Тау шаңғысы спорты

Презентация қосу

Жобаның тақырыбы:

Шаңғы спортының түрлері мен маңызы
ТАРИХЫ
• Шаңғы спорты алғаш рет неолит
дәуірінде солтүстікті мекен еткен
тайпалар арасында пайда болды.
Археологтар адамзат 4-4,5 мың жыл
бұрын шаңғыны пайдаланған деп
есептейді.

• Шаңғының алғашқы пайда болуы
адамдарға қысқы уақытта тамақ немесе
көшіп қонуға көмегі тигендіктен өз орнын
тапты. Ең алғаш рет бірінші шаңғы Псков
облысының шекарасында табылды, яғни
осы соңғы табылған шаңғы ең көне
болып есептеледі. Оған шамамен 4300
жыл болған. Оны А.М.Микляев, 1982
жылы тапқан.
Бірінші жазба құжаттарға сүйенсек
шанғы 6-7ғ.ғ.з Готтық монах Жорданес
552 жылы, грек тарихшылары Иордан
7 ғ., Авел Диакон 770 жылы жазылған.

7 ғасырдың аяғында тарихшы Верефрид
шаңғының толық анықтамасын
жасады. Норвегия ханы Олаф
Тругвассон 925 жылғы жазбалар
бойынша жақсы шаңғышы ретінде
танылған.

Бірінші шаңғы сөзі 12 ғасырда Русьқа
жатады. Митрополит Никифор Киев
князі Владимер Мономахқа жазған
хатында шаңғы сөзін қолданған.

Шаңғылар Петр 1-ші және Екатерина 2-
шінің армиясында қолданылды.
Біріншіден шаңғы тебуге Норвеждіктер
көңіл бөлген.
ШАҢҒЫ СПОРТЫНЫІ ТҮРЛЕРІ
● Биатлон
● Тау шаңғысы спорты
● Шаңғы жарыстары
● Шаңғыда бағдарлау спорты
● Шаңғымен трамплиннен секіру
● Фристайл
● Могул
Тау шаңғы
Шаңғы спорты
жарысы
Биатлон

Шаңғы қоссайысы
Шаңғы
спортының Фристайл
Трамплинен секіру түрлері
Сноубординг
БИАТЛОН

• Биатлон (лат. және грек. thlon - сайысу) - қысқы, жазғы спорт түрі, белгілі бір
қашықтық сайын шаңғы үстінде мылтықпен нысанаға оқ ата отырып,
шаңғымен жарысу. Биатлоннан 1958 жылдан дүние жүзі чемпионаты, 1960
жылдан қысқы Олимпиялық ойындардың бағдарламасы бойынша жарыстар
өтеді. Халықаралық биатлон федерациясы 1948 ж. құрылған, 60 мемлекеттің
өкілдерін біріктіреді (1998). Қазақстанда биатлон 20 ғасырдың 60-жылдарынан
бастап дами бастады. Республика биатлоншылары Азия чемпионаты мен 12-,
13-Азия ойындарында жүлделі орындар алды.

• Биатлон түрлері
• Қысқы биатлонның кейбір нұсқаларында винтовка орнына садақ қолданылса,
басқаларында тіпті аңшы мылтығы және аңшы шаңғысы пайдаланылады.

• Биатлонның қысқы емес, яғни жазғы түрі келесі комбинациялардан тұрады:
• жүгіру және оқ ату (кросс-биатлон)
• шаңғы-роллерлермен жарысу және оқ ату (шаңғы-роллерлік биатлон)
• тау велосипеді, яғни маунтин-байктармен жарысу және оқ ату (маунтин-байк
биатлоны)
• Барша биатлон түрлерінен тек «классикалық» қысқы биатлон және жазғы
биатлон (бүкіл үш нұсқасы) Халықаралық биатлон федерациясы жетекшілігі
астында.
Тау шаңғысы спорты

• Тау Шаңғы Спорты – шаңғы спортының бір түрі. Тау шаңғы
спорты слалом, алып слалом, жылдам сырғанау болып
бөлінеді.

• Слалом жарысы тапталған қалың қарлы тау бөктерінде
өткізіледі. Жарыс жолының қашықт. 500 – 700 м, көлбеулігі –
100 – 200 м. Жол бойына қызыл не көк жалау ілінген
кедергілер қойылады. Олардың арасы – 3 м. Жарыс кезінде
слаломшылар трассаны екі рет өтеді. Соның орташа уақыт
көрсеткішінен қорытынды нәтиже шығарылады. Алып
слаломда жолдың көлбеулігі 200 – 500 м, ұзындығы 800 –
2000 м, қақпаның ені – 8 м, олардың арасы 15 – 20 м.
Жылдамдық сағатына 65 километрге жетеді.

• Жылдам сырғанауда жолдың көлбеулігі 500 – 1000 м,
ұзындығы 2000 – 4000 м, жылдамдығы сағатына 90 – 100
километрге жетеді. Тау шаңғы спортының алғашқы ережесін
ШАҢҒЫ ЖАРЫСЫ
• Шаңғы жарысы - белгілі қашықтықтағы арнайы
дайындалған трасса бойынша белгілі бәр
спортшылар санаты бойынша (жастары, жынысы
және т. с. бойынша) шаңғымен жарысу спорты.

• Алғашқы рет жылдамдыққа жүгіруден шаңғымен
жарысу Норвегияда 1767 жылы өтті. Осыны үлгі етіп
жарыс Швеция мен Финляндияда өте бастады,
артынша Орталық Еуропада кең тарай бастады. 19
ғасыр аяғында - 20 ғасыр басында әлемнің көп
елдерінде шаңғы клубтары пайда бола бастады. 1924
жылы Халықаралық шаңғы спорты федерациясы (FIS)
құрылды.
Шаңғыда бағдарлау спорты

Көптеген мамандар Норвегияны шаңғымен
бағдарлау спортының отаны деп есептейді. 1897
жылдың 13 мамырында Берген қаласының
маңында «Турнференинг» спорт қауымдастығы
әскерилер мен азаматтық тұлғалар қатысқан
карта және компаспен тұңғыш рет құжатталған
жарыстар өткізді. Шаңғымен бағдарлау тарихы
1904 жылдың 13 наурызынан басталды,
Финляндияда Порво – Хельсинки бағыты
бойынша 50 км қашықтыққа әр қатысушы өз
білгенінше жол таңдаған төрт кезеңді шаңғы
эстафетасы өткізілген еді.
Шаңғымен трамплиннен секіру

• Арнайы жабдықталған трамплиннен шаңғымен секіруді
қамтитын спорт түрі.
• Трамплиндерді К-95 және К-125 деген түрлерге бөледі.
Секірулерді орындау бес төрешімен бағаланады:
орындау техникасы стилі (максимальді саны - 20 балл)
және секірудің ұзындығы (арнайы кесте бойынша).
• Қатысушының нәтижесі екі есептік талпыныс
балдарының сомасы бойынша анықталады. Ұлттық
командадан жарыстың әрбір түрінде төрттен аспайтын
спортшы қатыса алады.
ФРИСТАЙЛ
Фристайл ол акробатика мен могулдан құралған шаңғы
спорт түрі. Акробатикадан спортшылар арнайы
трамплиндерден күрделілігі бойынша әртүрлі секірулер
жасайды. Трамплиндер үш түрлі: үлкен (биіктігі 3,5 м)
орташа (3,2 м) және кіші (2,1 м). Жерге қону алаңы жұмсақ
қармен төселген болуы керек. Ұпайлар орнынан қозғалу
техникасына, ұшу биіктігі және ұзындығына,
акробатикалық элементті орындау сапасына, жерге қону
техникасына қарап есептеледі. Жеңімпаз екі рет секіргені
үшін жинаған балдарының сомасы бойынша анықталады.
МОГУЛ
Могул – міндетті түрде екі рет секіру арқылы
күрделенген құламалы кедір-бұдыр жол бойымен
шаңғымен төмен құлдырау. Жеңімпаз бұрылыстар
мен секірулерді орындау техникасы үшін алған
балдарының көп сомасы бойынша, сондай-ақ
жолды жүру жылдамдығы бойынша айқындалады.
Шаңғышының құрал-жабдықтары
- Шаңғы
* ағаш
* пластик
- Шаңғы таяқтары
*ағаш
*бамбук
*аллюминий
*шыны-пластикті
- Бекіткіш (механикалық және автоматты)
- Аяқ-киім
- Киім (шаңғы костюмі, куртка, қалпақ, қолғап)
- Майлар мен парафиндер
* ұстағыш
* топырақты
* сырғанақ
- Шаңғыроллер
ШАҢҒЫ ЖҮРІСТЕРІ
Классикалық
Бір мезетті
Алма-кезекпен екі таяқпен бір уақытта серпу
Біріншіден біреуімен, кейін екінші таяқпен • Бір мезетті қадамсыз
Алма-кезек екі адымды • Бір мезетті бір қадамды
• Алма-кезек төрт адымды - Негізгі
- Жылдамдықты (стартты)
• Бір мезетті екі қадамды

Шаңғы жүріс
Алма-кезек екі адымды
Алма-кезек төрт адымды
Бір мезетті қадамсыз
Бір мезетті бір қадамды

Негізгі нұсқа

Жылдамдықты
(стартты) нұсқа
Бір мезетті бір қадамды жүріс
Шаңғы жүрістері

Бір мезетті бір қадамды

Кезекпен еркін сырғанау Бір мезетті екі адымды қадам
Биікке көтерілу Жартылай
Ақырын адыммен шыршалы

Шыршалы Баспалдақты
Төменге қарай сырғанау кезіндегі тұрыс
Негігі тұрыста сырғанау
Төмен тұрыста сырғанау

Жоғары тұрыста сырғанау Демалыс тұрысында
сырғанау
Тежеу тәсілдері

Соқалы тежеу Тіреу арқылы тежеу
Қозғалыстағы бұрылыстар

Аяққа кезек салмақ салу

Қатар шаңғыда
Тіреулі
Соқалы
Шаңғымен жаттыққанда
ұстанатын ережелер

а) шаңғымен бірінің артынан бірі еріп келе жатқанда 3-4 м-
лік, ал биіктен түскенде 30 м-лік ара қашықтықты сақтау
керек;

ә) биіктен түскенде таяқтарды алға шығармаған дұрыс,
өйткені құлаған жағдайда оған арандап қалу қаупі бар;

б) беткейден түскеннен кейін оның етегіне тоқтап тұруға
болмайды. Себебі арттағы биіктен түсіп келе жатқан
шаңғышы соқтығысуы мүмкін;

в) ұжым болып жорық, серуенге шыққанда, қандайбір
себеппен жолдан шығып қалатындар болады, олар бұл
туралы жолдастарын хабардар еткені жөн;
г) егер жолдасыңды қуып жетсең, оның шаңғысының
өкшесін баспа, қатарласып озып кет немесе жолды босатуды
сұра;

ғ)сөреден шыққанда бірден жоғары шапшаңдықпен
жүгірмей, шапшаңдықты біртіндеп өсірген дұрыс;

д) тас жолдардан өтерде, міндетті түрде шаңғыны шешіп,
көтеріп алып өту керек;

е) ауа райы суық кезде өз шама-шарқына, көніл күйіне назар
аударған жөн.Терінің кейбір жері бозарғаны байқалса,
ыстық-суықты сезінбейтіндей жағдай болса , онда үси
бастаған жерге алақанды басып , ұқыпты түрде уқалау
қажет.
ж) ауа райының кез келген жағдайында және қардың әр түрлі болуына
қарамастан, шаңғы теуіп жүруге және таудың шаңғымен сырғанап түсуге,
бұрылуға үйретуді алдыға міндет етіп қойған жөн. Аяз бен күннің жылуы
жаттығу үшін себеп бола алмайды;

з) аязды күні шаңғы теберде жүгіріп,секіріп денені қыздырған дұрыс.Жел тұрған
кезде жаттығу үшін желден ықтау алаңды(орман іші,парктер т.б) таңдап
алу керек. Ашық далада жаттығуға болмайды.Жылы күні шаңғы жөнді
сырғанамаған кезде шаңғымен жүрудің қарқынын бәсендете түсу
керек.Шаңғының табанына жағатын майдың, қайсысын қайдан ауа райына
пайдалануға болатынын мұғалімнен сұраған жөн;

и) шаңғыны тік қойған кезде ол жоғарыға созылған қолдың алақанымен деңгейлес
болуы керек.Ал таяқтың ұстайтын жері қолтық деңгейінде,не одан сәл-пәл
жоғарырақ болғаны жөн.

к) калалық көлікпен жүрерде шаңғыны таяқтармен бірге жатқызып(шаңғының
тұмсығы мен таяқтың ұшы бір бағытта), жоғары жағын арнайы қапқа
кигізіп, жоғарғы және төменгі бөлігін байлап алу қажет;

қ) жаттығудан кейін шаңғыны қар мен мұздан тазартып, бәтеңкені құрғатып,
тазалап қойған жөн.
Шаңғы спортының маңызы
Қыс түсісімен мектеп оқушыларынадене тәрбиесін

өткізудің маңызды бөлімдерінің бірі щаңғы даярлығы
болып табылады.Біздің елімізде мектептердің көпшілігі қар
ұзақ уақыт жататын аудандарда орналасқан.
Қыс мезгілінде оқушылардың қозғалыс белсенділігі
едәуір төмендейді.Міне,осф кезде щаңғымен сырғанау
өзінің тартымдылығы арқылы балалардың денесін
шынықтырудың міндеттерін табыспен шешуге көмектеседі.

Шаңғымен жүру - денсаулықты нығайтудың,

төзімділікті арттырудың және денені шынықтырудың
тамаша құралы. Шаңғымен серуендеу адамды сергітеді,
жұмыс қабілетін арттырады. Шаңғы спортының сауықтыру,
тәрбиелік және қолданбалы маңызы үлкен. Шаңғымен
әрқашан-бала кезінен бастап жасы ұлғайғанға дейін
шұғылдануға болады.
МАҢЫЗЫ

Шаңғымен жүру және жүгіру бұлшық еттерді шынықтырады
және негізгі жүйелердің нығайып, күшеюіне және дамуына әсер
етеді. Осының барлығы денсаулықтың жоғары дәрежеде болуын
және белсенді түрде ұзақ өмір сүруді қамтамасыз етеді. Шаңғы
спортының үлкен әскери-қолданбалы маңызы да бар. Шаңғы
Қазақстан Қарулы Күштері жауынгерлерінің денесін
шынықтыру құралы ретінде өте кең пайдаланылады. Ол осы
кезге дейін тұрмыс-тіршілікте еліміздің солтүстік және шығыс
аудандарында ұзаққа созылатын қыс кезінде әр түрлі
жұмыстарды атқару кезінде өз маңызын жойған жоқ.
ТЫҢД
АҒАН
ДА РЫҢЫ
ЗҒА Р
АХМЕ
Т!

Ұқсас жұмыстар

Шаңғы жарыстары

Тау шаңғы

Дайындық кезеңі Қорытынды кезең

Универсиада — дүниежүзілік студенттік спорт ойындары

Дайындық кезеңдері

Азиатские игры

Сайыстың мақсаты

Экологиялық туризмнің негізгі түрлері халықаралық туризмнен онша ерекшеленбейді, тек теңіз шығымдылығының жоқтығынан басқа

Қазақстанда туризмнің даму перспективасы

ЗЕРТТЕУ НЫСАНЫ ҚАР КӨШКІНІ

Пәндер