География және табиғатты пайдалану факультеті

Алматы-2021 ж.

Қазақстан Республикасының білім және ғылым министрлігі Әл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық Университеті

Картография және геоинформатика кафедрасы

СӨЖ

«Мұсылман елдеріндегі атластардың орны.

Атласты құрастыру ерекшеліктері »

Жоспар:

І. Кіріспе

ІІ. Негізгі бөлім

ІІІ. Қорытынды

ІV. Пайдаланылған әдебиеттер

Кіріспе

IX-X ғасырлар Араб халифаты елдеріндегі географиялық өрлеу кезеңі болды. VII ғасырдан бастап Қазақстан территориясын зерттеуде арабтар көрнекі роль атқара бастайды. Араб ғалымдары өз саяхаттарының жазба ескерткіштері және сұрастырып білгендерінің негізінде жалпы географиялық деректер қалдырған. Қазақстанды географиялық тұрғыдан зерттеу тарихы үшін араб географтары Ибн Хаукальдің, Ибн Рустенің, әл-Масудидің, әл-Идрисидің және басқа ғұламалардың еңбектерінің маңызы айрықша зор. X ғасырдың екінші жартысында мұсылман географы Сухроб географиялық координаттар кітабын шығарады, оған тең тікбұрышты немесе цилиндрлік проекциялары бар тікбұрышты әлем картасын жасау туралы нұсқаулар берілген.

Әл Идрисидің Мекке мен Қызыл теңізді бейнелеген картасы

10 ғасырдағы араб картасы ортада Арабия сол жақ жоғарыда Еуропа

«Тарих-и Хинд-и Гарби» картасы

"Тарих-и Хинд-и Гарби" шығармасының авторы Мұхаммед бин Амир Әл-Суюди ан-Никсари (ум. 1591 ж. Испан және итальян дереккөздеріне негізделген жұмыста географиялық ашылулар мен жаңа әлем (Америка) туралы ақпарат бар. 1573 жылы Осман сұлтаны Мурад III-ге ұсынылды. Онда Колумбтың ашылуы, Кортес, Писарро және басқалардың жаулап алуы, сондай-ақ исламдық білім корпусына жаңа географиялық ақпаратты енгізу әрекеттері туралы қызықты әңгімелер бар. Османлы ғалымының бұл әсерлі еңбегін XVI ғасыр үшін ерекше деп атауға болады, өйткені біріншіден, бұл аударма арқылы ақпаратты бір мәдениеттен (христиан-еуропалық) екіншісіне (Осман-Ислам) беру әрекеті, екіншіден, Ислам географиясы мен картографиясын сәйкесінше түзету және кеңейту.

аль-Казуини картасы, XIV в

Али Маджара картасы, XVI ғ .

"Али Маджара-Реис атласы" Стамбулдағы Топкапы сарай-музейінің кітапханасында сақтаулы. Нағыз өнер туындысы бола отырып, бұл карта ең сәттілердің бірі ретінде танылады. Онда алты теңіз картасы және бір әлем картасы бар. Әр карта бұрылысты алады, сондықтан атлас былғары пергаменттің 14 парағынан тұрады және ықшам том болып табылады. Мүмкін, карталарды шебер салған картограф христиан Еуропадағы әріптестерінің жұмысын пайдаланған шығар. Қалай болғанда да, атласты орындау бұл бір теңізшінің авторлық жұмысы деп айтуға мүмкіндік бермейді. Бұл керемет дәлдікпен сипатталатын басқа белгісіз карталардың көшірмесі болуы мүмкін.

«Оңтүстік Кавказ »

Картаны құрастырушы Абу Исхак Ибрахим ибн Мухаммад әл-Истахри (ақыл. шамамен 934 ж. ) . Сол кездегі дәстүрге сәйкес, қазіргі Оңтүстік картаның жоғарғы жағында орналасқан. Аль-Истахри перуы жел диірменінің ең алғашқы белгілі сипаттамаларына жатады деп саналады. Оның ең танымал еңбектері (араб тілінде) :" Китаб масалик Аль-мамалик "(мемлекеттер жолдарының кітабы) және"Сувар Аль-акалим" (климаттар кітабы) .

Әл-Қашқаридің картасы

Әл-Қашқаридің ең танымал шығармасы - "Дивани лугат ат-турк" - 1074 жылы аяқталды. Ол Еуропадан Қытайға дейінгі барлық белгілі түркі халықтарының өмір сүру аймақтарын қателіктерге толы картаға түсірді (мысалы, Азияның солтүстік және оңтүстік өңірлері солға және жоғарыға қатты ауысады), бірақ ондағы Шығыс аймақтар дұрыс бейнеленген. Картада Ұлы Қытай қабырғасы белгіленген, ол және биік таулар шетелдіктерге қытай тілін мұқият үйренуге мүмкіндік бермейтін кедергілер болып табылады.

Кятиба Челеби картасы

Челебидің "Тухфат ал-кибар фи асфар ал-бихар" ("теңіздегі жорықтарға қатысты Ұлы сыйлық") 1657 жылы жазылған және Османлы теңізшілерінің жетістіктері мен османдықтардың теңіз тарихына қосқан үлестері туралы баяндайды. Кіріспеде географияның маңыздылығы және Османлы билеушілерінің өз мемлекетінің шекаралары мен шекаралас аумақтарын білу қажеттілігі туралы айтылады.