Тұқым қуалаушылықпен өзгергіштіктің маңызы

МӨЖ Тақырыбы: Тұқым қуалаушылықпен өзгергіштіктің маңызы

Орындаған: Кеншімбаева Н.

Тобы: МБЛ-211

Курс: 2

Қабылдаған: б. ғ. к. доцент м. а. Убайдуллаева А.

ЖАРАТЫЛЫСТАНУ ҒЫЛЫМДАРЫ ФАКУЛЬТЕТІ БИОЛОГИЯ КАФЕДРАСЫ

Жоспары

Тұқым қуалаушылық ұғымы. Г. И. Мендельдің негізгі заңдылықтары.

Өзгергіштік, типтері мен түрлері. Фенотиптік өзгергіштік. Реакция нормасы. Фенокопиялар.

Генотиптік өзгергіштік, анықтамасы, жіктелуі;

а) комбинативтік өзгергіштік

б) мутациялық өзгергіштік

Қорытынды

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі

Г Е Н Е Т И К А

Тұқымқуалаушылық

Өзгергіштік

Генетика дегеніміз - белгілердің тұқым қуалау заңдылықтарын және олардың өзгергіштіктерін зерттейтін ғылым.

ГРЕГОР ИОГАНН МЕНДЕЛЬ 22. 07. 1822 - 06. 01. 1884

Чех жаратылыс танушысы белгілі табиғат зерттеуші, тұқым қуалау заңдылықтарын алғаш ашқан ғалым, генетиканың негізін салушы.

Ол өсімдіктің жеті белгісіне көңіл аударды

Бұршақтың 34 іріктемесінен белгілері айқын ажыратылатын 22 іріктемені таңдады:

Бұршаққынның пішіні мен түсі;

Тұқымының пішіні мен түсі;

Биіктігі;

Күлтесінің түсі жапырағы мен мұртшаның дамуы.

Мендель өз тәжірибелеріне қолайлы

нысан ретінде бұршақты алды.

Мендельдің бірінші заңы Біркелкілік заңы (Мендельдің бірінші заңы) бойынша бір-бірінен айқын бір жұп белгілері арқылы ажыратылатын гомозиготалы дараларды будандастырса, бірінші ұрпақта генотипі де, фенотипі де біркелкі будандары алынады. Мұны бірінші ұрпақ будандарының біркелкілік заңы деп атайды.

Моногибридті будандастыру (Мендельдің бірінші заңы)

♀

♂

АА

аа

Аa

Сары тұқым

Жасыл тұқым

Р:

F1:

Сары тұқым

F2:

Өздігінен ұрықтану

АА

аа

Аa

♀

♂

Фенотип бойынша ажырау: 3:1

Генотипі бойынша: 1(АА) :2(Аа) :1(аа)

Айқас тозаңдану

1 : 0

Толымсыз доминанттылық

Тәуелсіз тұқым қуалау (тәуелсіз комбинациялану) заңы немесе Мендельдің үшінші заңы баламалы белгілердің әр жұбы ұрпақтарға бір-біріне тәуелсіз тарайды, сондықтан 2-ұрпақта белгілі бір сандық қатынастықта белгілердің жаңа комбинациялары бар дарабастар пайда болады деген тұжырымдама жасайды.

Өзгергіштік - тірі ағзалардың жаңа белгілерге ие болу қасиеті.

Фенотиптiк (модификациялық) өзгергiштiк.

генотиптiң өзгеруiнсiз сыртқы орта факторларының тікелей әсерінен фенотиптің өзгеруімен байланысты

бұл белгiлер тұқым қуаламайды

ағзаның тiршiлiк ету ортасына бейiмделуiн қамтамасыз етедi.

Модификациялық өзгергіштіктің келесі түрлерін ажыратады:

Модификациялар;

Морфоздар;

Фенокопиялар.

Модификациялар - фенотиптің тұқым қуаламайтын өзгерістері, сыртқы орта факторларының әсерінен дамиды, сыртқы ортаға бейімделуі болып табылады, алайда олар қайтымды, орта факторының әсері жойылғанда қайта орнына келеді.

Мысалы: оттегінің мөлшері төмендегенде қанда эритроциттердің мөлшерінің азаюы.

Морфоздар - бұл фенотиптің ортаның экстремальды факторларының әсерінен дамитын тұқым қуаламайтын өзгерістері, олар бейімделуді қамтамасыз етпейді және қайтымсыз (мысалы: күйіктер, тыртықтар) .

Фенокопиялар - бұл тұқым қуалайтын аурулардың фенотипіне

ұқсас фенотиптің қалыптасуы жүретін фенотиптің тұқым

қуаламайтын өзгерістері.

Мысалы:

1. Пародонтоз - десмотонтоз немесе Готтлиб синдромы

2. Тіс эмалының гипоплазиясы - оның фенокопиялары

3. Фиброздық гиперплазия (эпилипсияда дифенилгидантоинды қабылдауға байланысты) - Фиброматоздың тұқым қуалайтын формалары

4. Ерін және таңдай жырығы (жүктіліктің 1 триместрінде сәулелену не гормональды әсер, токсикоздың ауыр түрі) - тұқым қуалайтын ерін және таңдай жырығы (50 -ден астам синдромдар)

Фенокопиялар тұқым қуаламайды.

Модификациялық өзгергіштік (реакция нормасы)

Белгінің модификациялары минимумнан максимумға қарай реакция нормасының шегінде өзгеретін вариациялық қатар түзеді. Модификациялық өзгергіштіктің генотиппен анық талатын шегі реакция нормасы деп аталады. Реакция нормасы генетикалық факторлармен бақыланып, тұқым қуалайды.

Мысалы: ағаш жапырақтарының мөлшері

Адамның сандық белгілерінің өзгеруі. Адамның сандық белгілері:

Тері түсінің интенсивтілігі

Қан қысымы, қан құрамындағы эритроциттер мөлшері

Салмағы және т. б.

2. Генотиптік өзгергіштік - генотиптің (генетикалық материалдың) өзгеруімен байланысты өзгергіштік сыртқы орта факторларына тәуелсіз және тұқым қуалайды.

Генотиптік өзгергіштік

Комбинативтік өзгергіштік

Мутатциялық өзгергіштік

Комбинативтік өзгергіштік -ата - аналар гендерінің қайта үйлесуіне (комбинациясы) байланысты өзгергіштік. Комбинативтік өзгергіштікте ата-аналарының гаметаларының қосылуының нәтижесінде гендердің жаңа комбинациялары пайда болады, бірақ ол гендер және хромосомалар ешқандай өзгеріске ұшырамайды.

Комбинативтік өзгергіштіктің механизмдері:

Ұрықтану кезінде гаметалардың кездейсоқ қосылуы.

Биологиялық түрлердің әртүрлілігін, бір түрдің дараларының әртүрлілігін және олардың тіршілікке қабілеттілігін қамтамасыз етеді.

Мысалы: адамдардың алуан түрлілігі, бір жанұяда балалардың әртүрлілігі