Ежелгі ПАЛЕОЛИТ

тақырыбы: ТАС ДӘУІРІНДЕГІ ҚАЗАҚСТАН

Орындаған: Самғали Мұқағали

Тобы: 102 К ЗТ

Дәріс жоспары:

Палеолит.

Мезолит.

Неолит.

Жалпы сипаттамасы, тұрақтары, мәдениеті мен өнері.

Тас дәуірінің кезеңдері:

палеолит (ежелгі тас ғасыры) -

б. з. б. 2, 5 млн. - 12 мың жыл

мезолит (орта тас ғасыры) -

б. з. б. 12- 5 мың жыл;

неолит (жаңа тас ғасыры) -

б. з. б. 5 мың жыл - б. з. д. III-II мыңж.

Ежелгі тас дәуірі адамзат тарихындағы ең ұзаққа созылған және аса маңызды кезеңдердің бірі болып табылады.

Ежелгі тас ғасыры-адам мен оның шаруашылығының қалыптасуының бастапқы уақыты. Алғашқы адам жабайы өсетін дәндерді жеміс - жидектерді жинап жануарларды аулаған. Ежелгі тас дәуіріндегі адамдардың қоғамдық ұйымы күрделі де ұзақ даму жолынан өтті. Оның бастапқы кезеңі алғашқы төбыр-бірлесіп қорғану және шабуыл жасау, аң аулау және жиын терін үшіп бірлесу болды.

Homo sapiens

Адам эволюциясы

Homo hаbilis

Homo erectus

Ежелгі адам өз дамуында бірінен кейін бірі келетін бірнеше кезеңдерден өтті. Археологияда қабылданған кезеңдерге сәйкес адамзат тарихы тас, қола және темір дәуірлеріне бөлінеді.

Адам баласынының ең алғашқы еңбек құралдары тастан жасалған. Осыған байланысты алғашқы тарихи кезең тас ғасыры деп аталған.

ПАЛЕОЛИТ

(древний каменный век)

ПАЛЕОЛИТ

(ежелгі тас ғасыры)

cоңғы

Б. з. д. 40-35 мың. - 11-10 мың.

Ежелгі

Б. з. д. 800 мың. -

140 мың.

мәдениеттері:

олдувай

ашель

Мәдениеттері:

ориньяк

солютре

мадлен

Тұрақтары:

Арыстанды

Шахбағатасай

Тәңірқазған

Бөріқазған

Ақкөл

Тұрақтары:

Ащысай

Батпақ

Қарабас

Қанай

Шідерті

орта

Б. з. д. 140 мың. -

40-35 мың.

Тұрақтары:

Тоқалы

Обалысай

Ақкөл

Алғабас

Ақтоғай

Ежелгі ПАЛЕОЛИТ

Малтатас мәдениеті: чоппер, чоплинг

Табиғаты. Оңтүстіктегі Үнді мухиты жағынан жылы ауа Қазақстан жеріне келіп турған. Сондықтан Казақстанда субтропиктік ормандар болған.

Осы кездегі Қазақстан жерін мекендеген жануарлар: өзен, көлдердің жағасында пілдер, шалғында жылқылар, таулы жерлерде аюлар, мамонттар, бұғылар, бизондар, тауларда арқарлар, тауешкілер т. с. с. Б. з. б. 100-80 мың жыл бұрын ауа райы құрт өзгерген. Осы кезде Қазақстанда ұзаққа созылған ауа райының суытуы басталған. Барлық тауларды мұз басқан. Бұл суық мерзім б. з. б. 12-5 мың жылдарға дейін созылған.

Адамдары. Қазақстан жерін ежелгі адамдар б. з. б. 800-140 мың жылдықтардан бастап мекендеген. Алғашқы адамдар Қаратау жотасы мен Қарасу тұрағында мекендеген.

Алғашқы адамдардың айналысқан істері: аң аулау, терімшілік.

Алғашқы адамдар баспанасы: табиғи үңгірлер, үңгіме қуыс, тау шатқалдары т. б.

Адамдар табиғаттың дүлей күшіне қарсы тұру үшін, бірігіп аң аулап тіршілік етіп қиындықты жеңу ұшін топпен өмір сүрді.

Орта ПАЛЕОЛИТ

Тастан жасалған еңбек құралдары (сықпалы ретушь)

Орта палеолит. (б. з. б. 140-40 мың жылдықтар) . Орта палеолит дәуірі ертедегі адамның дамуымен, мәдениеті дамуының жаңакезеңі болуымен ерекшенеледі.

Орта палеолитте Қазақ даласындағы жер құрылымында күшті тектоникалық (құрылу, өзгеру процестері-грек сөзі) қозғалыстар болып өтті. Соның нәтежесінде таулар, төбелер пайда болып, жерді екі рет топан суы басты. Солтүстік Мұзды мұхиттың суы көтеріліп, ол Қазақстан жеріне дейін келді. Орталық Қазақстанда жер деңгейі 500 метрге дейін көтерілді. Бірнеше мың жылдардан кейін Оңтүстікте басталған мұздардың еруіне байланысты Қазақстан жерінде құмды, шөлді, суы тапшы жерлер пайда болды. Өзеңдердің қазіргі арналары қалыптаса бастады.

Еңбек құралдары және археологиялық ескерткіштер.

Тасты өңдеу әдісі жетілді. Еңбек құралдары негізінен, нуклеуістен (тастан) жасалды. Пышақ, қару ретінде үшкір тас, ағаш, тері өңдеу үшін қырғыш тас пайдаланылды.

Археологиялық ескерткіштер Оңтүстік Қазақстандағы Топалы шатқалы мен Қызылрысбек тұрағынан таблыған заттар: үшкір тас, қырғыш т. б.

СОҢҒЫ ПАЛЕОЛИТ

Өнердің тууы. Қазақстан территориясында петроглифтердің пайда болуы

CОҢҒЫ ПАЛЕОЛИТ

Өнердің қалыптасуы. Мүсіндердің, «Палеолиттік Венераның» пайда болуы

. Сонымен, аналық ру өзара қандас туыстығы арқылы біріккен және шешелері жағынан шыққан тегі бір адамдардың экзогамиялық тобы болды.

Рулық қауымдар барлық жерлерде алдымен отбасының қамқоршысы, бала өсіруші ана төңірігінде топтасты, осыған байланысты әйелдер алғашқы қауымда үстемдік жасады, мұның өзі аналық - матриархаттық дәуір деп аталды

СОҢҒЫ ПАЛЕОЛИТ

Баспаналарды салу

Соңғы палеолитте ірі хайуанаттардың азайюы адамдардың тұрмыс жағдайларын едәуір өзгертті. Енді орташа және ұсақ аңдарды аулау үшін жетілдірілген жаңа құралдар қажет болды. Аңшылар қолдарына қару алып, тамақ іздеп, ұсақ сапар шекті. Әр түрлі іске қолданылатын еңбек құралдары пайда болды. Соңғы палеолитте Қазақстан жерінде адамзат қоғамының үздіксіз ілгері дамып отырғаннын көрсетеді.

ПАЛЕОЛИТ

(древний каменный век)

МЕЗОЛИТ

(орта тас ғасыры)

Б. з. д. ХII - V мыңж.

Каспий маңы - Тұран аймағы

Тұрақтар:

Дұзбай

Селети

Ерейментау

Шахбағатасай

Мезолит дәуірі (б. з. б. 12-5 мың жылдықтар) .

Кейінгі палеолит дәуірінен кейін орта тас дәуірі (грекше «мезос» - орта деген сөзден шыққын) мезолит дәуірі келді. Бұл дәуір тарих ғылымында өте аз зерттелгендіктен, осы дәуірдің ескерткіштері Қазақстан жерінен аз табылған.