Сөйлеу тілінің физиоло гиялық орталығы

ОҢТҮСТIК ҚАЗАҚСТАН МЕМЛЕКЕТТIК ПЕДАГОГИКАЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ

ЖОҒАРЫ ОҚУ ОРНЫНАН КЕЙІНГІ БІЛІМ БЕРУ ИНСТИТУТЫ

Арнайы педагогика мен психологияның лингвистикалық мәселелері

Тақырыбы: Патопсихолингвистика

Орындаған: Бектасова Б. М

М 1901-13

Қабылдаған: Боранбаева А. Р

Жоспары:

Патопсихолингвистика тұлғаның қалыптаспауы немесе ыдырауы жағдайында сөйлеу процестерінің қалыптасуы мен жүруіндегі патологиялық ауытқуларды зерттейді.

Патопсихолингвистика - сөйлеу үрдістерінің қалыптасу кезіндегі патологиялық ауытқыларын зерттейді.

ДАҒДАРЫС ДЕГЕНІМІЗ НЕ?

1) Адам толқып тұрған кезде қатты сөйлеуді немесе жай сөйлеуді. Сөйлегенде демалулар жиі болады және сөйлемдерді аяқтамайды.

2) Үзілістер көп болады, үзіліс кезінде көптеген еріксіз дыбыстар шығарады (ээ, кх, мм, ух, гм) . Бұл дыбыстар қалыпты күйдегі адамдармен салыстырғанда 50% көп.

3) Сөйлеу тілінің грамматикалық жағыда өзгереді. Етістік пен бастауышты көп қолданады.

4) Сөйлеу тілінің лексикалық жағы өте қарапайым болады, қысқартылған сөздерді көп қолданады.

Э. Л. Носенконың зерттеулерінің нәтижесі көрсеткендей, эмоционалды толқуға келесі сипаттамалар тән:

Өзіңіздің эмоционалды күйіңізді қалыпқа келтіруге тырысыңыз: дүрбелең мен басқа да күрделі реакцияларды болдырмаңыз

Әңгімелесушіге барлық назар аударыңыз, оған тікелей қарап, ыңғайлы, оған қарама-қарсы кернеусіз (үстел арқылы емес)

Сізде шексіз уақыт бар сияқты әңгімелесу және сіз үшін бұл әңгімеден маңыздырақ ештеңе жоқ. Әңгімелесу барысында ешқандай жазбалар жасамау, сағаттарға қарамау, кез-келген "ілеспе" әрекеттерді жасамау ұсынылады.

Нотациялар, сендірулер, менторлық сөйлеу үні тиімді емес және зиянды екенін ескеру (бұл тек жасөспірімді онымен сөйлесетін ересек адам оны түсінбейтініне сендіру)

Дағдарыс жағдайындағы адаммен сөйлесудің негізгі принциптері:

Жасөспірімді үшінші тұлғалар арқылы әңгімеге шақыруға болмайды . Әңгімелесу орнын таңдағанда, ең бастысы-бөгде адамдар болмауы керек (қанша уақытқа созылса да, ешкім әңгімені үзбеуі керек

Әңгімелесушіге оның сөзін бөлмей сөйлеуге және ол сөйлеуді тоқтатқан кезде ғана сөйлеуге мүмкіндік беріңіз.

Дағдарыс жағдайындағы адаммен сөйлесудің негізгі принциптері:

Психопатия-бұл мінездің ауыр деформациясы (адамның ақыл-ойын сақтай отырып), нәтижесінде қоршаған адамдармен қарым-қатынас оның қолайсыздығына және тіпті басқаларға әлеуметтік қауіп-қатерге дейін күрт бұзылады.

Ауру адамға сөйлеу тілінің маңызы жоғалады, ол сөйлемдерді үзіп айтады.

адамның бүкіл психикалық келбетін анықтайды

өмір бойы күрт өзгерістерге ұшырамайды

қоршаған ортаға бейімделуге кедергі келтіреді (П. Ганнушкиннің айтуы бойынша)

Психопатиялар-бұл мінез-құлық ауытқулары:

Психопаттардың 2 тобы анықталды:

- қозғыш: шамалы себептерге байланысты күшті реакциялар беретін жарылғыш тұлғалар олардың қалауына ешқандай кедергі келтірмейді. Бұл ретте олар айналасындағыларға қатысты агрессивті әрекеттерге бейімділікті анықтайды. Қозған күйде олар өздеріне зиян келтіреді, бастарын еденге ұрады, киімдерін жыртады.

- ингибиторлық-астеникалық, психастеникалық, истерикалық, паранойялық тұлғалар. Оларда қозу мен тежелудің негізгі жүйке процестері әлсірейді немесе бұзылады.

1994ж американдық статистик Ж. К. Ципор қалыпты адамның мәтіні мен ойлау қабілеті зақымдалған адамдардың мәтіндегі айырмашылық көрсетті. Психотриялық гингвистикада жүргізілген жұмыстары көрсеткендей адамның сөйлеу тілі кез келген психологиялық ақаулықтар пайда болғаннан бұзылады.