Ғаламдық экологиялық мәселелер

Геоэкология - экологиялық жағынан таза ортаны сақтау және табиғат ресурстарын қалыпты пайдалануды қамтамасыз ету мақсатында жоғары иерархиялық деңгейдегі географиялық жүйелердің экологиялық ерекшеліктерін зерттейді

Геоэкология Германияда аса қарқынды түрде дамыды және 1939 жылы неміс ғалымы К. Тролл «геоэкология» терминін алғаш ұсынды

Геоэкологияның пайда болуы 1930-шы жылдары экожүйелерді зерттеуде экологиялық және географиялық зерттеулерді біріктіретін жаратылыстану ғылымдарының салаларының бірі деп түсінген неміс географы Карл Троллдың атымен байланысты

Оның пікірінше, «геоэкология» және «ландшафтық экология» терминдері синоним болып табылады. Ресейде «геоэкология» терминін кеңінен қолданған 1970ж. Танымал кеңестік географ В. Б. Сочаваның (1905-1978) айтқаннан кейін басталды. Жеке ғылым ретінде XX ғасырдың 90-жылдарының басында пайда болды

Термин тарихынан

Сабақтың тақырыбы:

Ғаламдық экологиялық мәселелер

Сабақтың мақсаты:

10. 3. 2. 7 ғаламдық экологиялық проблемалардың пайда болу механизмін түсіндіру

Ғаламдық экологиялық проблемалар - ғаламдық, аймақтық және ұлттық деңгейлерде айқындалған экологиялық проблемалар кешені. Зор геосаяси проблеманың экологиялық қауіптілігінің мынадай көріністері бар: табиғи экожүйенің бүлінуі, озон қабатының жұқаруы, атмосфераның, Әлемдік мұхиттың ластануы, биологиялық әр алуандылықтың азаюы, шөлейттену және т. б

видео

Ғаламдық экологиялық мәселелер

Орман алқабының қысқаруы

Шөлейттену

Берілген суреттер бойынша талдау жүргізіңіздер

Орман алқабының қысқаруы

Қазіргі кезде дүниежүзінде ормандар құрлықтың 31%-ын, яғни жалпы ауданы 4 млрд га аумақты алып жатыр.

Соңғы 200 жыл ішінде ормандардың ауданы 2 есеге жуық қысқарған. Жыл сайын жер бетінен жойылатын ормандардың шамамен 10 млн га тропиктік ормандар құрайды. Олардың тек 10 %-ы ғана қалпына келтіріледі.

Орман алқаптарының қысқару себептері

Орман алқаптарының жойылу-ына апатты өрттер, қышқыл жаңбырлар, ағаштарды есепсіз кесу себепші болуда. Дамушы елдерде орман алқаптары жайылымдар мен егістік жерлердің көлемін ұлғайту мақсатында кесіліп, бағалы ағаш сүректері жоғары дамыған елдерге сатылады. Дамушы елдердің көпшілігінде кесілген ағаштар отын ретінде пайдаланылады.

Шөлейттену

Табиғи фактор

Антропогендік фактор

Жел эрозиясы мен топырақ эрозиясы, топырақтың беткі қабатының кебуі, қуаңшылық

Мал шаруашылығының әсерінен өсімдік жамыл-ғысының жұтаңдануы, топырақтың тозуы, жерді есепсіз жырту мен орман мен бұталардың оталып, өртелуі, жолдар мен құр-ылыс салу нәтижесінде топырақ жамылғысының бұзылуы

Шөлейттену

Жаһандық мәселеге айналу себебі:

Дүниежүзінде шөлейттенуге ұшыраған аумақтар ауданы жыл сайын ұлғайып келеді. ХХ ғасырдың ІІ жартысындағы адамның шаруашылық әрекеті әсерінен мұндай жерлердің ауданы 9 млн км2 артты. Ал 30 млн км2 аумақ жұтаңдану алдында тұр. Шөлейттену құбылысы дүниежүзінің 100-ден астам елін қамтуда, әсіресе дамушы елдерде. Халық саны жедел өсіп келе жатқан бұл елдерде жылына 6-7 млн га құнарлы жердің шөлейттенуге ұшырауы тұрғын халықты азық-түлікпен қамтамасыз етуді қиындатады.

Африка елдеріндегі шөлейттену мәселесі

Африканың Сахель зонасында шөлейттенудің барлық түрлері байқалуда. Бұл аймақта ХХ ғасырдың 60 жылдарында басталып, ұзаққа созылған қуаңшылық 1973 жылы шырқау шегіне жетті. Соның нәтижесінде мал басы жаппай қырылып, Африканың көптеген елдерін аштық жайлады. Қуаңшылық жылдарында аймақтағы ірі өзендер қатарына жататын Нигер мен Сенегал өзендерінің де ағысы уақытша тоқтап, құдықтар мүлде кеуіп қалды. 80 жылдары қуаңшылық пен шөлейттену Африканы түгелге жуық қамтыды. Соның нәтижесінде 1985 жылы 1 млн-нан астам адам қазаға ұшырап, 10 млн адам экологиялық босқындарға айналды.

Озон қабатының жұқаруы

Жаһандық мәселеге айналу себебі:

озон қабатының әлсіреуі мұхит суларына енетін ультра күлгін күн радиациясының ағымын арттырады

бұл теңіз жануарлары мен өсімдіктер арасында өлім-жітімді арттырады

Атом өндірісі

Салдары

1. Терінің қатерлі ісігінің артуы

2. Катаракта

3. Иммунитет төмендеуінен инфекциялық аурулардың таралуы артады

4. Ультракүлкін сәулелерінің мөлшері артуы

5. Фауна мен флора азаюы

Ол адамдарда көз аурулары мен тері рагының белең алуына себепші болады. Сондай-ақ ДНК молекулаларын бұзу арқылы қайтымсыз өзгерістерге алып келуде

Шешу жолдары қабылданған құжаттар

Венн конвенциясы -озон қабатын қорғау

Монреаль хаттамасы- 1987 ( іске қосылды-1989ж)

Атмосфераның ластануынан туындайды

Парникті эффект

Қышқылды жаңбыр

Озон концентрациясының төмендеуі

Денсаулықты сақтау (2016ж статисктика бойынша, ерте өлудің 58% жүректің ишемиялық ауру, 18 % өкпе аурулары, 6 % өкпе қатерлі ісігінен туды )

Смог

Экожүйдегі циклдың бұзылуы

Қамту аймақтары

Ең ластанған қалалардың рейтингі

Сукинда, Индия

Ла Оройа, Перу

Норильск, Россия

Дзержинск, Россия

Агбогблоши, Гана

Чернобыль, Украина

Кабве, Замбия

Сумгаит, Азербайджан

1 адамға шаққандағы ауа ластану әсерінен болған өлім саны

Тест

Ғаламдық экологиялық апаттарды анықтап, қоршаған ортаға тигізетін кері әсердің шешу жолдарын ұсыныңыздар.

Жоспар

Ғаламдық экологиялық апаттар.

Экологиялық апатың түрі

Пайда болу себебі

Қоршаған ортаға тигізетін әсері

Жүргізіліп жатқан экологиялық іс-шараларды анықта

Шешу жолдары

ТАПСЫРМА

Тапсырма:Дүниежүзілік ормандардың жойылуына әсер ететін антропогендік факторларды топтастырып азайтудың жолдарын графикті түрде ұсыныңдар

Ормандардың жойылуы

Антропогендік факторлар

Антропогендік факторларды азайту жолдары

Тапсырма

Шөлейттену

Пайда болу себептері

Салдары

Қоршаған ортаға әсері

Флора мен фаунаға әсері

Адамзатқа әсері

Шөлейттену мәселесіне талдау жасаңдар және шешу жолдарын графикалық түрде ұсыныңдар.

Сұрақтарға жауап бер

1. Жоғары дамыған елдердегі экологиялық мәселелердің басты белгілері қандай, неге олар бұл мәселелерді дер кезінде шеше алмайды?

2. Экономикалық деңгейі төмен елдерде қандай экологиялық мәселелер белең алуы мүмкін?

3. Орман алқаптарының жойылуының алдын алу шараларының тізбесін жасаңдар.

Тапсырма

Озон қабатының жұқару мәселесінің пайда болу себептерін түсіндіріп, шешу жолдарын ұсыныңдар.

Пайда болу себептері

Қоршаған ортаға және адамға әсері

Шешу жолдары

Тапсырма: сұрақтарға жауап 1. Ғаламдық экологиялық мәселелер қашан пайда болды. 2. Неге ғаламдық экологиялық мәселелерді шешу қажеттілігі туындап отыр 3. Сендер ғаламдық экологиялық мәселелердің шешілуіне қалай атсалысар едіңдер.