Саясаттанудың категориялары мен түсініктері

Презентация қосу

Саясаттану ғылым
және оқу пәні ретінде
1-дәріс
Жоспар
Саясаттану мәні, мағнасы.
Саясаттану әдістері
Саясаттануңдың қызметері
Саясаттанудың категориялары

мен түсініктері
Саясаттанудың парадигмалары
Саясаттану
[грек, politike - мемлекетті басқару
өнері, logos - сөз, түсінік, ілім] -
саясат, саяси үрдіс, саяси билік
туралы ғылым.
Саясаттану
Саясаттану саяси билік пен мемлекетті
зерттейтін ғылыми пән. Саясаттану –
саясат туралы саясат адам қоғам қарым-
қатына- сы туралы жинақталған ғылым.
Саясаттану ғылым ретінде
Саясаттану пәніне үш анықтама :
1. Көп түрлі саяси ғылымдар жүйесіндегі жеке
қалыптасқан саясаттың жалпы теориясы;
2. Саяси әлеуметтану;
3. Құрамына саяси әлеуметтану, саяси

философиялық мемлекет және құқық теориясы
және тағы басқа саяси пәндер енетін саясат жайлы
білімдер кешені. Саясаяттану пәні саяси биліктің
қалып тасуы және оның даму заңдылықтарын
қызмет ету түрлері, әдістері және мемлекеттік
ұйымдастырылған қоғамда қолданылуын оқытады.
Саясаттанудың негізгі кезеңдері:

1. Діни мифологиялық кезең (б.з.д. I мыңжыл-
дық.)
2. Философиялық эти- калық кезең ( I мың-

жылдықтың ортасы- нан.)
3. Академиялық пән ретінде қалыптасуы ( XIX ғ.

ортасы) Саясаттанудың негізгі кезеңдері:
4. Саяси ғылымның жеке пән ретінде қал-

ыптасуы ( XIX ғ.соңы XX ғ. басы.)
5. Саяси ғылымның интенсифті дамуы ( II дүние

жүзілік соғыстан кейін.)
Саясаттану
XX г. 50 жж. саясаттану дербес
ғылым саласы және оқу пәні
ретінде қалыптасты. 1948 ж.
ЮНЕСКО бастауымен Саяси
ғылымның халықаралық
бірлестігі құрылды.
Саясаттану
Саясаттану екі сипатта
қарастырылады: ғылым және оқу пәні
ретінде. Саясаттану ғылым ретінде
қоғамның саяси саласын, саяси ойдың
пайда болуы мен дамуын, саяси жүйе,
саяси қатынастар мен үрдістер, саяси
сана мен саяси мәдениет, халықаралық
саяси үрдісті зерттейді.
Саяси ғылымның зерттеу
объектілері:
саяси теория;

саяси институттар;

3 саяси партиялар, топтар,
қоғамдық пікір;
4 халықаралық қатынастар.
Саясаттанудың қызметі

Саясаттанудың қызметі - қай ғылым болмасын белгілі бір
қызметтерді (функцияларды) атқарады. танымдық қызметі. Саяси
білім қоғамдағы оқиғаларды танып-білуге, олардың саяси мәнін
түсінуге және болашақты болжауға мүмкіндік береді.
Келесі қызметі - бағалау. Ол саяси құрылысқа, институттарға, іс-
әрекеттерге және оқиғаларға саяси баға береді. Демократиялық
мемлекеттерде саясаттану саяси әлеуметтену міндетін атқарады.
Ол азаматтықты, халықтың демократиялық саяси мәдениеттілігін
қалыптастырады.
Саясаттану реттеушілік, басқару қызметін атқарады. Оның
ерекшелігі - қоғамның саяси өмірімен тығыз байланысында. Соған
орай ол адамдардың саяси өмірінде өзін-өзі ұстауына, іс-әрекетіне
тікелей әсер етеді. Саяси дамудың үрдіс, бағдарын бақылай
отырып, саясаттану қоғамдық оқиғаларды тиімді басқару үшін
нақтылы мәлімет, мағлұматтар береді.
Саясаттану әдістері
Саясаттану әдістері - саясаттану ғылым ретінде жалпы
ғылыми әдістердің белгілі бір қорын пайдаланады. Ғылыми
зерттеудің қандай да бір әдістері мен құралдарының
басымдылығы саясаттанудың ғылым ретіндегі пәнінің
өзіндік ерекшелігіне байланысты. Саясаттану әдістері:
• әлеуметтанулық,
• тарихи,
• салыстырмалы талдау,
• құрылымдық-функционалдық,
• бихевиористік,
• жүйелік.
Саясаттанудың түсініктері мен
категориялары

Саясаттанудың түсініктері мен категориялары - басқа
ғылым салаларындағы сияқты саясаттанудың да өзіндік
ұғымдары (категориялары) бар. Оған саяси құбылыстар
мен процестердің мәнін білдіретін ғылыми терминдер, сөз
тіркестері жатады.
Мысалы: "саясат", "саяси билік", "саяси жүйе", "саяси

тәртіп", "саяси партия", "саяси мәдениет", "саяси
әлеуметтену", "саяси өмір", "саяси қатынастар", "қоғамдық
үйымдар", "мемлекет", "демократия", "егемендік",
"құқықтық мемлекет", "азаматтық қоғам", "ішкі саясат",
"сыртқы саясат" және т.б.
Саясаттану парадигмалары
Саясаттану парадигмалары - [грек, paradeiqma - теория, үлгі] - саясаттануда
парадигма деп саяси өмірді бейнелеуді, білімді ұйымдастырудың қисынын білдіретін,
әлеуметтік құбылыстардың бір тобын теориялық пайымдау үлгісі деп мойындаған
негізгі тұғырнама желісін айтады. Парадигма жасау арқылы зерттеушіде белгілі бір
саяси құбылысты зерделеудің негізгі өлшемі, қалпы қалыптасады. Соған орай ол
деректерді жинап, талдайды, түсіндіреді, мағлұматтарды жинақтайды, жүйелейді.
Саясаттану парадигмаларын жинақтай келе оларды теологиялық, натуралистік,
әлеуметтік және тиімді сыни деп жүйелеуге болады.

Теологиялық парадигма саясатты, билікті құдайдың құдіретімен түсіндіреді. Бұл
парадигма саяси ғылымның алғашқы дами бастаған кезеңінде пайда болған. Ол кезде
барлық әлеуметтік-саяси құрылыс, мемлекет құдайдың құдіретімен жасалады және
дамиды делінген. Натуралистік парадигма саясатты әлеуметтік сипаты жоқ табиғи
себептермен, атап айтқанда, географиялық ортамен, биологиялық және психологиялық
ерекшеліктермен түсіндіреді. Әлеуметтік парадигма саясаттың табиғаты мен пайда
болуын әлеуметтік факторлар арқылы түсіндіреді. Мысалы, марксизм саясаттың мәнін
экономикалық қатынастардан шығарады.
Саясаттану парадигмалары
Тиімді (рационалды) сыни парадигма Мәмілеге келу (консенсус) парадигмасының
саясаттың табиғатын оның өз ішіндегі әкілдеріне М.Вебер, Т.Парсонс жатады. Олар
себептермен, қасиеттермен, элементтермен саяси әмірдегі дау-жанжал, қайшылықтарды
түсіндіреді. Оны жанжалдық және мәмілеге жоққа шығармайды. Алайда оларды мәмілеге
келу парадигмалары деп екіге бөлуге болады. келуден кейінгі екінші орынға қояды.
Жанжалдық парадигма XIX г. пайда болды. Халықтың арман-аңсарының, негізгі
Оның негізін қалағандар - К.Маркс, А.Бентли, әлеуметтік және мәдени құндылықтарының,
Земмель және т.б. Олар саяси өмірде дау- бағдарларының бірлігі адамдар арасында
жанжал, шиеленістер шешуші рөл атқарады туатын қайшылықтарды саналы түрде реттеп,
дейді. Қазір бұл теорияны қолдаушыларға шешуге, қоғамда тұрақтылық пен
Р.Дарендорф, Дж. Бертон және т.б. жаұтады. ынтымақтастықты орнатуға көмектеседі. Олар
Бірақ олар К.Маркс сияқты саяси дау- саяси мәселелерді шешуге күш қолдануға,
жанжалды тап күресіне, қоғамдық қоғамның революциялық жолмен дамуына
құрылыстың түбегейлі өзгеруіне апармайды, қарсы. Бұл бағытты ұстанушылар орта тап
қоғамдағы билік қорлары үшін бәсекелестікті, санының көбеюі арқасында Батыс елдерінде
әлеуметтік тапшылықтан туатын мәселелерді таптық қарсыласу жойылды дей келіп, оның
шешу саяси ағзаның өзін-өзі жетілдіріп, қоғамдағы рөліне үлкен үміт артады.
дамуына әкеледі дейді.

Ұқсас жұмыстар

Саясаттану – ғылымы»

Саясаттану парадигмалары

Саясаттану ғылымының әлеуметтік - гуманитарлық білім жүйесіндегі орны

Саясат мүмкін өнер ретінде

Саясаттың мәні және табиғаты

Саяси билік Саяси жүйе

Саяси институттар

Саяси ғылымның теориялық аспектілері

Саясат және саяси басекелестік

Саясаттану тарихы

Пәндер