Өсімдіктер селекциясындағы негізгі генетикалық әдістер, тұқымқуалаушылық және өзгергіштік

МӨЖ Өсімдіктер селекциясындағы қолданыстағы базалық әдістер.

Орындаған:Кеншімбаева Н.

Тобы: МБЛ-211

Курс: 2

Қабылдаған: аға оқытушы Убайдуллаева А.

Сабақтың мазмұны:

Өсімдіктер селекциясындағы қолданыстағы базалық әдістер.

Өсімдіктер белгілерінің тұқым құалаушылығы және өзгергіштігі.

Г Е Н Е Т И К А

Тұқымқуалаушылық

Өзгергіштік

Генетика дегеніміз - белгілердің тұқым қуалау заңдылықтарын және олардың өзгергіштіктерін зерттейтін ғылым.

Грегор Иоганн Мендель 22. 07. 1822 - 06. 01. 1884

Чех жаратылыс танушысы белгілі табиғат зерттеуші, тұқым қуалау заңдылықтарын алғаш ашқан ғалым, генетиканың негізін салушы.

Ол өсімдіктің жеті белгісіне көңіл аударды

Бұршақтың 34 іріктемесінен белгілері айқын ажыратылатын 22 іріктемені таңдады:

Бұршаққынның пішіні мен түсі;

Тұқымының пішіні мен түсі;

Биіктігі;

Күлтесінің түсі жапырағы мен мұртшаның дамуы.

Мендель өз тәжірибелеріне қолайлы

нысан ретінде бұршақты алды.

Мендельдің бірінші заңы Біркелкілік заңы (Мендельдің бірінші заңы) бойынша бір-бірінен айқын бір жұп белгілері арқылы ажыратылатын гомозиготалы дараларды будандастырса, бірінші ұрпақта генотипі де, фенотипі де біркелкі будандары алынады. Мұны бірінші ұрпақ будандарының біркелкілік заңы деп атайды.

Белгілердің ажырау заңы (Мендельдің екінші заңы)

♀

♂

гамета

А а

F 2

А, а

А А

А а

а а

Фенотип 3(сары) : 1(жасыл)

Генотип 1(АА) : 2(Аа) : 1(аа)

Толымсыз доминанттылық

Тәуелсіз тұқым қуалау (тәуелсіз комбинациялану) заңы немесе Мендельдің үшінші заңы баламалы белгілердің әр жұбы ұрпақтарға бір-біріне тәуелсіз тарайды, сондықтан 2-ұрпақта белгілі бір сандық қатынастықта белгілердің жаңа комбинациялары бар дарабастар пайда болады деген тұжырымдама жасайды.

Анализдік будандастыру

А А

сары бұршақ

а а

жасыл бұршақ

А а

Түсініктеме: анализдік будандастыру дараның генотипін анықтауға көмектесетін негізгі әдістердің бірі

А а

сары бұршақ

(фенотип бойынша,

генотип бойынша)

100 %

Модификациялық өзгергіштіктің келесі түрлерін ажыратады:

Мутациялардың түзілу процесін мутагенез деп атайды.

Мутацияларды тудыратын факторларды мутагенді факторлар деп атайды.

Мутагендік факторлар

Мутациялардың жіктелуі

ҚОРЫТЫНДЫ ӨСІМДІК СЕЛЕКЦИЯСЫ - АУЫЛ ШАРУАШЫЛЫҚТЫҢ ӨСІМДІКТЕРІНІҢ ЖАҢА СОРТТАРЫН, ГИБРИДТЕРІН ШЫҒАРАТЫН ЖӘНЕ БҰЛАРДЫ ШЫҒАРУ ӘДІСТЕРІН ЗЕРТТЕЙТІН ҒЫЛЫМ, ӨСІМДІК СОРТТАРЫ МЕН ГИБРИДТЕРІН ШЫҒАРУ ӘДІСТЕРІ ТУРАЛЫ ҒЫЛЫМ. ӨСІМДІК СЕЛЕКЦИЯСЫ ҒЫЛЫМ РЕТІНДЕ АГРОНОМИЯ ҒЫЛЫМЫ САЛАСЫНА ЖАТАДЫ, БІРАҚ ЕГІНШІЛІККЕ, АГРОХИМИЯ, ӨСІМДІК ӨСІРУГЕ ҚАРАҒАНДА СЕЛЕКЦИЯ ҒЫЛЫМЫ ӨСІМДІКТІҢ ӨЗ ТАБИҒАТЫНА ӘСЕР ЕТУ ЖОЛДАРЫН ІЗДЕП, ТҰҚЫМ ҚУУ ҚАСИЕТІН ҚАЖЕТ БАҒЫТҚА ӨЗГЕРТУДІ КӨЗДЕЙДІ. СОНДЫҚТАН ӨСІМДІК СЕЛЕКЦИЯСЫНЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗІ - ГЕНЕТИКА. ӨСІМДІК СЕЛЕКЦИЯСЫ БОТАНИКА, ЦИТОЛОГИЯ, ӨСІМДІК ФИЗИОЛОГИЯСЫ, ӨСІМДІК ӨСІРУ, ЭКОЛОГИЯ Т. Б. ҒЫЛЫМДАР МЕН ТЫҒЫЗ БАЙЛАНЫСТЫ. ӨСІМДІК СЕЛЕКЦИЯСЫ ЖҰМЫСТАРЫ НӘТИЖЕСІНДЕ ШЫҒАРЫЛҒАН ЖАҢА СОРТТАРДЫ ӨНДІРІСКЕ ЕНГІЗУ - АЛҒАШҚЫ ШЫҚҚАН ӨНДІРІСІ ӨНІМІН АРТТЫРУДЫҢ ЕҢ БІР ТИІМДІ ӘДІСІ. МИКРООРГАНИЗДЕРДІ АДАМЗАТ ЕРТЕ ЗАМАННАН БЕРІ НАН ПІСІРУДЕ, СҮТ ӨНІМДЕРІН ДАЙЫНДАУДА, ШАРАП АШЫТУДА ЖӘНЕ Т. Б. МАҚСАТТАРДА ҚОЛДАНЫЛЫП КЕЛЕДІ. ҚАЗАҚ ХАЛҚЫНЫҢ ҰЛТТЫҚ ТАҒАМДАРЫ-ҚЫМЫЗ БЕН ШҰБАТТЫ АШЫТУ ЖӘНЕ ІРІМШІК ПЕН ҚҰРТТЫ ҚАЙНАТЫП-ӘЗІРЛЕУ МИКРООРГАНИЗМДЕРДІҢ ҚЫЗМЕТІНЕ ТІКЕЛЕЙ БАЙЛАНЫСТЫ. СОНЫМЕН ҚАТАР МИКРООРГАНИЗМДЕРДЕН АДАМНЫҢ ДЕНСАУЛЫҒЫ ҮШІН ҚАЖЕТТІ ДӘРІ-ДӘРМЕКТЕР АЛЫНАДЫ. КӨПТЕГЕН АУРУЛАРДЫ ЕМДЕУДЕ ҚОЛДАНЫЛАТЫН АНТИБИО-ТИКТЕР-БАКТЕРИАЛАР МЕН САҢЫРАУҚҰЛАҚТАРДЫҢ ӨНІМДЕРІ БОЛЫП ТАБЫЛАДЫ. МЫСАЛЫ, ПЕНИЦИЛЛИН ЗЕҢ САҢЫРАУҚҰЛАҒЫНАН, СТРЕПТОМОЦИН МЕН БИОМИЦИН АКТИНОМИЦЕТТЕРДЕН АЛЫНАДЫ. ЖАНУАРЛАР СЕЛЕКЦИЯСЫНЫҢ НЕГІЗІНЕ ДЕ ӨСІМДІКТЕРДЕГІДЕЙ ТҰҚЫМ ҚУАЛАЙТЫН ӨЗГЕРГІШТІК ПЕН СҰРЫПТАУ ЖАТАДЫ. ЖАППАЙ ЖӘНЕ ЖЕКЕ СҰРЫПТАУЛАР ЖАНУАРЛАРҒА ДА ТӘН. АЛАЙДА ЖАНУАРЛАР СЕЛЕКЦИЯСЫНЫҢ ӨЗ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ БАР. ОЛАР: ЖАНУАРЛАР ТЕК ЖЫНЫСТЫҚ ЖОЛМЕН ҒАНА КӨБЕЙЕДІ; ЖАНУАРЛАРДА ҰРПАҚ САНЫ КӨП БОЛА БЕРМЕЙДІ ЖӘНЕ ӘРБІР ЖЕКЕК ДАРАЛАРДЫҢ ӨЗІНІҢ СЕЛЕКЦИЯ ҮШІН МАҢЫЗЫ БОЛУЫ МҮМКІН. ЖАНУАРЛАР СЕЛЕКЦИЯСЫНДА ОНЫҢ ТҮРЛІ БЕЛГІЛЕРІ МЕН ҚАСИЕТТЕРІНІҢ АРАСЫНДАҒЫ БАЙЛАНЫСТАР ЕСКЕРІЛЕДІ. МЫСАЛЫ, ІРІ ҚАРА МАЛДЫҢ СҮТТІЛІГІ ОНЫҢ ДЕНЕ БІТІМІНЕ, ҚАН АЙНАЛУ ЖӘНЕ ТЫНЫС АЛУ ЖҮЙЕЛЕРІНІҢ ЖАҚСЫ ЖЕТІЛУІНЕ, Т. Б. БАЙЛАНЫСТЫ. СОНДЫҚТАН МАЛДЫҢ ТҰҚЫМЫН АСЫЛДАНДЫРУ ҮШІН ЖАППАЙ СҰРЫПТАУДЫҢ ОСЫНДАЙ ТӘСІЛІ ҚОЛДАНЫЛАДЫ. ОСЫЛАЙША БІРНЕШЕ БЕЛГІЛЕРІ БОЙЫНША СҰРАИТАЙ ЖҮРГІЗУ АРҚЫЛЫ БІЗДІҢ ЕЛІМІЗДЕ ІРІ ҚАРАНЫҢ ЕТТІ БАҒЫТТАҒЫ

Ұқсас жұмыстар

Сабақ жоспары: Адам генетикасы - тұқымқуалаушылық, өзгергіштік және зерттеу әдістері

Молекулалық-генетикалық әдістер, геномика және гендік инженерия

Мал шаруашылығында қолданылатын биотехнологиялық әдістер және генетикалық ресурстарды сақтау

Селекцияда тұқымқуалаушылық пен өзгергіштікті пайдалану: теориясы, әдістері және бағалау көрсеткіштері

Сұрыптау, өзгергіштік және ДНҚ: селекция әдістері, мутациялар және молекулалық негіздері

Өзгергіштік және оның түрлері: комбинативтік өзгергіштік, механизмдері мен биологиялық маңызы

Генетикалық инженерия негіздері: әдістер, трансгенез, клондау және гендік терапия

Трансгенді өсімдіктер арқылы азық-түлік өнімдерін өндіру: генетикалық модификацияның теориясы мен практикалық маңызы

Селекцияның генетика-математикалық әдістері: тұқымқуалаушылық, корреляция, регрессия және селекция тиімділігін болжау

Өкпе туберкулезін диагностикалаудағы заманауи молекулалық-генетикалық әдістер: GeneXpert және Hain тесті

Пәндер