Өсімдіктер белгілерінің тұқым құалаушылығы және өзгергіштігі

Презентация қосу

МӨЖ
Өсімдіктер селекциясындағы
қолданыстағы базалық әдістер.

Орындаған:Кеншімбаева Н.
Тобы: МБЛ-211
Курс: 2
Қабылдаған: аға оқытушы Убайдуллаева А.
Сабақтың мазмұны:
Өсімдіктер селекциясындағы қолданыстағы
базалық әдістер.
Өсімдіктер белгілерінің тұқым құалаушылығы және
өзгергіштігі.
ГЕНЕТИКА
Тұқымқуалаушылық Өзгергіштік

Генетика дегеніміз – белгілердің тұқым
қуалау заңдылықтарын және олардың
өзгергіштіктерін зерттейтін ғылым.
Чех жаратылыс танушысы
белгілі табиғат зерттеуші,
тұқым қуалау
заңдылықтарын алғаш
ашқан ғалым, генетиканың
негізін салушы.
ГРЕГОР
ИОГАНН МЕНДЕЛЬ
22.07.1822 – 06.01.1884
Мендель өз тәжірибелеріне қолайлы
нысан ретінде бұршақты алды.
Ол өсімдіктің жеті белгісіне көңіл
аударды
Бұршақтың 34 іріктемесінен
белгілері айқын ажыратылатын
22 іріктемені таңдады:
Бұршаққынның пішіні мен түсі;
Тұқымының пішіні мен түсі;
Биіктігі;
Күлтесінің түсі жапырағы мен
мұртшаның дамуы.
Мендельдің бірінші заңы
Біркелкілік заңы (Мендельдің бірінші заңы) бойынша бір-
бірінен айқын бір жұп белгілері арқылы ажыратылатын
гомозиготалы дараларды будандастырса, бірінші ұрпақта
генотипі де, фенотипі де біркелкі будандары алынады.
Мұны бірінші ұрпақ будандарының біркелкілік заңы деп
атайды.
БЕЛГІЛЕРДІҢ АЖЫРАУ ЗАҢЫ
(МЕНДЕЛЬДІҢ ЕКІНШІ ЗАҢЫ)

Р♀ Аа

× ♂Аа

гамета А, а А , а
F2

АА Аа Аа аа

Генотип 1(АА) : 2(Аа) : 1(аа) Фенотип 3(сары) : 1(жасыл)
Толымсыз доминанттылық

Р♀ Аа

× ♂Аа

гаметы А , а А , а

F2

АА Аа Аа аа

Генотип 1 : 2 : 1 Фенотип 1:2:1
Тәуелсіз тұқым қуалау
(тәуелсіз
комбинациялану) заңы
немесе Мендельдің
үшінші заңы баламалы
белгілердің әр жұбы
ұрпақтарға бір-біріне
тәуелсіз тарайды,
сондықтан 2-ұрпақта
белгілі бір сандық
қатынастықта
белгілердің жаңа
комбинациялары бар
дарабастар пайда
болады деген
тұжырымдама жасайды.
Анализдік будандастыру

Р АА х аа
сары бұршақ жасыл бұршақ

а а
G А Аа Аа
А Аа Аа
F1 Аа 100 %
(фенотип бойынша,
генотип бойынша)
сары
бұршақ
Түсініктеме: анализдік будандастыру дараның генотипін
анықтауға көмектесетін негізгі әдістердің бірі
Мутациялық

Генотиптік
Комбинативтік
Өзгергіштік

Модификациял
Фенотиптік
ық
Модификациялық өзгергіштіктің келесі
түрлерін ажыратады:
Морфоз
дар

Модификаци
ялық
өзгергіштік

Модиф
Феноко
икация пиялар
лар
Мутациялардың түзілу процесін мутагенез деп
атайды.
Мутацияларды тудыратын факторларды
мутагенді факторлар деп атайды.

Мутагендік факторлар

Биологиялық
Физикалық
Химиялық
Мутациялардың жіктелуі

Геномдық

Хромосомалық

Гендік мутация
ҚОРЫТЫНДЫ

Ө С І М Д І К С Е Л Е К Ц И Я С Ы — АУ Ы Л Ш А Р УА Ш Ы Л Ы Қ Т Ы Ң Ө С І М Д І К Т Е Р І Н І Ң Ж А Ң А С О Р Т Т А Р Ы Н ,
Г И Б Р И Д Т Е Р І Н Ш Ы Ғ А РАТ Ы Н Ж Ә Н Е Б Ұ Л А Р Д Ы Ш Ы Ғ А Р У Ә Д І С Т Е Р І Н З Е Р Т Т Е Й Т І Н Ғ Ы Л Ы М ,
Ө С І М Д І К С О Р Т Т А Р Ы М Е Н Г И Б Р И Д Т Е Р І Н Ш Ы Ғ А Р У Ә Д І С Т Е Р І Т У РА Л Ы Ғ Ы Л Ы М . Ө С І М Д І К
С Е Л Е К Ц И Я С Ы Ғ Ы Л Ы М Р Е Т І Н Д Е А Г Р О Н О М И Я Ғ Ы Л Ы М Ы С А Л А С Ы Н А Ж А Т А Д Ы , Б І РА Қ
Е Г І Н Ш І Л І К К Е , А Г Р О Х И М И Я , Ө С І М Д І К Ө С І Р У Г Е Қ А РА Ғ А Н Д А С Е Л Е К Ц И Я Ғ Ы Л Ы М Ы Ө С І М Д І К Т І Ң
Ө З Т А Б И Ғ АТ Ы Н А Ә С Е Р Е Т У Ж О Л Д А Р Ы Н І З Д Е П , Т Ұ Қ Ы М Қ У У Қ А С И Е Т І Н Қ А Ж Е Т Б А Ғ Ы Т Қ А
Ө З Г Е Р Т УД І К Ө З Д Е Й Д І . С О Н Д Ы Қ Т А Н Ө С І М Д І К С Е Л Е К Ц И Я С Ы Н Ы Ң Т Е О Р И Я Л Ы Қ Н Е Г І З І -
Г Е Н Е Т И К А . Ө С І М Д І К С ЕЛ Е К Ц И Я С Ы Б О ТА Н И К А , Ц И ТОЛ О Г И Я , Ө С І М Д І К Ф И З И ОЛ О Г И Я С Ы ,
Ө С І М Д І К Ө С І Р У, Э К О Л О Г И Я Т. Б . Ғ Ы Л Ы М Д А Р М Е Н Т Ы Ғ Ы З Б А Й Л А Н Ы С Т Ы . Ө С І М Д І К
С Е Л Е К Ц И Я С Ы Ж Ұ М Ы С ТА Р Ы Н Ә Т И Ж Е С І Н Д Е Ш Ы Ғ А Р Ы Л Ғ А Н Ж А Ң А С О Р Т ТА РД Ы Ө Н Д І Р І С К Е
Е Н Г І З У - А Л Ғ А Ш Қ Ы Ш Ы Қ Қ А Н Ө Н Д І Р І С І Ө Н І М І Н А Р Т Т Ы Р УД Ы Ң Е Ң Б І Р Т И І М Д І Ә Д І С І .
М И К Р О О Р ГА Н И З Д Е Р Д І А Д А М З А Т Е Р Т Е З А М А Н Н А Н Б Е Р І Н А Н П І С І Р УД Е , С Ү Т Ө Н І М Д Е Р І Н
Д А Й Ы Н Д АУД А , Ш А РА П А Ш Ы Т УД А Ж Ә Н Е Т. Б . М А Қ С А Т Т А Р Д А Қ О Л Д А Н Ы Л Ы П К Е Л Е Д І . Қ А З А Қ
Х А Л Қ Ы Н Ы Ң Ұ Л Т Т Ы Қ Т А Ғ А М Д А Р Ы - Қ Ы М Ы З Б Е Н Ш Ұ Б АТ Т Ы А Ш Ы Т У Ж Ә Н Е І Р І М Ш І К П Е Н Қ Ұ Р Т Т Ы
Қ А Й Н А Т Ы П - Ә З І Р Л Е У М И К Р О О Р ГА Н И З М Д Е Р Д І Ң Қ Ы З М Е Т І Н Е Т І К Е Л Е Й Б А Й Л А Н Ы С Т Ы .
С О Н Ы М Е Н Қ АТ А Р М И К Р О О Р ГА Н И З М Д Е Р Д Е Н А Д А М Н Ы Ң Д Е Н С А УЛ Ы Ғ Ы Ү Ш І Н Қ А Ж Е Т Т І Д Ә Р І -
Д Ә Р М Е К Т Е Р А Л Ы Н А Д Ы . К Ө П Т Е Г Е Н АУ Р УЛ А Р Д Ы Е М Д Е УД Е Қ О Л Д А Н Ы Л АТ Ы Н А Н Т И Б И О - Т И К Т Е Р -
Б А К Т Е Р И А Л А Р М Е Н С А Ң Ы РАУ Қ Ұ Л А Қ Т А Р Д Ы Ң Ө Н І М Д Е Р І Б О Л Ы П Т А Б Ы Л А Д Ы .
М Ы С А Л Ы , П Е Н И Ц И Л Л И Н З Е Ң С А Ң Ы РАУ Қ Ұ Л А Ғ Ы Н А Н , С Т Р Е П Т О М О Ц И Н М Е Н Б И О М И Ц И Н
А К Т И Н О М И Ц Е Т Т Е РД Е Н А Л Ы Н А Д Ы .
Ж А Н УА Р Л А Р С Е Л Е К Ц И Я С Ы Н Ы Ң Н Е Г І З І Н Е Д Е Ө С І М Д І К Т Е Р Д Е Г І Д Е Й Т Ұ Қ Ы М Қ УА Л А Й Т Ы Н
Ө З Г Е Р Г І Ш Т І К П Е Н С Ұ Р Ы П Т А У Ж АТ А Д Ы . Ж А П П А Й Ж Ә Н Е Ж Е К Е С Ұ Р Ы П Т А УЛ А Р Ж А Н УА Р Л А Р Ғ А
Д А Т Ә Н . А Л А Й Д А Ж А Н УА Р Л А Р С Е Л Е К Ц И Я С Ы Н Ы Ң Ө З Е Р Е К Ш Е Л І К Т Е Р І Б А Р. О Л А Р : Ж А Н УА Р Л А Р
Т Е К Ж Ы Н Ы С Т Ы Қ Ж О Л М Е Н Ғ А Н А К Ө Б Е Й Е Д І ; Ж А Н УА Р Л А Р Д А Ұ Р П А Қ С А Н Ы К Ө П Б О Л А Б Е Р М Е Й Д І
Ж Ә Н Е Ә Р Б І Р Ж Е К Е К Д А РА Л А Р Д Ы Ң Ө З І Н І Ң С Е Л Е К Ц И Я Ү Ш І Н М А Ң Ы З Ы Б О Л У Ы М Ү М К І Н .
Ж А Н УА Р Л А Р С Е Л Е К Ц И Я С Ы Н Д А О Н Ы Ң Т Ү Р Л І Б Е Л Г І Л Е Р І М Е Н Қ А С И Е Т Т Е Р І Н І Ң А РА С Ы Н Д А Ғ Ы
Б А Й Л А Н Ы С Т А Р Е С К Е Р І Л Е Д І . М Ы С А Л Ы , І Р І Қ А РА М А Л Д Ы Ң С Ү Т Т І Л І Г І О Н Ы Ң Д Е Н Е
Б І Т І М І Н Е , Қ А Н А Й Н А Л У Ж Ә Н Е Т Ы Н Ы С А Л У Ж Ү Й Е Л Е Р І Н І Ң Ж А Қ С Ы Ж Е Т І Л У І Н Е , Т. Б .
Б А Й Л А Н Ы С Т Ы . С О Н Д Ы Қ ТА Н М А Л Д Ы Ң Т Ұ Қ Ы М Ы Н АС Ы Л Д А Н Д Ы РУ Ү Ш І Н Ж А П П А Й
С Ұ Р Ы П Т АУД Ы Ң О С Ы Н Д А Й Т Ә С І Л І Қ О Л Д А Н Ы Л А Д Ы . О С Ы Л А Й Ш А Б І Р Н Е Ш Е Б Е Л Г І Л Е Р І Б О Й Ы Н Ш А
С Ұ РА И Т А Й Ж Ү Р Г І З У А Р Қ Ы Л Ы Б І З Д І Ң Е Л І М І З Д Е І Р І Қ А РА Н Ы Ң Е Т Т І Б А Ғ Ы Т Т А Ғ Ы - Қ А З А Қ Т Ы Ң
А Қ Б АС С И Ы Р Ы Ж Ә Н Е С Ү Т Т І Б А Ғ Ы Т ТА Ғ Ы - Қ Ы РД Ы Ң Қ Ы З Ы Л С И Ы РЛ А Р Ы Ш Ы Ғ А Р Ы Л Д Ы .
Пайдаланылған әдебиеттер:
•1.Инге Вечтомов.С.Г.Генетика сосновами селекции,М.Высшая школа, 1989.
•2.Лобашев М.Е.Ватти К.Е.Тихомирова М.М.Генетика сосновами селекции, М.Просвещение,1979.
•3.Ватти К.В.Тихомирова М.М.Руководства к практическим занятям по генетике.М.Просвещение, 1979.1972.
•4.Лобашев М.Е.Генетика.Изд-во ЛГУ.Генетические 1969.
•5.Медведев Н.Н.Практическая генетика.М.Наука,1966.
•6.Мұхамбетжанов К.К Далабаев Б.А Өтешева Г.А.Генетикадан практикалық сабақтар.Алматы.Ғылым 2004.
•7.Мұхамбетжанов К.Қ. Генетика.Алматы 2005.
•8. Сартаев А., Гильманов М. С22 Жалпы биология: Жалпы білім беретін мектептің қоғамдық-гуманитарлық
бағытындағы 10-сыныбына арналған оқулық. — Алматы: "Мектеп" баспасы, 2006. ISBN 9965-33-634-2
•9. Әбилаев С.А. Молекулалық биологи және генетика: Оқулық.- Шымкент: «Асаралы» баспасы, 2008.-
424б.:ил. –ISBN 9786017065225:2500т.
•10. Әбилаев С.А. Молекулалық биология және генетика: Оқулық.- 2-ші, түзет.ж.. толық.-2010.- 388 б.
Назарларыңызға
Рахмет!

Ұқсас жұмыстар

Белгілердің тұқым қуалаушылығы

Генетиканың даму кезеңдері

Тұқым қуалайтын белгілер

Хромосомалық ауруларды анықтауда

Хромосомалардың картасын жасауда

Тұқым қуалаушылықты зерттегенде

Генетиканың даму тарихы

Генетикалық экологиялық аурулар

Вирустардың нәсілдік қасиеттері, олардың өзгергіштігі.Мутация түрлері.Гендік инженерия. Вирустардың лабораториялық жағдайда өсіру ерекшеліктері

Тұқым қуалаушылықтың хромосомалық теориясы туралы

Пәндер