ТҰЛҒАНЫ ҚАЛЫПТАСТЫРУДАҒЫ ҰЖЫМНЫҢ РӨЛІ

Презентация қосу

«Ж.Мусин атындағы Көкшетау жоғары қазақ педагогикалық колледжі» МКҚК

ТҰЛҒАНЫ ҚАЛЫПТАСТЫРУДАҒЫ
ҰЖЫМНЫҢ РӨЛІ

Орындаған: топ студенті Серкеш Дархан Абайұлы
Тексерген: оқытушы Асқар Асем Талғатқызы

Көкшетау, 2023
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ...............................................................................................................3
I ТАРАУ. «ҰЖЫМ» ТҮСІНІГІ
1.1. Ұжым туралы жалпы түсінік .......................................................................5
1.2. Оқушылар ұжымының даму кезеңдері мен ерекшеліктері ......................6

II ТАРАУ. ЖЕКЕ ТҰЛҒАНЫ ҚАЛЫПТАСТЫРУ
2.1. Жеке тұлға туралы түсінік ..........................................................................7
2.2. Жеке тұлғаны қалыптастырудағы ұжымның рөлі ....................................8

ҚОРЫТЫНДЫ ..................................................................................................9
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ .............................................10
КІРІСПЕ
Зерттеудің өзектілігі. Елiмiздiң болашақ азаматының жеке басының қалыптасуының маңызды кезеңi оның мектепте болған жылдарында өтедi.
Сондықтан оқушының жеке тұлға ретінде қалыптасуында бастауыш мектеп ұжымы ерекше роль атқарады. Атап айтқанда, бастауыш мектеп ұжымы
негiзгi әлеуметтiк орта болып табылады, осы ортада адамның тұтыну қажеттiлiгi тәрбиеленiп, талап - тiлегi ашылып, жеке басының қабiлеттiлiгi
қалыптасады.
Мектеп коллективінің тәрбиесі негізіне мыналар жатады:
Коммунистік идеялық. Сан қырлы қарым-қатынастарда, еңбекте, ой-пікірде мектеп коллективі коммунистік мұраттарды бейнелеуге, совет халқымен
бірге тыныстауға тиіс. Коммунистік идеялық бірлік болғанда ғана, іс-әрекет, ой-пікір, сана-сөзім орынды үйлескенде ғана коллективтің қозғаушы
күшіне айналады. Осы бірлік — коллективтің және әрбір адамның табанды идеялық сенімдерін қалыптастырудың түп негізі және ең маңызды
ұйтқысы.
Мектеп коллективінің идеялық және ұйымдық негіздерінің бірлігі. Бұл мектеп коллективі жұмысының мазмұны мен формаларын айқындаудағы
комсомол және пионер ұйымдарының бірлескен қызметі, партия ұйымының, коммунистердің басшылық рөлі.
Мектеп коллективін тәрбиелеу, шын мәнінде, мынадан тұрады: мектепте идеялық жағынан табанды, рухани бай, өмір тәжірибесі арқылы көреген
болған адамдар — аға ұрпақтың өкілдері, сенімі жағынан коммунистер-жас ұрпаңты өмір сүруге үйретеді.
Өмір сүруге үйрету – бұл өте күрделі және нәзік ғылым. Оның әліппелік ақиқаты: әрбір тәрбиеленуші күні ертең ғана емес, сонымен бірге бір жылдан
кейін, 5 жылдан кейін не істейтін болады; адам мен адамның араласуының негізінде не жатқанын, адамның коллективте қандай рухани байлық
алатынын және коллективке қандай рухани байлық әкелетінін білу.
Коммунист-педагогтың басшылық рөлі. Коллектив, өз ішінде аға- жолдастардың бағыттаушы, басшылық етуші — коммунистік ізгі мұраттармен
рухтанған көрегендігі болғандықтан ғана тәрбиелеуші күш ретінде өмір сүреді.
Егер коллектив мектеп басшысы — директордың моральдық байлығымен, интеллектуалдық көп қырлы қасиетімен, тұрмыстың көрегендігімен, комму-
нистік сеніммен рухтанған жағдайда ғана, міне осындай жағдайда ғана ол тәрбиелеуші күшке айналады [1].
Оқушылар мен педагогтардың арасындағы, оқушылардың өз арасындағы, педагогтардың өз арасындағы қарым-қатынастардың байлығы. Тәрбиешілер
мен тәрбиеленушілердің араласып жатқан мүдделерінің сан алуандығы, бірлігі, рухани қажеттіліктердің ортақ қанағаттандырылуы, рухани
байлықтарды өзара байыту және үнемі алмасу — мектеп коллективінің міндетті белгілері міне осылар. Мектепте баланың тек оқып қана қоймайтынын
ұмытпау керек. Мектепте ол өмір сүреді. Егер тәрбиешілер осы ақиқатты ұмытса, оқушы үшін оқу ауыр азапқа айналады [2].
Мұғалім мен оқушы екі азамат ретінде де бір-біріне әсер етуі тиіс, міне сонда ғана олар тәрбиеші және тәрбиеленуші бола алады. Мектеп өмірі
мынадай болуға тиіс, онда адам үшін адамның жауапкершілік, адамның қоғам алдындағы жауапкершілік жүйесі әрдайым болуға тиіс.
Адам - коллектив - қоғам - өзара қарым-қатынастардың жүйесі міне осы, осының арқасында коллектив қоғамның белсенді қайраткерін, азаматтың,
қоғамдық проблемаларға өте сергек қарайтын, ел мүддесімен, ел тілегімен өмір сүретін азаматты тәрбиелейтін күшке айналады.
Дұрыс ұйымдастырылған азаматтық қарым-қатынастар жақсы коллективке тән белгі, бұл бар жерде жеке адам, өзін қоғаммен бетпе-бет тұрғандай
сөзінеді, қоғамдық мүдделердің, проблемалардың нақты, айқын көрінісін көреді, сөйтіп сол мүдделерді жүзеге асыру үшін күрес жолын саналы түрде
таңдап алады. Нақ осындай күрес қоғамдық қызметтің өзі болып табылады, бұл қызмет тәрбиеші мен тәрбиеленушінің арасындағы жоғарғы, ерекше
өзара қарым-қатынастарды — идеялың бірыңғай ой-пікір қатынасын, одақтастар мен туысқандардың ортақ күрестегі қатынасын тудырады [3].
Жеке тұлға немесе жеке адам дегеніміз - қоғамның мүшесі ретіндегі адам. Әр адамның рухани байлығы оның басқа адамдармен байланысының алуан
түрлілігіне, өмірге белсене қатысуына байланысты болады.
Қоғамдық дамуының нәтижесінің ең басты көрсеткіші ол - жеке адамның даму процесіне байланысты. Сондықтан егеменді еліміз Қазақстанда,
қоғамда қандай да бір орынға ие бола алатын нақты бір іс-әрекет түрімен айналыса алатын алдына мақсат қоя отырын, болашағын жоспарлай алатын,
мақсатына жетуде кездесетін қиыншылықтарды жеңе білетін өзіндік дүниетанымы, көзқарасы қалыптастыратын, өз ойын дәлелдей алатын, білім
алып, тәжірибе жинақтайтын, істеген ісіне есеп бере алатын, өмірлік ұстамы, идеялары, мұрат сенімі болатын, жалпы айтқанда жеке адамды
қалыптастыру. Қашан да болмасын, психология ғылымының ең негізгі мәселесі мен тақырыбы өзектілігі мен көкейкесті мәселесі - жеке адамның
қалыптасуына әсер ететін факторларды зерттеу болып табылады. Әрбір жеке адамның дамуының жоғарғы жетістігі, тек сол адамның ғана жеке
басының даму көрсеткіші емес, бұл қоғам дамуына да, өркендеуіне де едәуір әсер етеді [4].
Зерттеу өзектілігі жеке адамды дамыту қажеттілігінен туындап отыр. Қорыта келгенде, жеке адамды жан-жақты және үйлесімді дамуына әсер етуші
негізгі факторлардың бірі болып-қарым-қатынас болып табылады. Қоғам мүшесі жеке адам әр түрлі қатынастардың, әсіресе, материалдық игіліктерді
өндіру және тұтынуға байланысты туындайтын қатынастардың ықпалында болады.
Жеке адамның сыртқы ортамен қарым-қатынас ауқымы неғұрлым кең болса, оның өмірдің әр қилы жақтарымен байланысы соғұрлым алуан түрлі
болады, ол қоғамдық қатынастар дүниесіне соғұрлым тереңірек бойлайды, соғұрлым оның өз рухани дүниесі байи түседі [5].
Жұмыстың мақсаты. Жеке тұлға түсінігіне сипаттама жасай отырып, жеке адамның қалыптасуына әсер ететін факторларды, қозғаушы күштерін,
факторларын, ерекшеліктерін және ұжым түсінігін ашып көрсету.
Жұмыстың міндеттері:
– Жеке тұлға туралы жалпы түсініктерді салыстыра зерттеу.
– Ұжым түсінігін зерттеу.
– Жеке тұлғаны қалыптастырудағы ұжымның рөлін анықтау.
– Тұлғаның қалыптасуына әсер ететін факторларды табу, оларды зерттеу.
1.1. ҰЖЫМ ТУРАЛЫ ЖАЛПЫ ТҮСІНІК
«Ұжым» деген ұғым тек көпшілік немесе топ адамдар ретінде айтылмайды, бұл, негізінде, қоғамның ісі, қылығы өзгелеріне
байланысты деген мағынаны білдіреді.
Жалпы ұжым – жасөспiрiм адамның қалыптасуында ерекше роль атқарады. Атап айтқанда, ұжым бұл негiзгi әлеуметтiк орта
болып табылады, осы ортада баланың тұтыну қажеттiлiгi тәрбиеленiп, талап-тiлегi ашылып, жеке басының қабiлеттiлiгi
қалыптасады. Балалар ұжымы, негiзiнде, жеке сынып және мектеп ұжымына бөлiнедi. Солай болса да, ұжымның ең негiзгi
формасы - сынып ұжымы.
Оқушылар ұжымы – тәрбиенiң шешушi факторы және бiздiң қоғам жағдайында бала өмiрiн ұйымдастырудың негiзгi формасы.
Жеке тұлғаның дамуы үшiн ұжымда қолайлы жағдайдың болуы қажет. Тұлға жан-жақты даму мүмкiншiлiгiн ұжымнан алатын
болғандықтан ұжымда тұлғаның бас бостандығы болуы басты шарт болып табылады. Балалар ұжымын ұйымдастыру қажеттi
қоғамның өзi бiртұтас ұжым ретiнде өмiр сүретiндiгiнен туындайды.
Оқушылар ұжымы - баланың өмiрiн, оқуын, еңбегiн, жасампаздығын, күш - қуат мәдениетiн, ойын ұйымдастырудың ең тиiмдi
құралы.
Мектеп тәрбиесін ұйымдастырудың топтық формасы –ұжымдық деп аталады. Тек ұжымда ғана тұлға өзінің жан-жақты даму
мүмкіншілігіне ие, сонымен бірге тек ұжымда ғана жекелей еркіндік болуы мүмкін.
Мектеп тәрбиесі жүйесінің өзгешілігі – тұлға дамытудағы ұжымның атқаратын қызметінің жетекші болып саналуында. Ұжым
тәрбиелік талпыныстар орталығына айналады, оны қалыптастыру - мектептің негізгі міндеті ретінде қабылданады. Мектеп
тәрбиесіндегі жетекші идеяны дамытқан зерттеуші педагогтар Н.К.Крупская, А.С. Макаренко, В.А Сухомлинский және т.б [6].
Балалар ұжымын құруды, оны тәрбиелеуде Макаренко жетекші рольді педагогтар ұжымына арнады. Педагогтар ұжымынсыз ол
балалар ұжымын тәрбиелеу және әрбір жекеленген баладан ұжымшылдықты тәрбиелеу мүмкін емес деп есептеді.
Макаренконың педагогикалық жүйесінде тәрбиенің қажеті факторы еңбек болып табылады. Тәрбие жұмысында еңбек негізгі
элементтердің бірі болуы қажет. Макаренконың басқарған мекемелерніде тәрбиеленушілердің еңбек іс-әрекеті үлкен орын алды,
ол әруақытта да дамып және жетілдіріп отырылды [7].
1.2. ОҚУШЫЛАР ҰЖЫМЫНЫҢ ДАМУ КЕЗЕҢДЕРІ МЕН ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ
Оқушылар ұжымы немесе қарапайым балалар мен жасөспірімдердің өз еріктерімен, келісімдерімен және алдында белгілі бір мақсат
қойып, білім дағдыларын игеруге ұжымды түрде арнайы топқа біріккен жасөспірімдердің шығармашылық әрекеттерінің үрдісі
деуімізге болады. Оқушылар ұжымы деген атау - ұжым, оқушы, бала, оқушы балалар ұйымы, мектеп, тәрбие атауларымен тығыз
байланыса отырып, педагогикалық зерттеулерде жиі қолданылады.
Бірінші кезеңде – мұғалім сынып өмірін ұйымдастыру үшін жұмысты талап қоюдан бастайды. Талап қою арқылы балаларды мінез-
құлық нормасына үйретіп әлеуметтік тәжірибеге тартады.
Екінші кезеңде – ұжым өзін-өзі басқаруға көшеді.
Бұл кезеңде тұлғаға талап қою ұжым арқылы жүзеге асырылады.
Үшінші кезең – бұдан былай белсенді топтың және ұжым іс-әрекетінің дамуымен сипатталады. Онда қоғамдық өмірдегі деректерді
құбылыстарды бағалауда қоғамдық, ұжымдық пікір пайдаланылады- атты тұжырымдар арқылы А.С.Макаренконың оқушылар
ұжымын ұжымында тәлім-тәрбие ұйымдастыру барысындағы педагогикалық мәселелер жөніндегі құнды идеяларын байқаймыз [10].
Оқушыны ұжымдық қатынас процесіне енгізу қиын әрі күрделі шаруа.
Ең алдымен баланың жекелей мәнді екенін ескеру керек. Окушыларды -болашақ ұжым мүшелерін бір-бірінен денсаулыктарына,
сыртқы көріністеріне, мінез бітістеріне, қатысу деңгейіне, біліміне, біліктілігіне т.б. қасиеттеріне қарап ажыратамыз. Сондыктан, олар
ұжымдық қатынас жүйесіне әртүрлі болып енеді, жас жағынан әртүрлі болып енеді, жас жағынан әртүрлі реакциялар туындатады,
кейде ұжымға кері әсерін тигізуі де мүмкін.
Ұжымдық қатынас жүйесіндегі тұлғаның жеке әлеуметтік тәжірибесіде маңызды келеді. Ол арқылы оқушының сана-сөзім
ерекшеліктері, құнды бағдарлау жүйесі, жүріс-тұрысы белгіленеді. Ал бұлар осы ұжымның дәстүр-тәртіптеріне, құндылықтарына сай
келуі не сай келмеуі де мүмкін.
Оқушы тәжірибиесі басқа болған жағдайда тәжірибе ауқымы мен сапасына сәйкес өз құрдастарымен қарым-қатынас орнатуы қиынға
түседі. Әсіресе, жеке әлеуметтік тәжірибе сол ұжымның құнды тәжірибесіне қарама-қайшы келсе, онда қарым-қатынас қиындыққа
соқтырады [11].
2.1. ЖЕКЕ ТҰЛҒА ТУРАЛЫ ТҮСІНІК
«Жеке тұлға» түсінігі «адам» түсінігіне қарағанда біршама тар мағынаға ие. Оның қоғамдьқ мәні мен әлеуметтік функциясы жеке адам
сипатта-масының ең басты көрсеткіштері болып табылады. Жеке адам тек қана қоғамдьқ ғылымдардың: тарих, философия, әлеуметтану, этика,
эстетика, психология, педагогика тағы басқалардың зерттеу объектісі.
Жеке тұлға (жеке адам) – қоғамда белгілі бір жағдайға ие және белгілі бір қоғамдық ролін атқаратын, саналы индивид. Роль дегеніміз - жеке
адамның атқаратын әлеуметтік қызметі. Мәселен, ата-ананың ролі – балаларын тәрбиелеу, мектеп директорының ролі – мұғалімдер ұжымын
басқару және оқушыларды оқыту барысын ұйымдастыру.
Жеке адамның позициясы дегеніміз – оның қатынастарының жүйесі. Жеке адамның мәнді қатынастарына: өмірдің материалдық
жағдайларына, қоғамға және адамдарға, өзіне-өзі мойнына алған міндеттерге, қоғамдьқ, еңбек міндеттеріне деген қатынастар жатады. Бұл
қатынастар жеке адамның адамгершілік бейнесін,оның әлеуметтік бағдарын сипаттайды.
Жеке адам дегеніміз – ол да сол адам, тек ол бұл ретте қоғамдық мәні мен қоғамдық іс-әрекеті жағынан қарастырылады. Жеке адамның
қоғамдық ролін оның психологиясын талдамай тұрып түсіну мүмкін емес: іс-әрекетпен айналысу себебін, қабілеті мен мінез-құлқын, ал кейбір
жағдайларды тіпті дене құрылысын тексеруге болады [12].
Адам жаратылысынан іс-әрекет етуші тұлға, оның барлық ерекше қасиет-тері еңбектің нәтижесінде, тарихи даму арқылы қалыптасқан. Жеке
адамның қоғамда өмір сүруі нәтижесінде бойына жинақтайтын сапалық қасиеті олардың өндірісте, қоғамдық еңбекте қалыптасатын күрделі
және көпсапалы қатынастарын анықтайды. Даңқ, ақыл, байлық, тартымдылық және дарын-бәрі де адамның сапасы. Бұлардың әрқайсысы шын
мәнісінде мазмұнды, себебі бір адамның мақсат-мүддесі адаммен қатынасы арқылы жүзеге асырылады. Жеке адамның осы қасиеттері
қоғамнан ажыратылса, оның жеке басының сапасы затпен қамтамасыз етілмеген ақшаның сатып алу қабілетіндей ғана болып қалады [13].
Жеке адам – белгілі бір әлеуметтік ортада атқарылатын елеулі іс-әрекеттің нәтижесі ғана емес, оның себепшісі де. Қоғамдағы экономикалық
саяси, әлеуметтік қатынастар әр-түрлі көріністерге ие болады. Олар әрбір жеке адамның әлеуметтік сапасын және оның іс-әрекетінің мазмұнын
айырып, ажыратады. Атап айтқанда, адам осы процестің барысында өзін қоршаған ортамен қарым-қатынаста болады және сыртқы әлемге
деген өзінің көзқарасын қалыптастырады. Адамның әлеуметтік қатынасы әлеуметтік сапа ретінде оның іс-әрекетінде және тәртібінде көрінеді.
Жеке адам ұғымы адамның өзіне тән қасиеттері мен атқаратын әлеуметтік қызметін түгел қамтиды. Идеализм жеке адамды әлеуметтік өмірден
тыс, тарихты өз бетімен жасайтын рухани жан деп есептейді. Тарихи материализм жеке адамды қоғам дамуының нәтижесі, әлеуметтік
ұжымның бір бөлігі, мүшесі деп ұйғарады [14].
2.2. ЖЕКЕ ТҰЛҒАНЫ ҚАЛЫПТАСТЫРУДАҒЫ ҰЖЫМНЫҢ РӨЛІ
Тұлға мен ұжым арасындағы қатынас тек тұлға сапасына ғана емес, ұжымға да байланысты. Өз күшін, салт-дәстүрін құрған, басқарушы
белсенділері бар, дамудың жоғары деңгейіне қол жеткізген ұжыммен қатынас жақсы орнығады. Бұндай ұжым басқаларына қарағанда өзіне
жаңадан кірген тұлғамен қатынасқа оңай түседі.
Әрбір адам аз немесе көп күш жұмсау арқылы ұжымдағы өз орнын табуға талпынады. Бірақ кейбір объективті немесе субъективті себептердің
әсерінен тұлғаның барлығы бірдей табысқа қол жеткізе бермейді. Табиғи мүмкіндіктері бойынша жеке адам ұжымдағы кейбір
құндылықтардың өзіне сәйкес келмеуінен өз жасқаншақтығын жеңе алмай, табыстарға қолын жеткізе бермейді.
Ғылыми зерттеулер нәтижесінде тұлға мен ұжым арасындағы қатынас дамуының кең тараған үш түрі анықталған: 1/ Тұлға ұжымға
бағынады /конформизм/; 2/ Тұлға мен ұжым бір – бірімен үйлесімді қатынаста /гармония/ болады; 3/ Тұлға ұжымды өзіне бағындырады
/лидерлік/ [19].
Ұжымдағы жеке тұлғаның қалыптасуы қоғамдық мәселелерді шешу барысында қарым-қатынас жолымен қалыптасады, яғни қарым-қатынас
процесінде адамдар бір-біріне әсер етіп жеке тұлға бойындағы белгілі қасиеттердің туындауына септігін тигізеді. Жеке тұлғаға әсер етумен
бірге қоғамдық ой-пікірлермен ұжымның өзі де үлкен ықпал жасайды. Сонымен бірге ұжымдағы жеке тұлғаның рөлі де төмен емес.
Ұжым дамып жатқан кезде ғана жеке тұлғаны қалыптасуына мүмкіндік болады. А.С.Макаренко өзінің педагогикалық тәжірибелерінде тұлға
мен ұжымның дамуындағы ұқсастықты көрсеткен. Ұжымның даму кезеңін анықтай отырып, ең жоғары кезеңі тұлға дамуының жоғары
кезеңімен сәйкес келді деп есептеген. Бұл кезеңде жеке тұлға қоғам мүддесі үшін ұжым талаптарына сәйкес өзін белсенді тәрбиелейді.
Ұжымды ұйымдастыруда алыс және жақын мақсаттарды анықтап ұжым өмірінің болашағын болжай алу керек. Ұжымды құрастырудағы тағы
бір қажетті жайт – бұл тәртіп. Ұжым – бұл бағынышты жауапкершіліктің жүйесі болса, ал ұжымда өмір сүру-ұжымның талаптарын орындау
болып табылады. Осындай тәртіп жекелеген тұлғалармен әрбір жеке адамды барынша қорғалған және еркін өмір сүруге мүмкіндік береді.
Қоғамдық пікір қалыптастыруда бағалаудың объективтілігіне және оның дұрыс дамуын (педагогтың немесе оқушы ұжымдары пікірлерінің
бірлігі, микротоптың немесе ұжымдағы бір ғана адамның ойымен санаспауын қадағалау) дамуын анықтау керек [20].
Жолдастық ынтымақ және өзара көмек жағдайында ұжым мен жеке адам арасындағы өзара қатынас принципті, ал ұжым мүшесінің көпшілік
мүддесі үшін істеген әрекеті-нағыз ұжымшыл адамның ісі болып табылады. Мұндай әрекеттің еліктеу тұрғысындағы мінез - құлыққа ешқандай
қатысы жоқ [21].
ҚОРЫТЫНДЫ
Бұл курстық жұмыста жеке тұлғаны қалыптастырудағы ұжымның рөлін анықтадым. Зерттеу барысында «ұжым» түсінігіне, оның
ерекшеліктері мен кезеңдеріне, сондай-ақ, жеке тұлға түсінігіне тоқталдым. Қорыта келе, осындай нәтижелер алдым:
Жалпы ұжым – жасөспiрiм адамның қалыптасуында ерекше роль атқарады. Оқушылар ұжымы – тәрбиенiң шешушi факторы
және бiздiң қоғам жағдайында бала өмiрiн ұйымдастырудың негiзгi формасы. Жеке тұлғаның дамуы үшiн ұжымда қолайлы
жағдайдың болуы қажет. Тұлға жан-жақты даму мүмкiншiлiгiн ұжымнан алатын болғандықтан ұжымда тұлғаның бас
бостандығы болуы басты шарт болып табылады.
«Ұжым» түсінігінің екі мәні қолданылады:
Ұжым - кез-келген адамдар тобы;
Ұжым - жоғары ұйымдасқан топ.
Макаренконың айтуынша, ұжым дегеніміз адамдардың жай ғана жиынтығы, немесе кездейсоқ топтаса салуы емес, ол жалпы
мақсатқа жетуді алға міндет етіп қойған, қоғамға пайда тигізуге ұмтылушылардың тобы.
Тәжірибе жүзінде әр ұжым - дара оқушының жеке дамуын мақсатты бағыттайтын тәрбие субъектісі ретінде танылуы тиіс.
Жеке адам дегеніміз – әрбір кісінің әлеуметтік сипаттамасы, яғни мұның мәнін оның сапалы, не қаны, не дене құрылысы ғана
білдіріп қоймайды, оның әлеуметтік сапасы айқындайды.
Тұлға мен ұжым арасындағы қатынас тек тұлға сапасына ғана емес, ұжымға да байланысты. Өз күшін, салт-дәстүрін құрған,
басқарушы белсенділері бар, дамудың жоғары деңгейіне қол жеткізген ұжыммен қатынас жақсы орнығады. Бұндай ұжым
басқаларына қарағанда өзіне жаңадан кірген тұлғамен қатынасқа оңай түседі.
Ғылыми зерттеулер нәтижесінде тұлға мен ұжым арасындағы қатынас дамуының кең тараған үш түрі анықталған: 1/ Тұлға
ұжымға бағынады /конформизм/; 2/ Тұлға мен ұжым бір – бірімен үйлесімді қатынаста /гармония/ болады; 3/ Тұлға ұжымды
өзіне бағындырады /лидерлік/. Егер тұлға ұжымға кіргісі келсе, онда ұжымның құндылықтарын, нормаларын және дәстүрлерін
қабылдайды.
Оқушылардың ұжымдағы өмірі мен әрекеті борыштық сезіммен ғана шектелмей, бірте-бірте әрбір жеке тұлға ұжым үшін жұмыс
істеуге, ұжымның мүшесі болуға қуанады.
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
1. Абай атындағы Қазақ Ұлттық Педагогикалық Университеті. «Педагогика». Алматы, 2003 ж.
2. М.Жұмабаев. «Педагогика». Алматы «Ана тілі», 1992 ж.
3. Р.М.Қоянбаев, Ж.Б.Қоянбаев. «Педагогика». Алматы 2002 ж.
4. Т.А.Ильина. «Педагогика». Алматы «Мектеп» 1997 ж.
5. А.И.Рувенский, Кан-Калик В.А., Д.М.Гришин. «Мамандыққа кіріспе». Алматы «Ана тілі» 1990 ж.
6. Н.В.Савин. «Педагогика» Москва 1990 ж.
7. Н.Д.Хмель. «Жалпы білім беретін мектептегі педагогикалық процесс» Алматы «Ғылым» 2002 ж.
8. Под. ред. Щукиной Т.И. Теория и методика коммунистического воспитания в школьников. М., 1971.
9. Шаталов В.Ф. Куда и как асчезли тройки, М., 1972.
10. Лейтес Н.С. Способности\\ Психология –М ., 1962
11. Крупская Н.К. Воспитать общественника-коллективиста. Пед. Соч. В 10-ти томах, 5-том М., 1958.
12. Сухомлинский В.А. Коллективтің құдіретті күші. Алматы, «Мектеп», 1979.
13.Сухомлинский В.А. Методика воспитания коллектива, «Просвещение» 1981
14. Виноградов М.Д., Первин И.Б. Коллективная познавательная деятельность и воспитание
школьников, Из опыта работы. М., 1977.
15. Әбенбаев С.Ш..Тәрбие теориясы мен әдістемесі. –Алматы, 2004
16. Қалиев С., Ш.Майғаранова, Г.Нысанбаева.Тәрбие хрестоматиясы –Алматы, 2001
17. Абай атындағы Қазақ Ұлттық Педагогикалық Университеті. Педагогика-Алматы, 2005
18. Мүтәлі Ә. Қазіргі педагогикадағы тұлға ұғымы//Бастауыш мектеп. 2007 №1
19. Наурызбаева Р. Жеке тұлғаны шығармашылыққа баулу. // Қазақстан мектебі. 2007. - № -2. 56-58 б.
20. Әбілова З. Оқушыларға эстетикалық тәрбие беру. Алматы, 1996.
21. Әлмаханова Х. Жасөспірімдерге эстетикалық тәрбие беру. Алматы, 1990.
НАЗАРЛАРЫҢЫЗҒА РАХМЕТ!

Ұқсас жұмыстар

Оқушының психологиялық ерекшелігі

Жасөспірімдердің әлеуметтік бейімделуі

Тәрбиенің психологиялық қызметтегі рухани- адамгершілік мәдениеті

Жеке тұлға және оның дамуы

Оқушылар ұжымын қалыптастырудағы тәрбие жұмысының ерекшеліктері

Басқару әдістері

Тәрбиенің заңдылықтары

Жеке тұлғалар және азаматтық субъектілері

Жеке тұлға туралы жалпы түсінік

Қазақ тілінің синтаксистік жүйесін оқыту

Пәндер