ВИТАМИНДЕР ОРГАНИЗМГЕ ТАҒАМДАР

MИКРОЭЛЕМЕНТТЕР
ЖӘНЕ ВИТАМИНДЕР
ОЛАРДЫҢ БАЛА
ӨМІРІНДЕГІ МАҢЫЗЫ
ТАСЫМБАЕВА АҚМАРАЛ
ЖОСПАР

микроэлементтер
және витаминдер
микроэлементтерді
ң баланың жасы
дефицит
жағдайдағы
қорытынды

олардың бала өзгерісі
бойынша
өміріндегі маңызы
қажеттілігі
МИКРОЭЛЕМЕНТТЕР
Микроэлементтер (микронутриенттер) – денсаулықтың маңызды
құрамдас бөлігі болып табылатын химиялық элементтер.
Микроэлементтер бірқатар функцияларды орындайды:
ферменттердің құрамына кіреді, күрделі ақуыз құрылымдарының,
нуклеин қышқылдарының және мембраналардың тұрақтануын
қамтамасыз етеді және адам дамуының кез-келген кезеңінде өте
қажет.
Мысалы, кальций сүйектердің пайда болуына, бұлшықеттер мен
тамырлардың жұмысына қатысады, магний жүрек пен жүйке
жүйесінің қалыпты жұмыс істеуі үшін, сондай-ақ ақуыз синтезі үшін
қажет, ал мырыш иммундық, жүйке, репродуктивті жүйелер мен
асқазан-ішек жолдарының толық жұмыс істеуі үшін қажет.
Микроэлементтердің жетіспеушілігі де, артық болуы да әртүрлі
мүшелер жүйесінің зақымдалуына әкелуі мүмкін.
МИКРОЭЛЕМЕНТТЕР 0,1%
Co,I,F,Ma,Cu,Fe,Zn тб
zn мырыш(65-137мгм
балада)
-инсулин гормонының құрам бөлігі
-метаболизмге қатысады
-ми жұмысын жақсартады
-энергия тасымалдайды
бауыр,ет,бұршақ дақылдарында
кездеседі
I йод(60-150мг балада)
-қалқанша безі
гормондарының құрам бөлігі
-зат алмасуға қатысады
теңіз өнімдері,балық,ас
тұзында болады
дефицит:ағза өспейді,зат
алмасу дұрыс жүрмейді,зоб
Фтор
Бұл микроэлемент тіс эмальының
жақсы күйін сақтаудан басқа,
сүйектердегі кальцийдің
бекітілуіне көмектеседі (бұл
бактериялық шыққан
инфекциялық процестердің
пайда болуына жол бермейді).
Темір
Біздің денеміздің ішінде темір бұл гемоглобиннің маңызды құрамдас бөлігі,
жасушалар мен тіндерге оттегін тасымалдауға жауап беретін қан
гемопротеині. Осы себепті ол жасушалық тыныс алуға және басқа да
көптеген процестерге араласады: гликолиз (энергия алу үшін глюкозаның
тотығуы), май қышқылдарының тотығуы және ДНҚ синтезі және басқалар.

Никель
87% гидрогеназаның құрамына кіретін микроэлементтер, микробтар
алмасуындағы маңызды ферменттер. Ол биокатализатор рөлін атқарады,
ағзаның өсуіне және қорғалуына қатысады, темір сіңірілуін қолдайды және
ДНҚ мен РНҚ молекулаларын тұрақтандырады.
ДӘРУМЕН – АДАМ МЕН ЖАНУАРЛАРДЫҢ
ТІРШІЛІГІНЕ, ОЛАРДЫҢ
ағзасындағы зат алмасудың бірқалыпты болуы
үшін аз
мөлшерде өте қажетті биологиялық активті
органикалық қоспалар. Витамин латынша vita
– өмір, vitman - тіршілік амині деген мағынаны
білдіреді..
ВИТАМИНДЕР ОРГАНИЗМГЕ ТАҒАМДАР
арқылы келіп түсетін белоктардың, майлардың,
көмірсулардың және
минералдық тұздардың алмасуын жылдамдататын және
реттейтін де витаминдер. Олар тағамдық заттармен бірге
организмге түсіп, зат алмасуға, организмнің өсіп-өнуіне
әсерін тигізеді. Организмнің қорғаныштық қабілетін
арттыруда витаминдердің атқаратын міндеті өте зор. Егер
тамақтану дұрыс жолға қойылмаса, яғни күнделікті
пайдаланатын тағамдарымызда организмге қажетті
витаминдер мөлшері жеткіліксіз болса, онда организм
әлсіреп, ол әр түрлі ауруларға шалдығады, өсіп-өнуі мен
жетілуі нашарлайды. Ал дәрумендерді( әсіресе, А және Д
дәрумендерін) шамадан тыс көп қабылдау ағзаның
улануына( гипервитаминоз) соқтырады. Ол көбінесе жас
балаларда жиі кездеседі.
жалпы витаминдер сырттан келетін
және ағзада жасалынатын(D,K,B5,B7)
витаминдер болып бөлінеді
Сонымен қатар майда және суда еритін
витаминдер болып бөлінеді
Авитаминоз-белгілі бір витаминнің
ағзада болмауы
Гиповитаминоз-витаминдердің ағзаға
жетіспеуі
А витамині
-Бұл витамин өсу процессіне қатысады
-көздің торлы қабығындағы родопсин белогі синтезіне керек
-тері шырышты қабаттарының серпімділігіне керек
-иммунитетті күшейтеді
бауыр ,балық ,май ,сүтте,зелень,сәбізде болады
1 жасқа дейінгі балалар тәулігіне А витаминінің 1650мг мөлшерін
алу керек.
дефицит:Қасаң қабықтың жылтырлығының жоғалуы
Эпидермис пен терінің құрғауы Блефарит Фотофобия
Шаштың жұқаруы мен құрғауы
Д витамині
-Қаңқа сүйектерінің өсуін күшейтеді, кальций мен
фосфор алмасуының регуляциясы мен тіндік
тыныс алуға
қатысады.
-иммунитетті активтейді
-антидепрессант
Тағамдар:
Балық бауыры(сельдь, треска) Жұмыртқа
сарысы Сүт Сары май Икра
тәулігіне 400-500 МЕ
дефицит:рахит,остеопороз,тіс аурулары тб
С витамині
Антиоксидант, бауырда гликогеннің
толуына қатысады,коллаген синтезіне ,темір сіңірілуіне қатысады. Сонымен
қатар, оттегінің сіңірілуі мен бүйрекүсті безінің қызметіне жақсы әсер етеді, белок
алмасуында маңызды роль атқарады. 12 айға дейінгі сәбилер тәулігіне 35мг С
витаминін қабылдау керек, ал 2-3 жастағы балалар – 40-60 мг/тәул
Қара қарақат Жасыл өсімдіктер Лимон Итмұрын Ет және бауыр Картофель
Мандарин және апельсин

Симптомдары :
дефициті цинга ауруына алып келеді
Тері және ауыздың кілегей қабатындағы
ұсақ
қан құйылулар
тістің үгілгіштігі және қанағыштығы
Аяқта әлсіздік
және солғындық
Бұлшықеттердің ауырсынуы
Тәбетінің төмендеуі
В1 витамині
Баланың жүйке жүйесінің қызметін реттейді, асқазан-ішек
жолдарының секреторлық, моторлық және сіңіру функцияларын реттейді,
көмірсу алмасуына қатысады. Сонымен қатар, тіндік тыныс алу мен АТФ түзілуіне
қатысады. 1 жасқа дейінгі балалардың тәуліктік қажеттілігі – 0,5 мг
Тағамдар :Ет Нан
Ашытқы (дрожж)
Бауыр мен жұмыртқа сарысы
қара нан
дефицит:
ұйқының бұзылысы,тітіркенудің
жоғарылауы,бұлшықет
сезімталдығының жоғарылауы,Жалпы моторлық
жайсыздық,Периодты сұйық нәжіс және құсу
жәймен салмақ қосу ,гипертензия (3 жасқа дейінгі
балаларда)
ерте жастағы балаларда рентген арқылы тексеру
кезінде анықталатын кардиоспазм және
пилороспазм
В2 витамині – рибофлавин
Тыныстың катализаторы ретінде
көмірсу алмасуына қатысады,ретина пигментінің құрамына кіреді,B9,K
алмасуына қатысады,шырышты қабықтарды жақсартады
12 айға дейінгі сәбилердің қабылдауы керек тәуліктік мөлшері – 0,6
мг.
Тағамдар : дефицит :
Ауыздың бұрышындағы
Жұмыртқа жарықтар
сарысы
мұрын-ерін қыртысы мен
сүт
көздің бұрышындағы
бауыр
ет, балық майлы тығындар
сүзбе еріннің көлденең
ашытқы жарықтары
РР витамині
Балаларда асқазан ішек
жолдарының моторлық және эвакуаторлық қызметін реттеуде маңызы зор.
Холестерин алмасуына,энергия жасауға,теріге серпімділік береді
12 айға дейінгі сәбилерге тәуліктік қажеттілік мөлшері – 6 мг.

Төмендегідей Симптомдары :Пеллагра,Емізікш
тағамдардың құрамына елері жазылған
кіреді: жуан қызыл тіл
ет, бауыр Афтозды және жаралы стоматит
қарақұмық тырнақтардың сынғыштығы
ашытқы терідегі қоңыр дақтар
бал ұзақ сақталатын сұйық нәжіс
нан ішектің атоникалық жағдайына
картофель байланысты метеоризмге
бейімділік
В6 витамині
Төмендегідей тағамдардың құрамына кіреді:
Икра
Бауыр
Ашытқы
Пиридоксин. Бауыр мен орталық жүйке жүйесінің қызметіне
қатысады, қанның темірмен қанығуына, гем синтезіне және белок алмасуына
қатысады, май алмасуына да қатысады. 1 жасқа дейінгі балалардың тәуліктік
қажеттілігі – 0,5 мг.
Симптомдары :
қозғыштықтың жоғарылауы
дене салмағын қосуы баяулайды
Мазасыздық
Тәбетінің төмендеуі
Гипохромды макроцитарлы анемия
Теріде құрғақ экзема
Гипотрофия, өсудің тежелуі
В9 витамині
Төмендегідей тағамдардың құрамына кіреді:
Бауыр
Көкөністер (қызылша)
Жұмыртқа
Бұршақ
Фолий қышқылы. Эритропоэз бен лейкопоэзді
күшейтеді, нуклеин қышқылдары мен белоктың синтезіне қатысады, ОЖЖ
жетілуі және тері трофикасын жақсартады. 6 айға дейінгі сәбилердің
тәуліктік қажеттілігі – 40 мкг, 6 – 12 айлық сәбилерде – 120 мкг.

Симптомдары :өсудің баяулауы
Гипотрофия Стоматит ОЖЖ жетілуінің
бұзылысы гингивит Глоссит Энтерит
Гиповитаминоз себептері:
Ағзадағы дәрумендердің түрлеріне қарамастан, асқорыту
жүйесінің аурулары салдарынан олардың қорытылып, сіңуінің бұзылып,
нашарлауы.
Витаминдердің сіңірілуіне немесе олардың құрылымының бұзылысына
әкелетін препараттар
Баланы құрамында витаминдер аз мөлшерде ғана бар тамақтармен
тамақтандыру
Құрамында жеміс-жидектер мен көкөністер жоқ біртипті тамақтану
Созылмалы немесе жасырын аурулар
Иммунитеттің төмендеуі, зат алмасу бұзылыстары
Генетикалық себептер
Жағымсыз экологиялық орта
Қалқанша безі аурулары
Балаларда көбінесе В,А,Д,С,РР витаминдерінің жетіспеушілігі
жиі кездеседі.
Қорытынды
Микроэлементтер мен витаминдер организмнің дұрыс жұмыс
істеуі үшін қажет ағзамыздың құрам бөлігі болып
табылады.Баланың дұрыс жетіліп өсуі үшін де бұл биологиялық
заттар өте маңызды болып табылады.Сол себепті витаминді
дефицитке алып келмес үшін күнделікті жеткілікті мөлшерде
балаға беру маңызды

Ұқсас жұмыстар

Дәрумендер туралы жалпы түсінік

Тамақ құрамы туралы ойланыңдар

Мал организмінде майда еритін витаминдердің биомедициналық қасиеттері

Буйвол сүті

Балық майында

Микроорганизмдер - тек қана микроскоппен көруге болатын өте ұсақ организмдер

Хирургиялық бөлімдегі науқастардың тамақтануы туралы

Құрамында май, май тәріздес заттары

Көкөністердің жыныстық жолмен көбеюі

Хирургиялық бөлімдегі науқастардың тамақтануы

Пәндер