ҚАРА МАЛДАРЫН ҰСТАУ ТӘСІЛДЕРІ

Презентация қосу

Құнажын ұстаудағы орындарға
қойылатын санитариялық гигиеналық
нормалары

ОРЫНДАҒАН:ҚАЙСАРХАНОВА.Е
АЙТҚАЗЫ.Д
ТЕКСЕРГЕН:АЙНУР СЕМБАЕВНА
ТОП:ВС-903

СЕМЕЙ 2023
ЖОСПАР

КІРІСПЕ
НЕГІЗГІ БӨЛІМ
ІРІ
ҚАРА МАЛЫНЫҢ ТӨЛДЕРІН
ӨСІРУДІҢ ГИГИЕНАСЫ
ІРІ
ҚАРА МАЛДАРЫН ҰСТАУ
ТӘСІЛДЕРІ
ҚОРЫТЫНДЫ
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
ІРІ ҚАРА МАЛЫНЫҢ ТӨЛДЕРІН
ӨСІРУДІҢ ГИГЕНАСЫ
Ірі қара малдарының қораларын жобалап-салу және
пайдалану кездеріндеоларға ветеринариялық-
санигарлық бақылау жүргізу технологиялық жобалау
нормаларына (НТП) және ветеринариялық-
санитарлық ережелерге (СНИП)сүйеніп жасалады.Әр
малдардың түрі, жасы, тұқымы, бағыты ескеріліп
оларға арналғанжобалар сызылады. Ол жобаларды
таңдау әр шаруашылықтыңерекшеліктеріне, ауа
райы, жер орайы, малдарды күтіп-бағубайланысты
жүргізіледі.күйелерінеҚандай болмасын ірі қара
малдарына арналған өндірістерді жобалап-салу және
пайдалану кездерінде ең басты ветеринариялық-
санитарлықпроблема малдарды әртүрлі аурулардан
сақтау және олардан алынатынөнімдердің
сапасының жоғары болуын қамтамасыз ету болып
саналады.
ҚОЛДА ТҰРҒЫЗЫП ЖАЙЫП ҰСТАУ
Малдарды өсіру қарқынына жер орайы, ауа райының ерекшеліктеріне байланыстыра
отырып ірі қара малдарын ұстаудың мынандай жүйелері болады.

1. Қолда тұрғызып-жайып ұстау. Бұл жүйе көбінесе сүт өнімін өндіругеарналған
шаруашылықтарда кең таралған, себебі ветеринариялықгигиеналық тұрғыдан
қарағанда бұл жүйеде ұстау кезінде малдардыңфизиологиялық ерекшеліктеріне
сәйкес келеді де, мал организмінің табиғыйтөзімділігін арттыруға мүмкіншіліктер туып,
малдың өнімділік қасиеттеріжоғарлайды. Мұндай жүйемен ұстау кезінде сиырлардың
қозғалысышектелмей денедегі зат алмасу процесстерінің жоғарлауына,
күнсәулелерінің оң әсерлері тиіп, белокқа, витаминдерге және миниралдызаттарға
бай азықтарды қабылдауына қолайлы жағдай жасалады. Әсіресе,малдарды еркін
жаю кездерінде олардың ауа райы қолайсыз мезгілдердеқолда тұрғызып ұстаған
уақыттарда кейбір физиологиялық процестерінің төмендеуі қалпына келіп, малдардың
күйлері жақсарып, өнімдерініңмолаюына әсерін тигізеді. Онымен қоса малдарды
жайылымға шығарумезгілдерінде қора маңайының санитарлық жағдайын жақсартуға,
әртүрліжеңіл құрылыс жұмыстарын жүргізуге, ішкі технологиялық жабдықтардыреттеп
тазалауға, қора, ауыл маңдарына дезинфекциялар жасауға, сөйтіп малқораларының
мезгілінен бұрын тозып, істен шығып қалмауына әсері болады.
ҚОЛДА ТҰРҒЫЗЫП
ҰСТАУ
Мұндай жүйе ірі қара малдарын көбінесе жайылым жерлері жоқ,
немесе малдарды көптеп-топтап шағын жерлерде
(комплекстерде) ұстағанда және аз уақыт ішінде малдарды
қарқынды жолмен күтіп семірту мақсатында пайдаланады. Жаз
айларында сиырларды шығармай тұрғызып қолда ұстап,
дайындалған көк шөптерді шауып әкеп шығаратын орнында
азықтандырады.
Сондықтан малдарды қолда тұрғызып ұстау кезінде оның
жағымды (қораның біріктірілуі, құрылыс материалдарының
шығынының кемуі, технологиялық процесстерінің-вентиляция,
канализация, жарықтандыру- жүйелерінің қысқаруы, қора
бөлшектерінен тарайтын жылудың азаюуы т.б.) әсерімен қоса
кемшіліктері де, яғни малдардың қозғалысы азайып, денсаулығы
төмендеп, жалпы организмі әлсіреп, әртүрлі ауруларға ұшырағыш
болуы және күтіп-бағуда санитарлық-гигиеналық талаптарға
сәйкес келмейтін кемшіліктердің жиі берілуі кездеседі.
ЖАЙЫП ҰСТАУ ЖҮЙЕСІ

Жайып ұстау жүйесі - кезінде малдар жылдың барлық мезгіліндерінде
де жайылымды пайдаланады. Шаруашылықты экстенсивті жолмен дамыту
кезінде - көбінесе табиғи және жайлау шабындықты жерлерді
пайдаланса,интенсивті даму тәсілінде-мәдени жазанды жайылымдарды
қолданады.Жайып ұстау жүйесін жайылым аймақтары мол жер орайы
қолайлы, ауарайы жылы шаруашылықтарда пайдаланады. Ондай
кездерде малдарға арнап күрделі құрлыстар қаралмай, тек жауын
шашындардан, өткір күн сәулелерінен сақтау мақсатында жергілікті арзан
материалдардан жеңіл-күрке (қабырғасыз төбелі қора), ықтырма (бір
қабырғасыз қора),жылыландырылмаған (малдар өз еркімен кіріп-шығып
жүруіне ыңғайлықора) типті қоралар қаралады.Сүт өнімін өндіретін
шаруашылықтарда табиғый жайылымдардың ортасына,немесе жасанды
шыбындықтар манайына, арнайы жылжымалы немесе тұрақты лагерлер
тұрғызылып, олардың ішіне мал тұратын орындар,байлауыштар, азык,ысу
науалары қаралып, сүт алып өңдейтін құрылымдарорнатылады.Ірі қара
малдарын ұстау жүйелерінің негізіне байланысты әртүрлі тәсілдер
қолданады.
Ірі қара малдарын
ұстау тәсілдері.
Ірі қара малдарына арналған шаруашылықтарда көбінесе екі
тәсілқолданылады.
1. Тұрғызып байлауда ұстау:
2. Байлаусыз еркін ұстау.
1) Тұрғызып байлауда ұстау сүт өнімдерін өндіруге арналған
шаруашылықтарда, кей кездерде малдарды интенсивті түрде,
жедел семіртіп ет алу үшін қолданылады. Мұндай тәсілмен
ұстау үшін арнайы сиыр қоралар қаралады да олардың ішінен
байлау орындары (тұрақ орын), байлауыштар,азық науалар мен
су құбырлары және олардың арасынан азық таратып,
көңтазалайтын, малдар мен адамдар жүретін жолдар
қалдырылады. Мал басының мөлшеріне байланысты мал
тұратын орындарды екі немесе төрт қатарлы қылып жасайды.
Көбінесе қорадағы малдың саны жүзге дейін жоспарланса екі
қатарлы, ал 150 одан артық болса төрт қатарлы
тұрақтарқаралған жөн.
Қора ішінде мал тұратын орындар екі қатар орналасатын
болсаондай қоралардың ендерінің ішкі өлшемі 12-15 м, ал төрт
қатарлы болса 18-21 м жасалады.
Малдар байланатын тұрақтарға мынандай негізгі
гигиеналық талаптарқойылады:
1) Тұрақ орны тегіс, тайғақ емес, ойық шұнқыры жоқ, сәл
артқы жаққа қарайсу ағар еңістігі бар (1 градустан аспау
керек) болу қажет.
2) Тұрақ орнының астына сұйық өтпейтін, лғни мал
нәжістері өтіп, сіңіп,одан зиянды газдардың (аммиак, күкіртті
сутегі) бөлінуіне жол берілмеуікерек.
3) Тұрақ орындары мал организміне жайлы, жылу
өткізгіштігі төмен, сусіңіргіш емес, кұрғақ материалдардан
жасалуы керек.
4) Тұрақ орындары сыртқы факторлардың және химиялық
ерітінділердің(дезинфекциялық) әсерлеріне төзімді болу
керек.Қорада
Оларды әртүрлімалдардың
материалдардантұрақтарының алдыңғы ені-
(ағаш, кірпіш, бетон)жасап
үстінен есептегенде 60 см, түбінен - 40 см, алдыңғы
жағынанауалырыорналастырылады
қабырғасыныңбиіктігі - 30 см, ал сырт қабырғасы - 70 см жасалады да,
ішкі бетінебайлауыш бекітетін орыл, және әрбір екі тұраққа арналған
бір су құбырын(автопоилка) орналастырады.
Байлауыштар эртүрлі материалдардан жасалып, мынандай
гигиеналықталаптарға сәйкес келу керек:
1) Байлауыштар малдардың алға және артқа қозғалыстарына қолайлы
болып,жанға қарай қозғалысын шектеп, бірақ жатып тұруына бөгет
жасамауы қажет.
2) Байлауыш малдың мойнына жайлы қажап жарақат түсірмейтін болуы
керек.
3) Байлауыш үзіліп шешіліп кетіп, байлаулы малдарды сүзіп
жарақаттауға жол бермеу керек.Мұндай талаптарға көбінесе
ремендерден, есілген жіптерден және шынжыр металдардан жасалған
байлауыштар сай келеді. Байлау тәсілдеріне қарапбайлауыштар
жекелеме түрде немесе автоматты жолмен жасалатын
болады.Автоматты байлауыштар хамутты немесе шынжырлы болады
да, малдардыорнына тұрғызып, жем салынған науаларға басын созған
кезде, арналғантетікті басып байлауыштың жекелеме басы қос тармақты
бөлігініңортасынан өту арқылы сиырдың мойнын бекіттеді.Малдарды екі
қатарлы тұрақтарда орналастырғанда, олардың бастарын
қораорталығына келтіріп, яғни екі азық наулырының аралығынан бір
азықтарататын жол қалдырады да, олардың артқы жақтарынан көң
тазалайтын жолдар қаралады.
Мұндай малдарды тұрғызып байлап ұстау тәсілінің өзіне тән артықшылығы
болады:
малдардың физиологиялық ерекшеліктеріне (жасы, өнімі, денсаулығы
т.б.)байланысты жекелеме күтім, азықтандыру жасауға мүмкіншілік
тудырады;
2) Малдардың денесі таза, яғни әсересе сауын сиырлардын өнімі
жоғарғысапалы болуына жағдай жасалады;
3) Малдардың бірін бірі сүзіп, жарақаттанудан, кейде буаз малдардың
іштастауынан сақтандырады;
4) Қора ішінің микроклиматын бақылап, қалыпқа келтіріп тұруғамүмкіншілік
туғызады.
2. Бос еркін байлаусыз ұстау - бұл тәсілді кәзіргі кезде екі түрдеқолданады:
қалың төсенішті едендерде бос байлаусыз және арнайыбокстарда
ұстау.Малдарды бос еркін байлаусыз ұстаудың екінші түрі арнайы
жасалғанбоксттарда бос немесе байлауда ұстау қаралады. Ол үшін қораның
ұзынбойынан арнайы тұрақ орын бәкстар жасалады, яғни ұзындығы мал
тұрқынасай, ені 1-1,2 метрден артпайтындай етіп, әртүрлі материалдармен
ағаш,немесе металды екі жаны шектеліп бөлінген орын. Ондай орынның
алдыңғыжағына азық науасы орнатылып, ал арт жағында арық жасалып, беті
торкөздіеденмен жабылған көң жолы қаралады да, малдар боксқа еркімен
кіріп,азықтанып, жатып дем алып, бірақ бұрылып (айналып) шыға алмай
шегініп қана бокс орнынан шығады.
Мұндай бокстардың санитарлық тазалығы сақталып,мал организміне жайлы болу үшін бокс
орнының құрылымына мынандайнегізгі гигиеналық талаптар қойылады:
1. Бокстің едені тегіс, су өткізбейтін, жылу сақтайтын, көң жолынан 15-20 смбиікте орналасуы
керек.
2. Бокстің жанындағы бөлгіш сырықтардың төменгі шегі 45 см биікте (тәменболса мал жатқан
жерде ұршығын соғып жарақаттаса, жоғары болса ұсақ маластынан өтіп кетуі мүмкін), ал
жоғарғы екінші шектеу бөлігі 55 см биіктіктеорналастырылады.
3. Көң жолының ені 2,7 метрден кем 3 метрден артық болмауы қадағаланады.Себебі 2,7
метрден тар болса малдардың (ірі) бокстан шығуы қыйындайды,ал 3 м артық болса малдар
көң жолының үстінде жатып дем алуына жағдайтуадь.Едендердің құрылымы сиыр
қораларынан көңді тазалап-шығару тәсілінебайланысты болады. Ірі қара малдарын тұрғызып
ұстау кезінде қорадағыкөңді транспортерлердің (қырғыш, сырғыш) көмегімен тазалап
шығарады.Азық тарататын, көң тазалайтын жолдардың ені қолданатын
құрылымдардыңразмерлеріне байланысты болатындығы көрсетілген.Сиыр қораларының оң
түстігінен малдар серуендейтін алаңдар қаралады да,оның едені катты материалдармен
(бетон) жабылады. Егер ондай қатаңедендер қаралмаса қораға малдардың кірер жерлері,
азық, су науалырыныңбойымен 2-3 м ендікте жасалып, сұйықтардың ағуына қолайлы қылып
6градусқа дейін еністікте жасалады. Серуен аланының едені қатаң жапқышпенжасалған
болса, әр бас сиырға 8 шаршы метрден, ал ондай жоқ болса 15 м2қаралып, үштен бір бөлігіне
көлеңке жаппа жасалады. Ірі қара малдарын байлаусыз бос қолда тұрғызып ұстағанда
қолданатынтәсіліне байланысты (қалың жиналмайтын төсеніште немесе бокста) жерорайы,
ауа райы, температуралық жағдайы және өндіріс бағыты (еттік,өнімдік, сүттік т.б.) ескеріліп
терт типті қора жобаланып салынады:
1) Жан-жағы ашық, тек төбесі жабық-күрке тәріздес қора;
2) Төбе және үиі жағынан қабырғалар қаралған-жартылай ашық қоралар;
3) Малдардың еркін серуен алаңына кіріп-шығуына арналған қақпа кәсектеріғана қаралған-
жылыланбаған қоралар;
Қорытынды.

Ірі қара малдарының қораларын жобалап-салу және пайдалану
кездеріндеоларға ветеринариялық-санигарлық бақылау жүргізу
технологиялық жобалау нормаларына (НТП) және
ветеринариялық-санитарлық ережелерге (СНИП)сүйеніп
жасалады.Әр малдардың түрі, жасы, тұқымы, бағыты
ескеріліп оларға арналғанжобалар сызылады. Ол жобаларды
таңдау әр шаруашылықтыңерекшеліктеріне, ауа райы, жер
орайы, малдарды күтіп-бағубайланысты
жүргізіледі.күйелерінеҚандай болмасын ірі қара малдарына
арналған өндірістерді жобалап-салу және пайдалану кездерінде
ең басты ветеринариялық-санитарлықпроблема малдарды
әртүрлі аурулардан сақтау және олардан алынатынөнімдердің
сапасының жоғары болуын қамтамасыз ету болып саналады.
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН
ӘДЕБИЕТТЕР
ИНТЕРНЕТ ЖЕЛІСІ
49.Нормативные документы ,регламент
ирующие проектирование и строительс
тво животноводческих помещений. (yan
dexwebcache.net
);
https://stud.kz/referat/show/34866#&
gid=1&pid=1;

Ұқсас жұмыстар

Ірі қара малының гигиенасы

Ірі қара малының гигиенасы туралы ақпарат

Түрлі жануар организміне ұстау әдісінің әсер етуін эксперимент жүзінде зерттеу

Ірі қара малдарының гигиенасы

Шошқа малдарының гигенасы

Ірі қара мал кешенін жоспарлау

ҚОЛДА ТҰРҒЫЗЫП - ЖАЙЫП ҰСТАУ

Сойыс малдарын тасымалдау кезіндегі ветеринарлық талаптар

Малды союға дайындау

Жылқылар мен түйелердің гигиенасы Қойлар мен ешкілердің гигиенасы

Пәндер