Қалыпты Қызметінің артуы Қызметінің төмендеуі

ЭНДОКРИНДІК ЖҮЙЕНІҢ ДАМУЫ

Ішкі секреция бездері немесе эндокринді- физиологиялық белсенді заттар (гормондар) тікелей ағзаның ішкі ортасына - қанға бөлінетін бездер.

1. Жұйке жұйесі, 2. эндокрін бездері, 3. гуморалдық факторлар бірге дененің маңызды функцияларын реттеу мен бақылауды қамтамасыз етеді. Соның ішкі тепе-теңдігін сақтап

(гомеостаз), қалыпты өсу және дамуың

реттейді.

Дененің эндокриндік бездері

1. Гипоталамус

2. Гипофиз

3. Эпифиз

4. Қалқанша безі

5. Қалқанша маңы бездері

6. Тимус

7. Ұйқы безі-аралас

8. Бүйрек үсті бездері

9. Жыныс бездері (аталық бездер, аналық бездер) -аралас

Эндокриндік бездер және олардың организмде орналасуы

Гормондар дегеніміз - ішкі секреция бездерінің өнімдері. Олар 1. жүйке жүйесімен, 2. эндокрін бездері, 3. гуморалдық факторлармен бірге организмнің өсуін, дамуын, организмнің физиологиялық қызметтерін үйлестіруге, зат және энергияның алмасуына, мүшелердің қызметін реттеуге қатысады.

Бұл мидың негізінде орналасқан және дененің автономды функциялары үшін жауап береді.

Аралық мида орналасқан.

Өзінен бөлінетін гормондар арқылы эндокриндік жүйені басқарады.

Мидың барлық дерлік бөліктерінен ақпарат алады және оны көптеген процестерді басқаруға пайдаланады.

Қан ағымы арқылы рилизинг гормондар гипофизге түседі олардың әсері түзілу, жинақталу және бөлініп шығумен жүреді гипофиз гормондары

Гипоталамо-гипофизадік жүйе

- немесе төменгі қосалқы ми бас сүйегінің «түрік ері» деп аталатын сүйегінде орналасқан. Ол ортаңғы мимен көрші орналасады және онымен екі жақты көптеген байланыстары бар.

гипофиз

13 - гипофиз

14 - аденогипофиз

- алдыңғы бөлігі

15 - бугорная часть

16 - аралық бөлігі

17 - дистальды бөлік

19 - нейрогипофиз

- артқы бөлігі

20 - воронка

21 - жүйке бөлігі

22 - эпифиз

Гипофиздің құрылысы

Алдыңғы бөлігі

Өсу гормоны(СТГ) ;

Реттеуші: АКТГ (адренокортикотропин)

ТТГ (тириотропнин)

ФСГ (фолликулостимулдеуші)

ЛГ (лютеотроптық)

ЛТГ (лютеиндеуші) .

Артқы бөлігі

Вазопрессин (АДГ)

Окситоцин;

Интермедин

(меланоцито-

стимулдеуші)

Гипофиз бөлетін гормондар

Гипофиздің қызметі

Қалыпты

Қызметінің артуы

Қызметінің төмендеуі

СТГ

Организмнің жас кезінде өсуді қамтамасыз ету

Жас кезінде гигантизмді тудырады, ересектерде - өсу, дене бөліктерінің ұлғаюы - акромегалия

Өсуді тежейді карликизм; дене пропорциялары және ақыл-ой дамуы - қалыпты

АКТГ

ТТГ

ФСГ

ЛГ

ЛТГ

Бүйрек үсті безінің қыртысы,

Қалқанша без,

жыныс бездері,

жыныс мүшелерінің белсенділігін реттеу

Тізімделген бездердің белсендігін күшейту

Тізімделген бездердің белсенділігінің әлсіреуі

Организмге әсері

қалыпты

Қызметінің артуы

Қызметінің төмендеуі

Артқы

бөлігі

Ортаңғы

бөлігі

Жатырдың және тамырлардың бұлшықеттерінің жиырылуы

Бүйректің судағы реттелуі

Зәрмен шығарылатын сұйықтықтың төмендеуі

Зәрмен шығарылатын сұйықтықтың артуы

Терідегі пигметтің реттелуі

Тері пигменттерінің артуы

Тері пигменттерінің азаюы

АДГ

Интер-

медин

Организмге әсері

(домалақ без)

Ортаңғы мидың жоғарғы бөліктерінің арасында орналасқан

Гормондар

Қалыпты

Қызметінің артуы

Қызметінің төмендеуі

Мелатонин

және т. б.

Гипофиз гормонының жұмысын баяулатады,

Сның әсерінен жыныстық жетілуді баяулатады.

Адаптация.

Жыныстық жетілудің баяулауы

Жыныстық жетілуді жылдамдатып адаптацияны төмендетеді.

Эпифиз

Бұл без көмейдің алдыңғы жағында орналасқан екі бөліктен және оларды қосып тұрған без сабынан тұрады.

Қалқанша безі

Қалқанша безінен бөлінетін гормон

- ағзаның қалыпты дамуын және зат алмасуды реттейді.

Тироксин гормоны үшін йод қажет.

Қалыпты

Қызметінің артуы

Қызметінің төмендеуі

өсу және дамуды реттейді, метаболизмді күшейту,

қозу жүйке

жүйелер, жылу өндірісі

Балаларда -

жылу берудің жоғарылауы,

сарқылу.

Ересектерде - бездің ұлғаюы (зоб), төмпешік, жүрек соғысы,

тітіркену. Тәбеттің жоғарылауы, салмақ жоғалту.

Балаларда -

кретинизм (деменция,

ақыл-ойдың артта қалуы),

карликизм, кідіріс

жыныстық даму.

Ересектерде - миксидема

(шырышты ісіну)

ісіну, енжарлық,

Шаршау, ұйқылық

Тироксин

- қалқанша безінің ұлғаюы

Қарапайым

(эндемиялық зоб)

Йодтың жетіспеушілігімен пайда болады,

Қалқанша безі үшін маңызды

гормондардың түзілуіне арналған

Зоб түрлері

Уытты

Қалқанша безінің гормондарының артық болуымен байланысты - гипертиреоз, әсіресе Грейвс ауруы

Белгілері - қалқанша безінің ұлғаю дәрежесіне байланысты.

Дем алу түтігінің бүйірлерінде мойындардың қалыңдауы мүмкін.

Уытты зобпен бірге әлсіздік тітіркену, тершеңдік,

жүрек қағуы, қолдың және бүкіл дененің дірілі байқалады.

ЗОБ

Қалқанша маңы безі

Қалқанша безінің артқы жағында орналасқан.

Өлшемдері (күріш дәнімен), жалпы салмағы - 0, 1-0, 13 г.

Паратгормон

Паратгормондар қандағы кальций мен фосфор құрамын реттейді, оларды ағзада қолдану процесін.

Гиперфункция - бүйректің кальций реабсорбциясының жоғарылауы және ішектегі ұқсас процесс.

Без гипофункциясы - қандағы кальцийдің төмендеуі - себепші болады

гормонның белгілі бір мөлшерінің қанға түсуі.

Тимус (айырша без)

- иммундық жүйенің мүшесі.

Ол кеудеде орналасқан және жыныстық жетілуден кейін регрессия жасайды.

Иммундық және өсу процестерін реттейді (тимозин гормоны), антиденелер шығаратын басқа лимфоциттерге әсер ететін лимфоциттер өндіреді. Тимозиннің жетіспеушілігінен лимфопения дамиды.

Тимустың гормоны: - тимозин

Ұйқы безі

Іште, асқазанның артында орналасқан. Гормондар өндеретін жасушалар аралшық жасушалары деп аталады.

Қалқанша безінің гормондары:

Инсулин

Глюкагон

инсулин

глюкоган

Қалыпты

Қызметінің артуы

Қызметінің төмендеуі

қандағы қант шоғырлануды төмендетеді- бұлшықеттің бауырындағы глюкозадан гликоген синтезін күшейтеді

Қандағы қанттың төмендеуімен ұстамалармен және естен танумен бірге жүретін шок.

Қант диабеті - қандағы қанттың жоғарылауы. Метаболикалық ауру.

Қандағы қант концентрациясын жоғарылатады, гликогеннің глюкозаға дейін ыдырауына ықпал етеді.

Іс жүзінде байқалмайды, өйткені басқа гормондар (адреналин, глюкокортикоидтар) ұқсас функцияны орындайды

Ұйқы безінің гормоны

Қант диабеті

Қант диабеті - бұл организмдегі инсулин өзгеруінің процесінің бұзылуымен байланысты ауру.

Белгілері - қандағы қанттың жоғарылауы, зәрдегі қанттың пайда болуы, салмақ жоғалту, қатты шөлдеу, аштық және зәр шығару. Импотенция мен етеккір циклінің өзгеруі жиі кездеседі.

Қант диабетінің түрлері

Инсулинге тәуелді

қант диабеті

Ұйқы безінде инсулин пайда болмаған кезде, сол жағдайда пайда болады.

Инсулин тәуелсіз

қант диабеті

Ұйқы безінде

инсулиннің белгілі бір мөлшері немесе осы мөлшерде өндіріледі

жеткіліксіз болып шықса

немесе инсулин қолданбаса

дененің төмен болуына байланысты

осы гормонға сезімтал болса.