Саясаттанудың категориялары мен түсініктері

Саясаттану ғылым және оқу пәні ретінде

1-дәріс

Саясаттану мәні, мағнасы.

Саясаттану әдістері

Саясаттануңдың қызметері

Саясаттанудың категориялары мен түсініктері

Саясаттанудың парадигмалары

Жоспар

Саясаттану

[грек, politike - мемлекетті басқару өнері, logos - сөз, түсінік, ілім] - саясат, саяси үрдіс, саяси билік туралы ғылым.

Саясаттану саяси билік пен мемлекетті зерттейтін ғылыми пән. Саясаттану - саясат туралы саясат адам қоғам қарым-қатына- сы туралы жинақталған ғылым. Саясаттану ғылым ретінде

Саясаттану

1. Көп түрлі саяси ғылымдар жүйесіндегі жеке қалыптасқан саясаттың жалпы теориясы;

2. Саяси әлеуметтану;

3. Құрамына саяси әлеуметтану, саяси философиялық мемлекет және құқық теориясы және тағы басқа саяси пәндер енетін саясат жайлы білімдер кешені. Саясаяттану пәні саяси биліктің қалып тасуы және оның даму заңдылықтарын қызмет ету түрлері, әдістері және мемлекеттік ұйымдастырылған қоғамда қолданылуын оқытады.

Саясаттану пәніне үш анықтама :

1. Діни мифологиялық кезең (б. з. д. I мыңжыл- дық. )

2. Философиялық эти- калық кезең ( I мың- жылдықтың ортасы- нан. )

3. Академиялық пән ретінде қалыптасуы ( XIX ғ. ортасы) Саясаттанудың негізгі кезеңдері:

4. Саяси ғылымның жеке пән ретінде қал- ыптасуы ( XIX ғ. соңы XX ғ. басы. )

5. Саяси ғылымның интенсифті дамуы ( II дүние жүзілік соғыстан кейін. )

Саясаттанудың негізгі кезеңдері:

XX г. 50 жж. саясаттану дербес ғылым саласы және оқу пәні ретінде қалыптасты. 1948 ж. ЮНЕСКО бастауымен Саяси ғылымның халықаралық бірлестігі құрылды.

Саясаттану

Саясаттану екі сипатта қарастырылады: ғылым және оқу пәні ретінде. Саясаттану ғылым ретінде қоғамның саяси саласын, саяси ойдың пайда болуы мен дамуын, саяси жүйе, саяси қатынастар мен үрдістер, саяси сана мен саяси мәдениет, халықаралық саяси үрдісті зерттейді.

Саясаттану

Саяси ғылымның зерттеу объектілері:

халықаралық қатынастар.

Саясаттанудың қызметі - қай ғылым болмасын белгілі бір қызметтерді (функцияларды) атқарады. танымдық қызметі. Саяси білім қоғамдағы оқиғаларды танып-білуге, олардың саяси мәнін түсінуге және болашақты болжауға мүмкіндік береді.

Келесі қызметі - бағалау. Ол саяси құрылысқа, институттарға, іс-әрекеттерге және оқиғаларға саяси баға береді. Демократиялық мемлекеттерде саясаттану саяси әлеуметтену міндетін атқарады. Ол азаматтықты, халықтың демократиялық саяси мәдениеттілігін қалыптастырады.

Саясаттану реттеушілік, басқару қызметін атқарады. Оның ерекшелігі - қоғамның саяси өмірімен тығыз байланысында. Соған орай ол адамдардың саяси өмірінде өзін-өзі ұстауына, іс-әрекетіне тікелей әсер етеді. Саяси дамудың үрдіс, бағдарын бақылай отырып, саясаттану қоғамдық оқиғаларды тиімді басқару үшін нақтылы мәлімет, мағлұматтар береді.

Саясаттанудың қызметі

Саясаттану әдістері - саясаттану ғылым ретінде жалпы ғылыми әдістердің белгілі бір қорын пайдаланады. Ғылыми зерттеудің қандай да бір әдістері мен құралдарының басымдылығы саясаттанудың ғылым ретіндегі пәнінің өзіндік ерекшелігіне байланысты. Саясаттану әдістері:

• әлеуметтанулық,

• тарихи,

• салыстырмалы талдау,

• құрылымдық-функционалдық,

• бихевиористік,

• жүйелік.

Саясаттану әдістері

Саясаттанудың түсініктері мен категориялары - басқа ғылым салаларындағы сияқты саясаттанудың да өзіндік ұғымдары (категориялары) бар. Оған саяси құбылыстар мен процестердің мәнін білдіретін ғылыми терминдер, сөз тіркестері жатады.

Мысалы: "саясат", "саяси билік", "саяси жүйе", "саяси тәртіп", "саяси партия", "саяси мәдениет", "саяси әлеуметтену", "саяси өмір", "саяси қатынастар", "қоғамдық үйымдар", "мемлекет", "демократия", "егемендік", "құқықтық мемлекет", "азаматтық қоғам", "ішкі саясат", "сыртқы саясат" және т. б.

Саясаттанудың түсініктері мен категориялары

Саясаттану парадигмалары - [грек, paradeiqma - теория, үлгі] - саясаттануда парадигма деп саяси өмірді бейнелеуді, білімді ұйымдастырудың қисынын білдіретін, әлеуметтік құбылыстардың бір тобын теориялық пайымдау үлгісі деп мойындаған негізгі тұғырнама желісін айтады. Парадигма жасау арқылы зерттеушіде белгілі бір саяси құбылысты зерделеудің негізгі өлшемі, қалпы қалыптасады. Соған орай ол деректерді жинап, талдайды, түсіндіреді, мағлұматтарды жинақтайды, жүйелейді. Саясаттану парадигмаларын жинақтай келе оларды теологиялық, натуралистік, әлеуметтік және тиімді сыни деп жүйелеуге болады.

Теологиялық парадигма саясатты, билікті құдайдың құдіретімен түсіндіреді. Бұл парадигма саяси ғылымның алғашқы дами бастаған кезеңінде пайда болған. Ол кезде барлық әлеуметтік-саяси құрылыс, мемлекет құдайдың құдіретімен жасалады және дамиды делінген. Натуралистік парадигма саясатты әлеуметтік сипаты жоқ табиғи себептермен, атап айтқанда, географиялық ортамен, биологиялық және психологиялық ерекшеліктермен түсіндіреді. Әлеуметтік парадигма саясаттың табиғаты мен пайда болуын әлеуметтік факторлар арқылы түсіндіреді. Мысалы, марксизм саясаттың мәнін экономикалық қатынастардан шығарады.

Саясаттану парадигмалары