Амортизацияның әдістері

Презентация қосу

9 дәріс тақырыбы: Негізгі
құралдар есебі
Бухгалтерлік есептілікте негізгі құралдар туралы ашылуға тиіс
ақпарат

Ашылып көрсетілуі тиіс
негізгі құралдар туралы
ақпарат

Негізгі топтар бойынша негізгі Негізгі топтар бойынша амортизация
құралдарды қолданудың пайдары есептеу әдісі
мерзімі

Ақшалай емес қаражаттармен Негізгі құралдардың негізгі топтары
міндеттемелердің орындалуын бойынша (есептік мерзімнің басына
(төленуін) қарастыратын және аяғына) есептелген
келісімшарттар бойынша негізгі амортизацияның бастапқы құны мен
құралдарды бағалау әдістері сомасы

Есептік мерзім ішінде негізгі Жалға берілген және алынған негізгі
құралдардың қозғалысы (негізгі құралдар объектілерінің тізімі
топтар бойынша)

Мемлекеттік тіркеу үдерісінде нақты
Өтелуге жатпайтын негізгі құралдар қолданылатын және эксплуатацияға
объектісінің тізімі алынған жылжымайтын мүлік
объектілері
Негізгі құралдар- материалдық активтер олар:
1) компания немесе қорларды жабдықтау және қызмет атқару үшін,
басқа компанияларға жалға беру үшін немесе әкімшілік мақсаттар
үшін қолданылатын;
2) әрбір кезеңнен астам уақыт ішінде қолданылуды болжайды.

Негізгі құралдардың есебінде 4 ең маңызды әрекеттері бар:
- негізгі құралдардың алынған мерзімдегі тіркелген сомасы;
- негізгі құралдардың пайдалану мерзімінде есептейтін тозу
ставкасы;
- қабылдап алынғаннан кейін негізгі құралдардың өзгеріп отырған
құндары шоттарда қалай көрсетілетінділігі;
- негізгі құралдардың шығарылынуындағы тіркелуі.

Негіізгіқұралдар дегеніміз - ұзақ уақыт бойы (бір жылдан астам)
материалды өндіріс саласында да, өндірістік емес салада да еңбек
құралы ретінде іс-әрекет ететін материалдық активтер.
Негізгі
құралдар ХҚЕС №16 «Жылжымайтын мүлік, ғимараттар және
жабдықтар» сәйкес жіктеледі:

салалар бойынша:
1) өндірістік – бұл өндірістік процеске тікелей қатысатын немесе
өндірістің негізін құрайтын негізгі құралдар.
2) өндірістік емес – бұл тұтыну мақсатындағы негізгі құралдар.

пайдалану бағыты бойынша түрлер мен түр топтарына:
1) Жер- субъектінің меншік құқығымен алынған жерінің саны мен бағасы.
2) Үйлер- еңбек етуге, тұруға, халыққа әлеуметтік-мәдени қызмет көрсету
және қорларды сақтауға жағдай жасау үшін белгіленген архитектуралық-
құрылыс объектілері. Әрбір жеке тұрған үй түгендеу объектісі болып
саналады.
3) Ғимараттар- іс-қызмет аясын атқару жолымен өндіріс процесін жүзеге
асыруға арналған инженерлік-құрылыстық объектілер.
4) Машиналар мен жабдықтар- әрбір машина егер ол басқа мүліктік
объектінің бөлігі болмаса, құрамындағы тетік, құрал-аспаптармен,
қоршаулармен, тірек-тұғырымен мүліктік объект болып табылады.
5) Табыстау қондырғылары- электр, механикалық және жылу энергиясы
(электр беру желісі, тұрба құбыры) қондырғылары.
6) Көлік құралдары- адамдарды, жүктерді тасуға арналған (теміржол, су,
әуе автомобиль көлігі, арба көлігі) тасымал құралдары.
7) Басқа да негізгі құралдар: аспап, өндіріс мүлік пен олардың керек-
жарақтары, шаруашылық мүлкі, жұмыс малы және өсімтал мал,
көпжылдық көшет егістері, жерді жақсарту жөніндегі күрделі шығындар.
8) Бітпеген құрылыс.

иелігі бойынша: меншікті, жалға алынған, уақытша пайдалануда.

пайдалану мерзімі бойынша: әрекетті, әрекетсіз, қордағы.

мүліктік құрамы бойынша: инвентарлық, инвентарсыз.

салықтық нысандар бойынша: топталған, әр топқа өзі шектелген норма
белгіленеді.
Халықаралық бухгалтерлік есеп стандартына
сәйкес негізгі құралдарды бағалаудың түрлері
Бастапқы (тарихи) құн — негізгі құралдарды сатып алуға, салуға және жасап
шығаруға кеткен нақты шығындардан және сатып алу барысында төленген салық
сомаларынан, сондай-ақ пайдалануға беру, тағы сол сияқты кез келген негізгі құралдарды
жұмыс істеу жағдайына жеткізуге қатысты шығындардан тұрады.
Ағымды құн - бұл негізгі құралдардың белгілі бір мерзімдегі нарықтық бағасы бойынша
бағаланған құны.
Баланстық құн - бұл бухгалтерлік есепте және қаржылық есеп-беруде көрсетілетін
жинақталған тозу сомасын алып тастағандагы негізгі құралдардың бастапқы немесе
ағымды құны.
Сатылу (енгізілу) құны - бір-бірін жақсы білетін, мәмілеге келүге дайын тәуелсіз
жақтардың (тараптардың) негізгі құралдарды өзара айырбастауларына мүмкіндік беретін
өткізу (сату) құны болып табылады.
Жойылу құны - тиімді қызмет ету мерзімі біткен негізгі құралдарды жою кезінде пайда
болатын қосалқы бөлшектердің, металл сынықтарының болжамды құны.
Тозу құны - негізгі құралдардың бастапқы және жойылу құндарының арасындағы
айырмашылығы, былайша айтқанда, негізгі құралдардың амортизациялық жолмен
есептеліп, өндіріске немесе айналымға жатқызылған шығындары.
Негізгі құралдардың қалдық құны - бұл өндірілген әнімге, орындалған жұмысқа және
көрсетілген қызметке әлі аударылмаған құн. Қалдық құнды анықтау үшін бастапқы
құннан негізгі құралдар объектісінің қолданыста болу уақыты ұлғайған сайын мөлшері
өсе түсетін есептелген тозу құнын алып тастайды.
Негізгі құралдар қозғалысының есебі

Негізгі құралдардың түсуі

кәсіпорыннның
жарғалық қаражатына
ұйымдастырушылард
қаржыландыру ың салымдары
жалының шартына күрделі
байланысты негізгі салымдар
құралдар
объектілері түсуі Негізгі
құралдардың Негізгі құралдардың есептен шығуы
түсуі
басқа
басқару кәсіпорындарда
органдарымен және тұлғаға
субсидиялау
төлеген алулары
басқа физикалық немесе
кәсіпорындардан сапалық тозу
және тұлғалардан
шаруашылық басқа заңды
алынған қайтарусыз
қызметінде немесе жеке
алулары
пайдаланылмайтын тұлғаларға өтеусіз
объектілерді беру
өткізуде Негізгі
құралдардың
есептен
объектілерде ұзақ шығуы басқа субъектілерге
мерзімді негізгі құралды
(қаржыландыратын) жарғы капиталына
жалға беру салым түрінде беру

кем шығу, табиғи апат
және басқа
Халықаралық бухгалтерлік есеп стандартына
сәйкес негізгі құралдардың тозу есебі

Негізгі құралдар ұзақ уақыттық кезеңі ішінде шаруашылық қызмет
процесінде бола отырып, бірте-бірте тозады.
Тозу- бұл физикалық және моральдық мінездемелерінен
айырылу.
Физикалық тозу негізгі құралдарды пайдалану және сыртқы
факторлардың әсер ету нәтижесі болып саналады.
Моральдық тозу соның нәтижесінде активтер ғылым мен техниканың
қазіргі даму талаптарына сәйкес келмеу нәтижесіндегі процесті
білдіреді.
Амортизация – бұл қызмет мерзімі ішінде активтің
амортизацияланатын құнын жүйелі бөлу түрінде тозудың құнмен
көрсетілуі, басқалай айтсақ, есептелген амортизация сомасы белгілі бір
кезең ішінде пайдаланған немесе тұтынған негізгі құралдардың құнын
көрсетеді.
Амортизацияланатын құн пайдалы қызмет мерзімі
аяқталғаннан кейін сыныққа, қалдықтарға айналатын
қосалқы бөлшектердің болжанатын құны ретінде негізгі
құралдардың түсуі кезінде анықталатын бастапқы құн мен
жою құны арасындағы айырманы білдіреді.
Амортизациялық жарналар (аударымдар) әрбір есепті
кезең үшін өнімдердің тауарлардың, жұмыстар мен
қызметтердің элементі және шығысы ретінде танылады.
Амортизациялық аударымдар амортизация нормалары
бойынша жасалынады.
Амортизация нормасы- бұл амортизациялық
аударымдардың жылдық сомасының негізгі құралдардың
жылдық орташа құнына қатынасы.
Амортизацияның әдістері
Амортизация кәсіпорында ай басында бар негізгі
құралдарға есептеледі. Кіріске алынған негізгі құралдар
келесі айдың бірінен басталып есептеледі, ал шығысқа
шығарылған негізгі құралдар келесі айдан бастап есептеуі
тоқтатылады.
Ол бухгалтерлік есеп шоттарының жұмыс жоспарында
2420 «Негізгі құралдардың құнсыздануы мен
амортизациясы» шотында жүргізіледі.

№ 16 ХҚЕС талаптарына сәйкес амортизацияның 3
әдісі бар:
• құнды біркелкі есептеп шығару әдісі;
• өндірістік әдіс;
• кемімелі-қалдық әдісі.
Құнды біркелкі есептеп шығару әдісі
Бұл әдіс барысында амортизацияланатын объект құны өндіріс
ұсталуында немесе олардың қызметінің мерзімінде назар
аударуында жойылады. Жинақталған тозу біркелкі көбейеді
және негізгі құралдардың балансының құны біркелкі азаяды.
Мысалы. Объектті қызмет көрсету мерзімі 5 жыл. Бастапқы
құны 160000 теңге, ликвидті құны 10000 теңге,
амортизацияның жылдық нормасы 20 %.

Амортазация сомасы= (Басстапқы құн- Жойылу құн) *N %
100 %
Айлық норма = 20 % /12 ай = 1,667 %.
Ай сайынғы амортизация сомасы 1,667 % *(160000-10000)/
100%=2500.
Амортизацияны орындалған жұмыстың көлеміне
пропорционал түрде есептеу әдісі (өндірістік тәсіл)
Бұл әдісте негізгі құралдардың тозуы қызмет көрсетуінің нәтижесінде
пайда болады. Бұл әдіс арқылы амортизацияланған есептік объектті
қолдану периодында анықталады, яғни амортизация сомасы және
өндірістік қуаттың арасында тікелей тәуелділік бар. Амортизацияны
анықтау үшін уақыт мерзімі әсер етпейді. өндірістік қуат өнімнің шығу
бірлігімен, қызмет көрсету сағатымен, қолдану бірлігімен және т.б
сипатталады. Тозу сомасы келесідей формула (1) бойынша анықталады:

БК ЖК мұнда, БҚ - бастапқы құн;
Тозу сомасы ЖҚ – жойылу құн;
ЖЖК ЖЖК - жоспарланған жұмыс көлемі.

Мысалы. Техникалық паспортқа Тозу сомасы = (17000-1300 )
сәйкес көшірме қондырғысы 700000 көшірме /700000=15700 /700000 = 0,022 теңге.
жасау керек және 14000 сағат жұмыс істеуі Тозу сомасы = (17000-1300) /14000 = 1,12
керек. Бастапқы құны 17000т, ликвидті құны теңге.
1300. Есептік жыл ішіндн 10000 көшірме Амортизация сомасы 1 жылда= 0,022 *10000
көшірілген, жұмыс уақыты 8100 сағат. = 2420 теңге.
Амортизациялық есептеуі анықтау үшін Амортизация сомасы 2 жылда = 1,12 *8100 =
қажет. 2128 теңге.
Кемімелі қалдық әдісі

Бұл әдісте амортизацияның екі еселенген нормасын біркелкі әдісте қалдық
құнына қолданылады.
Мысалы. Қалдықты азайту әдісінде амортизация нормасы 40 % тең (20 % ).
Бұл 40 % әр жылдың соңындағы қалдық құнына жатады. Болжалды ликвидті
құн ақырғы жылдан басқа жыл бойғы тозуды есептеу назарға алынбайды.
Ақырғы жылы амортизация сомасы ақырғы жылдың басына қалдық құннан
ликвидті құнды азайтумен есептеледі.

Кезең Тозудың жылдық Жинақталған тозу, Қалдық құны
сомасы, теңге теңге
1 жылдың соңы 64000 64000 96000
2 жылдың соңы 38400 102400 57600
3 жылдың соңы 23040 125400 34560
4 жылдың соңы 13824 139264 20736
5 жылдың соңы 10736 150000 10000
Негізгі құралдардың тозу мен
амортизация есебі
Негізгі құралдардың тозуы 2420 «Негізгі құралдардың амортизациясы»
шотында жүргізіледі
№ Операциялар мазмұны Дебет Кредит
1 Ұйымға келіп түскен, кіріске алынған негізгі 2410 2420
құралдарының тозу сомасына
2 Ұйымның басқа заңды және жеке тұлғаларға сатқан 2420 2410
немесе басқадай жолмен есептен шығарған негізгі
құралдарына бұрын есептелген тозу сомасының
есептен шығарылуына

3 Негізі құралдарға есептелген тозу сомасына:
- негізгі өндірісте; 8110 2420
- қосалқы өндірісте; 8310 2420
- жалпы шаруашылыққа арналған; 7210 2420
- сатуға қызмет көрсететін салада; 7110 2420
- күрделі құрылысқа пайдалануда; 2930 2420
- алдағы есепті кезеңге жатқызылғандары: 1620, 2420
- қысқа мерзімге жалға берілгендеріне. 2910 2420
7420
Бақылау сұрақтары
1) Негізгі құралдарды жіктеу және бағалау.
2) Негізгі құралдардың шығыс етілуі.
3) Негізгі құралдарды түгендеу.
4) Негізгі құралдардың амортизациясы және
есептеу әдістері.
Ғ А
З
Ң Ы
Р Ы
ЛА
АР !
З Е Т
А
Н ХМ
РА

Ұқсас жұмыстар

амортизациялау әдістері”

Амортизация әдістері

Кәсіпорынның өндірістік қорлары»

Кәсіпорынның негізгі өндірістік қорлары туралы

НЕГІЗГІ ҚҰРАЛДАРДЫҢ АМОРТИЗАЦИЯСЫ БОЙЫНША ЕСЕБІ

ЭКОНОМИКАНЫ МЕМЛЕКЕТТІК ҚАРЖЫЛЫҚ РЕТТЕУ

Кәсіпорынның өндірістік қорлары және амортизациясы

Айналым капиталының көрсеткіштері

Оқытудың белсенді әдістері

Басқару субъектісінің қызметтері

Пәндер