География және табиғатты пайдалану факультеті

Презентация қосу

Қазақстан Республикасының білім және ғылым министрлігі
Әл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық Университеті
География және табиғатты пайдалану факультеті
Картография және геоинформатика кафедрасы

СӨЖ
«Мұсылман елдеріндегі атластардың орны.
Атласты құрастыру ерекшеліктері »

Алматы-2021 ж.
Жоспар:
І. Кіріспе
ІІ. Негізгі бөлім
ІІІ. Қорытынды
ІV. Пайдаланылған әдебиеттер
Кіріспе
IX-X ғасырлар Араб халифаты елдеріндегі географиялық өрлеу кезеңі
болды. VII ғасырдан бастап Қазақстан территориясын зерттеуде арабтар
көрнекі роль атқара бастайды. Араб ғалымдары өз саяхаттарының жазба
ескерткіштері және сұрастырып білгендерінің негізінде жалпы
географиялық деректер қалдырған. Қазақстанды географиялық тұрғыдан
зерттеу тарихы үшін араб географтары Ибн Хаукальдің, Ибн Рустенің,
әл-Масудидің, әл-Идрисидің және басқа ғұламалардың еңбектерінің
маңызы айрықша зор. X ғасырдың екінші жартысында мұсылман
географы Сухроб географиялық координаттар кітабын шығарады, оған
тең тікбұрышты немесе цилиндрлік проекциялары бар тікбұрышты әлем
картасын жасау туралы нұсқаулар берілген.
Әл Идрисидің Мекке мен Қызыл теңізді бейнелеген
картасы
10 ғасырдағы араб картасы ортада Арабия сол жақ
жоғарыда Еуропа
«Тарих-и Хинд-и Гарби» картасы
"Тарих-и Хинд-и Гарби" шығармасының авторы Мұхаммед бин Амир
Әл-Суюди ан-Никсари (ум. 1591 ж. Испан және итальян дереккөздеріне
негізделген жұмыста географиялық ашылулар мен жаңа әлем (Америка)
туралы ақпарат бар. 1573 жылы Осман сұлтаны Мурад III-ге ұсынылды.
Онда Колумбтың ашылуы, Кортес, Писарро және басқалардың жаулап
алуы, сондай-ақ исламдық білім корпусына жаңа географиялық
ақпаратты енгізу әрекеттері туралы қызықты әңгімелер бар. Османлы
ғалымының бұл әсерлі еңбегін XVI ғасыр үшін ерекше деп атауға
болады, өйткені біріншіден, бұл аударма арқылы ақпаратты бір
мәдениеттен (христиан-еуропалық) екіншісіне (Осман-Ислам) беру
әрекеті, екіншіден, Ислам географиясы мен картографиясын сәйкесінше
түзету және кеңейту.
аль-Казуини картасы , XIV в
Али Маджара картасы, XVI ғ .
"Али Маджара-Реис атласы" Стамбулдағы Топкапы сарай-музейінің
кітапханасында сақтаулы. Нағыз өнер туындысы бола отырып, бұл
карта ең сәттілердің бірі ретінде танылады. Онда алты теңіз картасы
және бір әлем картасы бар. Әр карта бұрылысты алады, сондықтан
атлас былғары пергаменттің 14 парағынан тұрады және ықшам том
болып табылады. Мүмкін, карталарды шебер салған картограф
христиан Еуропадағы әріптестерінің жұмысын пайдаланған шығар.
Қалай болғанда да, атласты орындау бұл бір теңізшінің авторлық
жұмысы деп айтуға мүмкіндік бермейді. Бұл керемет дәлдікпен
сипатталатын басқа белгісіз карталардың көшірмесі болуы мүмкін.
«Оңтүстік Кавказ »
Картаны құрастырушы Абу Исхак Ибрахим ибн Мухаммад әл-Истахри
(ақыл. шамамен 934 ж.). Сол кездегі дәстүрге сәйкес, қазіргі Оңтүстік
картаның жоғарғы жағында орналасқан. Аль-Истахри перуы жел
диірменінің ең алғашқы белгілі сипаттамаларына жатады деп саналады.
Оның ең танымал еңбектері (араб тілінде):" Китаб масалик Аль-мамалик
"(мемлекеттер жолдарының кітабы) және"Сувар Аль-акалим" (климаттар
кітабы).
Әл-Қашқаридің картасы
Әл-Қашқаридің ең танымал шығармасы — "Дивани лугат ат-
турк" — 1074 жылы аяқталды. Ол Еуропадан Қытайға дейінгі
барлық белгілі түркі халықтарының өмір сүру аймақтарын
қателіктерге толы картаға түсірді (мысалы, Азияның
солтүстік және оңтүстік өңірлері солға және жоғарыға
қатты ауысады), бірақ ондағы Шығыс аймақтар дұрыс
бейнеленген. Картада Ұлы Қытай қабырғасы белгіленген, ол
және биік таулар шетелдіктерге қытай тілін мұқият
үйренуге мүмкіндік бермейтін кедергілер болып табылады.
Кятиба Челеби картасы
Челебидің "Тухфат ал-кибар фи асфар ал-бихар"
("теңіздегі жорықтарға қатысты Ұлы сыйлық") 1657
жылы жазылған және Османлы теңізшілерінің
жетістіктері мен османдықтардың теңіз тарихына
қосқан үлестері туралы баяндайды. Кіріспеде
географияның маңыздылығы және Османлы
билеушілерінің өз мемлекетінің шекаралары мен
шекаралас аумақтарын білу қажеттілігі туралы
айтылады.
Ибн әль Вардидің картасы XIV ғ
Аль-Вардидің шығармасынан алынған сурет (ақыл. 850/1456), онда
әлемнің түрлі-түсті картасы және Кааба картасы бар. Кітап-климат,
ландшафт, флора, фауна, популяция, өмір салты, әлемнің жекелеген
аймақтарының елдері мен мемлекеттері туралы бүкіл араб әлемінің
географиялық білімін жинақтайтын география және жаратылыстану
мәтіндерінің жинағы.
Қорытынды

Мұсылман елдерінің карталары мен атластары географиялық дүниетанымы басқаша
болғандықтан оның картографиядағы орны да бөлек болатындығы сөзсіз. Араб
ғалымдарының картографиялық деректері Арабтар VII-VIII ғасырлар көптеген
аймақтарды жаулап алды, яғни Испания, Орта Азия, Үндістанның батыс бөліктерін. Сол
мемлекеттер туралы көптеген мәліметтер жиналды. Себебі бұл мәліметтер салық жинау
үшін қажет болды. Осы кезде географиялық жолдар мен елдер туралы мәліметтерді
ғылым ретінде қарады және сауда-саттықтың дамуына үлкен әсер етті. Ал кейбіреулері
географияны математикалық тұрғыда ендіктер мен бойлықтар жайлы ғылым деп
түсінді.
Пайдаланылған әдебиеттер:
Щукина Н. М. Как создавалась карта Центральной Азии: Работы русских
исследователей XIX и начала XX в. — М.: Географгиз, 1955. — 240 с.
Турапова Р.О. Картография негіздері: оқу-әдістемелік құралы. - Алматы : Қазақ унті,
2018.
https://
islam.plus/ru/civilizaciya/nauka/10-samyh-izvestnyh-kart-musulmanskoi-civilizacii-perevernu
vsei-mir

Ұқсас жұмыстар

Картографиялық бұрмалану

Экологиялық білім берудің негізгі ұстанымдары

МОӨЖ МЕРЗІМДІ БОЛЖАМДАР

Тәуелсіз Қазақстанның ғылым, білім саласы

«Эмоциялық интеллект»

Ландшафттану ғылымы

Геоэкологияның негізгі санаттары

Уақытты өлшеу. Эфехерис уақыты

Жердің біркелкі емес айналуы

Жердің пішіні және өлшемі

Пәндер