Басқа жолаушылар авиакомпанияларына Fuji Dream Airlines, Star Flyer, Air Do, Skynet Asia Airways және Skymark Airlines кіреді.

Тарихи тұрғыдан Жапон архипелагындағы ішкі әуе тасымалы қатаң реттелді. Үш ірі авиакомпанияға (JAS, ANA және JAL) 1972 жылдан бастап нақты бағыттар бөлінді.

2000 жылға дейін авиабилеттердің құнын үкімет анықтаған. Сонымен қатар, 1995 жылдан бастап авиакомпанияларда стандартты тарифтерді реттеу мүмкіндігі болды (ол кезде 50% дейін жеңілдіктер қолдануға рұқсат етілді) . Бүгінгі таңда тасымалдаушы ұшу бағасын өз бетінше белгілей алады, бірақ егер құны өте жоғары болса, Үкіметке вето құқығы беріледі.

Жапонияның экспорты мен импорты құрылымының ерекшеліктері.

Жапония Халықаралық саудаға белсенді қатысады. Мемлекет экспортының негізін көлік құралдары құрайды. Осы санаттағы өнімдерді шетелге сату көлемі бойынша Жапония әлемдік рейтингте 2-ші орында (Германиядан кейін) .

Ұқсас жұмыстар

Дамыған елдердегі экономикалық өсу ерекшеліктері

:Өнім сапасын арттырудың шетелдік тәжірибес

Жапония жайлы

Үшінші әлем - және төртінші әлем елдері

Дүниежүзі елдерінің экономикалық даму көрсеткіштері

Ауғанстан экономикасы

Кәсіпорынның айналым құралдары

Өнім сапасын арттырудың шетелдік тәжірбиесі

АҚШ-тың қаржы жүйесі

ОҢТҮСТІК КОРЕЯ, СИНГАПУР ЖӘНЕ ГОНКОНГ ҚАЗІРГІ ДАМУ

Пәндер