Міндеттемелер мен капиталдардың аудиті

Презентация қосу

Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі
Д.Серікбаев атындағы Шығыс Қазақстан мемлекеттік
техникалық университеті

Тақырыбы: Міндеттемелер мен капиталдардың аудиті
Мазмұны:
1. Ұзақ мерзімді міндеттемелер аудиті
2. Еңбекке ақы төлеу бойынша есеп айырысу аудиті
3. Жарғылық капитал аудиті
4. Резервтік капитал аудиті
5. Бөлінбеген табыс (жабылмаған залал) аудиті
Міндеттемелер - өткен мәмілелердің немесе өткен
оқиғалардың нәтижесі. Олар ұзақ мерзімді және ағымдағы
болып жіктеледі. Банктердің және банктен тыс мекемелердің
ұзақ мерзімді қарыздары 1 жылдан астам мерзімге, әдетте, жаңа
техниканы енгізу шығындарына, өндірісті кеңейтуге, оны қайта
құруға қымбат бағалы жабдықты алуға және басқа мақсатты
бағдарламаларға беріледі.
Ұзақ мерзімді міндеттемелерге мыналар жатады:
- банктердің ұзақ мерзімді қарыздар;
- банктен тыс ұзақ мерзімді қарыздар;
- мерзімі шегерілген корпоративтік табыс салығы.
Ұзақ мерзімді міндеттемелерді тексергенде, аудитор тиіс:
- баланстағы есепті кезеңнің басы соңындағы қалдықтың Бас кітаптың
шоттары мен журнал-ордердің мәліметтеріне сәйкестігін анықтау;
- бір мезгілде басқа кәсіпорындардан қарыз алудың негізділігімен
заңдылығын да, сондай-ақ оларды өтеудің толықтығы мен мерзімділігін
тексеру;
- қарыз және алған несие үшін процент төлеудің дұрыстығын тексеру,
сондай-ақ кәсіпорынның өтелмеген қарыз (несие) қалдықтарымен бірге осы
қарыз үшін банкке тиесілі процентті көрсету жайлы шешім қабылданғанын
анықтау.

Ұзақ мерзімді міндеттемелердің сондай-ақ «Кейінге қалдырылған
салықтар» бабы жатады. Бұл отандық бухгалтерлік есептің мүлдем жаңа
объектісі, жаңа оның және «Салықтық төлем», «Табыс салығы»,
«Бухгалтерлік табыс», «Салықтық табыс», «Салықтық әсер» тағы
басқаларының мазмұны 11 «Табыс салығы бойынша есеп» БЕС –те ашылып
көрсетіледі.
Қысқа мерзімді міндеттемелерге банктердің қысқа
мерзімді қарыздары, банктен тыс мекемелерден алынған
қарыз және кредиторлық берешек жатады. Банктердің
қысқа мерзімді қарыздары 1 жылдан аспайтын мерзімге
беріледі.

Қысқа мерзімді қарыздарды алу мен өтеуге
байланысты есептеу операциялары 3010 шоттарында
ескеріледі. Бұл шоттардың әрқайсысында «Қысқа мерзімі
қарыздар» аралық шоты бар. Бұл шоттар пассивті,
олардың сальдосы есепті кезең айналым-қарызды өтеуге
аударылған соманы, кредит бойынша айналым-қарызға
алынған соманы көрсетеді.
Кредиторлық берешек – кәсіпорынның басқа заңды немесе жеке
тұлғаларға міндеттемелері (берешегі).
Пайда болуына қарай кредиторлық берешек қалыпты және ақталмаған
болып бөлінеді.
Қалыпты кредиторлық берешек пен кәсіпорынның бизнес жоспарын
орындау барысында, сондай-ақ есеп айырысудың іс жүзіндегі формалары
мен байланыстыратын санаған жөн. Бұларға төлеу мерзімі келмеген
акцептелген есеп –қисап құжаттары бойынша жабдықтаушыларға берешек
және бюджетке төлемдері өтіп кеткен берешек және т.б.
Ақталмаған кредиторлық берешек болып бюджетпен есеп айырысу
бойынша-қаржы органдарына, еңбекті өтеу бойынша-кәсіпорын
қызметкерлеріне, мерзімінде төленбеген есеп-қисап құжаттары бойынша-
жабдықтаушыларға және т.б. мерзімі өткен берешектер саналады.
Кредиторлық берешектің есепті кезеңнің басы мен аяғындағы жағдайы
баланста мынадай баптардың қалдықтарымен сипатталады:
1) Төленуге тиісті шоттар мен вексельдер.
2) Алынған аванстар.
3) Салықтар бойынша берешек
4) Төленуге тиісті дивиденттер
5) Негізгі компания мен еншілес ұйымдар арасындағы топ ішіндегі
операциялар бойынша берешек
6) Акционерлік қоғамның лауазымды адамдарына берешек.
7) Басқадай кредиторлық берешек.
«Төленуге тиісті шоттар мен вексельдер» бабын тексергенде аудитор оның
қалдығын «Төленетін шоттар» шотымен салыстыру қажет.
Бұл шот бойынша есептеулерді екі бағыт бойынша жүргізу қажет:
- қабылданған материалдық құндылықтар, орындалған жұмыс пен
көрсетілген қызмет үшін төлемнің дұрыстығын талдау;
- жабдықтаушылардан алынған ТМҚ кіріс алудың толықтығын талдау.
Жұмысшылармен қызметкерлерге еңбекақы төлеуді тексерудің
негізгі міндеті-еңбекақы төлеуде нормативтік-құқықтық актілердің
сақталуын бақылау, жалақыдан ұстап қалу мен еңбекақы төлеуді
бухгалтерлік есепті жүргізудің дұрыстығын тексеру болып
табылады.
Бақылау барысында қолданылатын ақпарат көздері болып 3350
«Қызметкерлермен еңбекақы бойынша есеп айырысу» шоты
бойынша аналитикалық және синтетикалық мәліметтер
өнімділіктің есебі және еңбекке ақы төлеуді есептеу жөніндегі
бастапқы құжаттар уақытша еңбекке жарамсыздық парақтары,
еңбек демалысына төлемді есептеу, нормативті құжаттар, бұл
операцияны реттейтін ҚР «Еңбек туралы» заңы, Қызметкерлердің
еңбегі мәселелері жөніндегі әдістемелік ұсыныстар, лоардың
орташа еңбекақысын есептеу жөніндегі нұсқаулық және т.б.
басшылыққа алынады.
Аудиторлық тексерудің жүзеге асатын одан әрі кезеңдері мыналар:
- төлемді есептеудің дұрыстығын іріктеп тексеру;
- жұмыстың қалыпты жағдайларынан ауытқумен байланысты
қосымша ақыны ресімдеу тәртібі;
- құжаттық ресімдеу мен іркілес төлемі;
- өнімнің ақауын құжатпен ресімдеу мен оны төлеу;
- түнгі мезгілдегі жұмысқа қосымша ақы;
- жұмыстан тыс уақыттағы еңбекті өтеу;
- мерекелік кндердегі жұмысқа төлеу;
- іс жүзіндегі заңнамада қарастырылған (еңбек демалысына,
жұмыстан шығу жәрдемақысын төлеу және т.с.с.) жұмыспен
өтелмеген уақытқа төлем есептеу;
- уақытша еңбекке жарамсыздық бойынша жәрдемақы есептеу;
- жалақыдан ұстаудың дұрыстығын тексеру;
Заңнамаларға сәйкес жалақыдан мыналар ұсталады:
- жеке табыс салығы, зейнетақы қорына аударымдар (ай сайынғы
табысынан 10%);
- бұрын берілген аванс бойынша берешекті, сондай-ақ
арифметикалық қате нәтижесінде артық төленгне соманы өткізуге;
- есеп беретін сома бойынша берешекті өтеуге;
- пәтерақы, баланың мектепке дейінгі балалрға мекемеде
тәрбиеленгені үшін, еңбеккерлердің кәсіпорынға келтірілген
материалдық зиянның орнын толтыруға;
- ақшалай начеттар (заңсыз жұмсаған қаржыны біреудің мойнына
жазу;) кредитке сатып алынған тауарға, газет пен журналдарға
жазылғаны үшін; орындалатын (үкім) құжаттар бойынша, өнім
ақауы үшін.
Жалақыдан басқа ұсталымдар еңбеккерлердің келісімімен ғана
ұсталады.
Қызметкерлермен еңбекақы бойынша есеп
айырысуларды аудиторлық тексерудің бағдарламасы

№ Процедуралар Ақпарат көздері
1 Барлық негіздер бойынша Есептеу-төлем тізімдемелері,
. қызметкерлерге төлемдерді нарядтар, жұмыс уақытын есепке
есептеу мен толтырудың алу табелі, штат кестесі.
дұрыстығын бақылау.
2 Еңбекақыдан ұсталынатын Есептеу-төлем тізімдемелері,
. салықтардың зейнетақы материалдық көмек беру туралы
қорына төленетін бұйрықтар.
жарналардың дұрыс
есептелуін тексеру.
3 Қызметкерлердің еңбекақысын Тізімдемелер, журнал-ордерлер,
. төлеу реестрлеріндегі машинограммалар, Бас кітап.
мағлұматтарды тексеріп және
оны Бас кітап шоттарымен
салыстырып тексеру.
4 Қызметкерлердің еңбекақысын Тізімдемелер, журнал-ордерлер,
. есепке алу бойынша шоттар машинограммалар.
корреспонденцияларының
дұрыстығын тексеру.
ҚР-ның «Бухгалтерлік есеп пен қаржылық есеп беру туралы» заңында
бұл терминге мынандай анықтама берілген: «меншікті капитал –
субъектінің міндеттемелері шегерілгеннен кейінгі активтері».
Меншікті капиталдың ерекшілігі - ол шаруашылық жүргізуші
субъектінің актив көзі ретінде үнемі алға шығуы, соған орай оның бар-
жоғы білінбейді.
30 «Қаржылық есеп беру ұсынуы» БЕС-де меншікті капиталға
мыналар жатады деп көрсетілген: жарғылық, резервтік қосымша төленген
және қосымша төленбеген капитал, бөлінбеген табыс (жабылмаған залал).
Жарғылық капитал кәсіпорын мүлкіне оны құрған кездегі
қатысушылардың салымының жиынтығы болып табылады. Жарғылық
капиталды белгілеу мен қалыптастыру тәртібі және пайдалану
шаруашылық жүгізуші субъектінің іс қызыметінің өрісі мен жағдайына,
ұйымдастыру құқықтық түрінде байланысты.
Кесте 1 - Жарғылық капитал аудитінің бағдарламасы
Аудит процедуралары Ақпарат көздері

1. Баланс көрсеткіштерінің Бас кітаппен Баланс, 5010, 5020, 5030, 5110, 5210 шоттары бойынша Бас
сәйкестігін тексеру кітап
2. Жарғылық капитал қозғалысының Бас кітап, 13 журнал-ордер, акционерлердің тізілімі, есеп
синтетикалық және аналитикалық есебін карточкалары, құрылтайшы құжаттары, НҚ мен МЕА
жүргізудің дұрыстығын тексеру қабылдау-тапсыру актілері, төлем тапсырмалары, кірістік
кассалық ордерлер және т.б.
3. Жарғылық капиталды қалыптастыру Құрылтайшы құжаттар, заңнама, бухгалтерлік анықтама
дұрыстығын тексеру
4. Құрылтайшылардың жарнасын (салымдарын) НҚ мен МЕА қабылдау-тапсыру актілері, ТМҚ қабылдау
кіріске алуды толықтығы мен мерзімділігін актілері, жүкқұжаттар, төлем тапсырмалары, кіріс кассалық
тексеру ордерлер, бухгалтерлік есеп шоттарындағы жазулар, т.б.
5. Жарғылық капитал өзгерісінің негізділігін және Құрылтайшылардың және акционерлерінің жалпы
құрылтайшы құжаттарға енгізудің мерзімділігін жиналысының шешім хаттамалары, эмиссия жобасы,
тексеру құрылтайшылық шарты
6. Кәсіпорынның жарғылық капиталға жарна Түгендеу актілері, түгендеу тізімдемесі, салыстыру
ретінде салынған мүлікті және басқа да мүліктік тізімдемесі (ведомость) және т.с.с.
құқықтарды түгендеу
7. Қолданыстағы заңнамамен салыстырғандағы Аудитордың тұжырымдары, есептеулері және ұсыныстары
жарғылық капитал есебінде ауытқуларды жою
жөніндегі ұсыныстарды әзірлеу мен негіздеу
Резервтік капитал – іс жүзінде заңнамамен құрылтайшы құжаттарға сәйкес
болжанбаған шығындарды және инвесторларға осы мақсаттарға арналған
табыс көлемі жетпеген жағдайда инвесторларға шығынның орнын жабу үшін
құрылады.
Резервтік капиталдың пайда болуы міндетті және ерікті сипатта.
Алғашқы жағдайда ол Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес, ал
екінші жағдайда – кәсіпорынның құрылтайшы құжаттарында немесе оның
есеп саясатында белгіленген тәртіпке сәйкес құрылады. Егер кәсіпорынның
құрылтайшы құжаттарында резервтік капитал құру көзделмесе, кәсіпорынның
оның құруға құқығы жоқ.
Заңнама бойынша резервтік капитал құруға міндетті кәсіпорындар оны
баланстың «Резервтік капитал» бабы бойынша көрсетеді. Осылайша ашық
ақционерлік қоғам резервтік капиталды қоғамның шығындарын жабу үшін
жарияланған жарғылық капиталдың 15%-нен кем емес мөлшерде жасауы тиіс.
Қоғамның резервтік капиталы мемлекеттік тіркеуден өткен уақыттан бастап
екі жыл ішінде құрылуы тиіс.
Аудит жүргізу барысында ең алдымен бухгалтерлік баланстың осы бабы
бойынша тексеру кезең басындағы және соңындағы қалдықтарды Бас
кітаптың 5510 «Есепті жылдың бөлінбеген табысы» және 5520 «Өткен
жылдардың бөлінбеген табысы» шоттары арқылы және бұл шоттардың
кредит бойынша айналымдары көрсетілетін 13 журнал-ордер
мәліметтерімен салыстыру қажет.
Сосын бұл шоттардағы шаруашылық операцияларын көрсетудің
дұрыстығын тексерген жөн. Есептік кезең ішіндегі табыстың (залалдың )
жиынтық сомасы шоттардың біріңғай жоспарына сәйкес 5610 «Жиынтық
табыс» шотында белгіленеді.
Корреспонденцияда бұл шоттың кредиті бойынша VI «Табыстар»
бөлімінің шотымен алынған шығындардың жиынтық сомасы, дебет
бойынша VII «Шығыстар» бөлімінің шотымен алынған шығындардың
жиынтық сомасы көрсетіледі. Д-т 5610 және К-т 7000 шоттары; Д-т 6000
және К-т 5610 шоттары; Д-т 7510 және К-т 3110 шоттары; Д-т 5610 және К-т
7510; Д-т 5610 және 5510 шоттары.
5610 «Жиынтық табыс запал» шотыбойыншадебет кредит
айналымдарын салыстыру арқылы 5610 «Есепті жылдың бөлінбеген
табысы» шотына көшірілетін таза пайданың (залалдың) сомасы
анықталады.
Егер есепті кезеңде пайда алынса, онда 5610 «Жиынтық табыс» шоты
дебеттеледі және 5510 «Есепті жылдың бөлінбеген табысы» шоты
кредиттеледі, ал зиян шексе, онда керісінше бухгалтерлік жазу түседі, яғни
5510 шот дебеттеледі және 5610 шот кредиттеледі.
Жоғарыда айтылғандай, заңнамалар мен құрылтайшы құжаттарға сәкес
жасалатын резервтік капиталға аударымдар есепті жылдың бөлінбеген
табысы есебінен атқарылады. Есептегі жалдың залалын жабуға бағытталған
резервтік капитал қаржысы сомасына 5410 бөлімшенің «Резервтік капитал»
шоттары дебеттеледі және 5510 «Есептік жылдың бөлінбеген табысы»
шоты кредиттеледі.
Назарларыңызға рахмет!!!

Ұқсас жұмыстар

Қысқа мерзімді міндеттемелер есебі және аудиті Alma Tech ЖШС

Сатып алу бойынша шығындарға жататындар

Контроллингті қолданудағы механизмдер мен процестер

Қаржы нарығының құрылымы

Қаржы нарығының міндеттері

Ақша қаражаттарының аудиті

Меншік капиталының есебі туралы ақпарат

ДМ дамуындағы дүниежүзілік тәжірибе қандай

ЖАЛПЫ ТАБЫС АУДИТІ

Инфляцияға қарсы саясат жүргізу

Пәндер