Жұмыскердің негізгі құқықтары

Презентация қосу

Еңбек құқығындағы құқықтық
қатынастар. Еңбек құқығының
субъектілері
Еңбек құқықтық қатынастар

Жалдамалы еңбек процесінде
басқару мен ұйымдастыруда пайда
болатын қоғамдық қатынастар мен
олардан туындайтын
қатынастардың күрделі
құрылымынан тұрады.
Еңбек қатынастары субъектілері:

Жұмыс беруші Жұмыскер

Кәсіподақ
Еңбек ұжымы комитеті
Туынды еңбек қатынастарының
түрлері:

еңбекпен қамту және жұмысқа орналастыру;
ұйымдастырушылық басқару;
әлеуметтік-әріптестік;
бақылау-қадағалау;
жұмыскердің біліктілігін арттыру;
зиян келтіргені үшін тараптардың
материалдық жауапкершілігі;
еңбек дауларын шешу қатынастары.
Еңбек қатынастарының туындау
негіздері:
еңбек шарты;
1) лауазымға сайлану (сайлау);
2) тиісті лауазымға орналасуға арналған конкурс
бойынша сайлану;
3) лауазымға тағайындау немесе лауазымға
бекіту;
4) ҚР заңдарымен квота есебімен жұмысқа
жіберуі;
5) еңбек шартын жасасу туралы сот шешімін
шығару рәсімдері
Жұмыскердің негізгі құқықтары:
1) еңбек шартын жасасуға, өзгертуге,
толықтыруға, тоқтатуға және бұзуға;
2) жұмыс берушіден еңбек, ұжымдық
шарттардың талаптарын орындауды талап
етуге;
3) еңбек қауіпсіздігіне және еңбекті
қорғауға;

Жұмыскердің негізгі құқықтары:

4) еңбек жағдайлары мен еңбекті
қорғаудың жай-күйі туралы толық және
анық ақпарат алуға;
5) еңбек, ұжымдық шарттардың
талаптарына сәйкес уақтылы және толық
көлемде жалақы төленуіне;
6) бос тұрып қалғаны үшін осы Кодекске
сәйкес ақы төленуіне;
Жұмыскердің негізгі құқықтары:

7) тынығуға, оның ішінде жыл сайынғы
ақы төленетін еңбек демалысына;
8) егер Қазақстан Республикасының
заңдарында өзгеше көзделмесе, кәсіптік
одақ құру, сондай-ақ оған мүше болу
құқығын қоса алғанда, өзінің еңбек
құқықтары мен мүдделерін білдіру және
қорғау үшін бірігуге;

Жұмыскердің негізгі құқықтары:

9)өз өкілдері арқылы ұжымдық
келіссөздерге және ұжымдық шарт
жобасын әзірлеуге қатысуға,
сондай-ақ қол қойылған ұжымдық
шартпен танысуға;
10) еңбек (қызметтік)
міндеттерін орындауға байланысты
денсаулығына келтірілген зиянды
өтетуге;
Жұмыскердің негізгі құқықтары:

11) міндетті әлеуметтік
сақтандырылуға;
12) еңбек (қызметтік) міндеттерін
орындау кезінде жазатайым
оқиғалардан сақтандырылуға;
13) кепілдіктерге және өтемақы
төлемдеріне;
Жұмыскердің негізгі құқықтары:

14) өзінің құқықтары мен заңды
мүдделерін заңға қайшы келмейтін
барлық тәсілдермен қорғауға;
15) қандай да бір кемсітусіз,
бірдей еңбек үшін бірдей ақыға,
сондай-ақ бірдей өндірістік-
тұрмыстық жағдайларға;
Жұмыскердің негізгі құқықтары:

16) жеке еңбек дауын қарау үшін осы
Кодексте көзделген тәртіппен
реттілігімен келісу комиссиясына,
сотқа жүгінуге;
17) еңбек қауіпсіздігі және еңбекті
қорғау талаптарына сәйкес
жабдықталған жұмыс орнына;
Жұмыскердің негізгі құқықтары:

18) Қазақстан
Республикасының заңнамасында,
сондай-ақ еңбек, ұжымдық
шарттарда көзделген талаптарға
сәйкес жеке және ұжымдық қорғаныш
құралдарымен, арнайы киіммен
қамтамасыз етілуге;

Жұмыскердің негізгі құқықтары:

19) өзінің денсаулығына немесе
өміріне қауіп төндіретін ахуал
туындаған кезде, бұл туралы
тікелей басшының немесе жұмыс
берушінің өкілін хабардар ете
отырып, жұмысты орындаудан бас
тартуға;

Жұмыскердің негізгі құқықтары:

20) еңбек жөніндегі уәкілетті мемлекеттiк
органға және (немесе) еңбек инспекциясы жөніндегі
жергілікті органға жұмыс орнындағы еңбек
қауіпсіздігі және еңбекті қорғау жағдайларын
зерттеп қарауды жүргізу туралы өтініш білдіруге,
сондай-ақ еңбек жағдайларын, қауіпсіздігін және
еңбекті қорғауды жақсартуға байланысты
мәселелерді тексеру мен қарауға өкілдік етіп
қатысуға;
21) жұмыс берушінің еңбек және онымен тікелей
байланысты қатынастар саласындағы әрекеттеріне
(әрекетсіздігіне) шағым жасауға;
Жұмыскердің негізгі құқықтары:

22) біліктілігіне, еңбектің
күрделілігіне, орындалған жұмыстың саны
мен сапасына, сондай-ақ еңбек
жағдайларына сәйкес еңбегіне ақы
төленуіне;
23) осы Кодексте, Қазақстан
Республикасының өзге де заңдарында
белгіленген тәртіппен, ереуілге құқықты
қоса алғанда, жеке және ұжымдық еңбек
дауларын шешуге;

Жұмыскердің негізгі құқықтары:

24)жұмыс берушіде сақталатын
дербес деректерінің қорғалуын
қамтамасыз етуге;
25) еңбек шарттарын есепке
алудың бірыңғай жүйесінен еңбек
шарты және өзінің еңбек қызметі
туралы мәліметтерді алуға құқығы
бар.
Жұмыскердің негізгі міндеттері:

1) еңбек міндеттерін келісімдерге,
еңбек, ұжымдық шарттарға, жұмыс
берушінің актілеріне сәйкес орындауға;
2) еңбек тәртібін сақтауға;

3) жұмыс орнында еңбек қауіпсіздігі және
еңбекті қорғау, өрт қауіпсіздігі,
өнеркәсіптік қауіпсіздік және өндірістік
санитария жөніндегі талаптарды сақтауға;

Жұмыскердің негізгі міндеттері:

4) жұмыс берушінің және жұмыскерлердің
мүлкіне ұқыпты қарауға;
5) адамдардың өмірі мен денсаулығына,
жұмыс беруші мен жұмыскерлер мүлкінің
сақталуына қауіп төндіретін ахуал
туындағаны, сондай-ақ бос тұрып қалу
туындағаны туралы жұмыс берушіге
хабарлауға;
Жұмыскердің негізгі міндеттері:

6) еңбек міндеттерін орындауға
байланысты өзіне мәлім болған
мемлекеттік құпияларды, қызметтік,
коммерциялық немесе заңмен қорғалатын
өзге де құпияны құрайтын мәліметтерді
жария етпеуге;
7) келтірілген нұқсанды осы Кодексте
және Қазақстан Республикасының өзге
де заңдарында белгіленген шектерде жұмыс
берушіге өтеуге міндетті.
Жұмыс берушінің негізгі құқықтары:

1) жұмысқа қабылдау кезінде
таңдау еркіндігіне;
2) жұмыскерлермен еңбек шарттарын
осы Кодексте белгіленген
тәртіппен және негіздер бойынша
өзгертуге, толықтыруға, тоқтатуға
және бұзуға;

Жұмыс берушінің негізгі құқықтары:

3) өз өкілеттігі шегінде жұмыс
берушінің актілерін шығаруға;
4) өз құқықтары мен мүдделеріне өкілдік
ету және оларды қорғау мақсатында
бірлестіктер (қауымдастықтар, одақтар)
құруға және оларға кіруге;
5) жұмыскерлерден еңбек, ұжымдық
шарттар талаптарының, еңбек
тәртіптемесі қағидаларының және жұмыс
берушінің басқа да актілерінің
орындалуын талап етуге;
Жұмыс берушінің негізгі құқықтары:

6) осы Кодексте көзделген жағдайларда және
тәртіппен жұмыскерлерді көтермелеуге, оларға
тәртіптік жазалар қолдануға, жұмыскерлерді
материалдық жауаптылыққа тартуға;
7) еңбек міндеттерін атқару кезінде жұмыскер
келтірген нұқсанды өтетуге;
8) еңбек саласындағы өзінің құқықтары мен
заңды мүдделерін қорғау мақсатында сотқа
жүгінуге;

Жұмыс берушінің негізгі құқықтары:

9) жұмыскерге сынақ мерзімін
белгілеуге;
10) осы Кодекске сәйкес жұмыскерлерді
кәсіптік даярлауды, қайта даярлауды
және олардың біліктілігін арттыруды
қамтамасыз етуге;
11) осы Кодекске сәйкес жұмыскерді
оқытуға байланысты өз шығындарын
өтетуге;
Жұмыс берушінің негізгі құқықтары:

12) жеке еңбек дауын қарау үшін осы
Кодексте көзделген тәртіппен
реттілігімен келісу комиссиясына, сотқа
жүгінуге;
13) еңбек шарттарын есепке алудың
бірыңғай жүйесінен үміткерлердің
(олардың алдын ала келісімімен) және
жұмыскерлердің еңбек қызметі туралы
мәліметтерді алуға құқығы бар.
Жұмыс берушінің негізгі міндеттері:

1) Қазақстан Республикасы еңбек
заңнамасының, келісімдердің, ұжымдық,
еңбек шарттарының, өзі шығарған
актілердің талаптарын сақтауға;
2) жұмысқа қабылдау кезінде осы
Кодексте белгіленген тәртіппен және
жағдайларда жұмыскерлермен еңбек
шарттарын жасасуға;

Жұмыс берушінің негізгі міндеттері:

3) жұмысқа қабылдау кезінде осы
Кодекстің 32-бабына сәйкес еңбек
шартын жасасу үшін қажетті
құжаттарды талап етуге;
4) жұмыскерге еңбек шартында
келісілген жұмысты ұсынуға;
Жұмыс берушінің негізгі міндеттері:

5) жұмыскерге Қазақстан Республикасының
нормативтік құқықтық актілерінде,
еңбек, ұжымдық шарттарда, жұмыс
берушінің актілерінде көзделген жалақы
мен өзге де төлемдерді уақтылы және
толық мөлшерде төлеуге;

Жұмыс берушінің негізгі міндеттері:

6) жұмыскерді ұжымдық шартпен, еңбек
тәртіптемесі қағидаларымен, жұмыс берушінің
жұмыскердің жұмысына (еңбек функциясына) тікелей
қатысы бар өзге де актілерімен және осы Кодексте
көзделген жағдайларда жұмыс берушінің басқа да
актілерімен жеке-дара немесе оларды курьерлік
пошта байланысы, пошта байланысы, факсимильді
байланыс, электрондық пошта және өзге де
ақпараттық-коммуникациялық технологиялар арқылы
жіберу жолымен таныстыруға;

Жұмыс берушінің негізгі міндеттері:

7)жұмыскерлер өкілдерінің
ұсыныстарын қарауға және
жұмыскерлердің өкілдеріне ұжымдық
келіссөздер жүргізу, ұжымдық
шарттар жасасу, сондай-ақ олардың
орындалуын бақылау үшін қажетті
толық және анық ақпарат беруге;
Жұмыс берушінің негізгі міндеттері:

8) осы Кодексте белгіленген тәртіппен ұжымдық
келіссөздер жүргізуге, ұжымдық шарт жасасуға;
9) жұмыскерлерге Қазақстан Республикасының
еңбек заңнамасына, еңбек, ұжымдық шарттарға
сәйкес еңбек жағдайларн қамтамасыз етуге;
10) жұмыскерлерді жабдықпен, аспаптармен,
техникалық құжаттамамен және еңбек міндеттерін
атқару үшін қажетті өзге де құралдармен өз
қаражаты есебінен қамтамасыз етуге;
Жұмыс берушінің негізгі міндеттері:

11) Қазақстан Республикасының халықты жұмыспен
қамту туралы заңнамасының талаптарына сәйкес
жұмыспен қамту мәселелері жөніндегі уәкілетті
органға ақпарат беруге;
12) мемлекеттік еңбек инспекторларының
нұсқамаларын орындауға;
13) егер жұмысты жалғастыру жұмыскердің және
өзге де адамдардың өміріне, денсаулығына қауіп
төндіретін болса, жұмысты тоқтата тұруға;
14) жұмыскерлерді міндетті әлеуметтік
сақтандыруды жүзеге асыруға;
Жұмыс берушінің негізгі міндеттері:

15) жұмыскер еңбек (қызметтік) міндеттерін
атқарған кезде оны жазатайым
оқиғалардан сақтандыруға;
16) жұмыскерге жыл сайынғы ақы төленетін еңбек
демалысын беруге;
17) жұмыскерлердің еңбек қызметін растайтын
құжаттардың және оларды зейнетақымен
қамсыздандыруға және міндетті әлеуметтік
сақтандыруға арналған ақшаны ұстап қалу мен
аудару туралы мәліметтердің сақталуын және
мемлекеттік архивке тапсырылуын қамтамасыз етуге;
Жұмыс берушінің негізгі міндеттері:

18) жұмыскерге зиянды және (немесе) қауіпті еңбек
жағдайлары мен кәсіптік аурудың болу мүмкіндігі туралы
ескертуге;
19) жұмыс орындары мен технологиялық процестерде
кәсіптік тәуекелдерді болғызбау жөнінде шаралар
қолдануға, өндірістік және ғылыми-техникалық прогресті
ескере отырып, профилактикалық жұмыстар жүргізуге;
20) жұмыс уақытының, оның ішінде әрбір жұмыскер
орындайтын үстеме жұмыстардың, зиянды және (немесе)
қауіпті еңбек жағдайларындағы жұмыстардың, ауыр
жұмыстардың есебін жүргізуге;

Жұмыс берушінің негізгі міндеттері:

21) жұмыскердің еңбек (қызметтік) міндеттерін
орындауы кезінде оның өмірі мен денсаулығына
келтірілген зиянды осы Кодекске және Қазақстан
Республикасының өзге де заңдарына сәйкес өтеуге;
22) еңбек жөнiндегi уәкiлеттi мемлекеттiк
органның және еңбек инспекциясы жөнiндегi жергілікті
органның лауазымды адамдарын, жұмыскерлердің
өкiлдерiн, еңбектi қорғау жөнiндегi техникалық
инспекторларды ұйымдардағы еңбек қауiпсiздiгiнiң,
жағдайларының және еңбектi қорғаудың жай-күйiне және
Қазақстан Республикасы заңнамасының сақталуына
тексерулер жүргізу үшін, сондай-ақ еңбек қызметіне
байланысты жазатайым оқиғаларды және кәсiптiк
ауруларды тергеп-тексеру үшiн кедергiсiз жiберуге;

Жұмыс берушінің негізгі міндеттері:

23) жұмыс беруші айқындайтын, он сегіз жастан
кіші жұмыскерлердің тегі, аты, әкесінің аты
(егер ол жеке басын куәландыратын құжатта
көрсетілсе) және туған жылы, күні, айы
көрсетілетін тізілімдердің немесе басқа да
құжаттардың жүргізілуін қамтамасыз етуге;
24) жұмыскердің дербес деректерін
Қазақстан Республикасының дербес деректер және
оларды қорғау туралы заңнамасына сәйкес
жинақтауды, өңдеуді және қорғауды жүзеге
асыруға;
Кәсіподақтар

ең алдымен жұмыскерлердің еңбек
құқықтары мен міндеттерін
қорғаумен қатар, олардың
тұрмыстық, әлеуметтік сұрақтармен
және еңбек жағдайларын
жақсартумен айналысады.

Кәсіподақты құру

1. Кәсiподақ кемiнде он адамнан тұратын,
өздерінің кәсіптік және өндірістік
мүдделерінің ортақтығымен байланысты,
жарғы бекiтiлетін және кәсіподақ органдары
қалыптастырылатын құрылтай съезiн
(конференцияны, жиналысты) шақыратын
ҚР азаматтары тобының бастамасы
бойынша құрылады.
Кәсiподақтардың құқықтары
1) өз мүшелерiнiң құқықтары мен мүдделерiн
білдіруге және қорғауға, сондай-ақ мемлекеттiк
органдармен өз өкілеттігі шегінде, қарым-
қатынастарда қызметкерлердің өкілдері болуға;
2) өз мүшелерінің құқықтары мен мүдделерін
қорғау үшін сотқа талаптар беруге, медиация
жүргізу кезінде, сотта, еңбек төрелігінде немесе
аралық сотта, мемлекеттік органдарда олардың
мүдделерiн жақтап әрекет етуге, оларға өзге де
құқықтық көмек көрсетуге;
Кәсiподақтардың құқықтары

3) мемлекеттiк органдарға кәсiподақ
мүшелерiнiң құқықтары мен заңды
мүдделерiне қысым жасайтын, олар
қабылдаған нормативтік құқықтық
актiлердiң толық немесе iшiнара күшін
жою не оларды өзгерту туралы өтiнiш
жасауға;
Кәсiподақтардың құқықтары

8) келіссөздер жүргізуге, келісімдер және
ұжымдық шарттар жасасуға;
9) ақша қорларын қалыптастыруға;
10) еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау
жөніндегі комитет (комиссия) құрамында
еңбекті қорғау талаптарын қамтамасыз
ету,
Кәсiподақтардың міндеттері:
1) Қазақстан Республикасының
заңнамасын, жарғының ережелерін,
кәсіподақ органдарының шешімдерін
сақтауға;
2) ұжымдық шарт, салалық, өңірлік, бас
келісімдер бойынша міндеттемелерді
орындауға;
Кәсiподақтардың міндеттері:

3) өкілеттіктер шегінде әлеуметтік-еңбек
жанжалдарының алдын алу жөнінде
шаралар қолдануға;
4) кәсiподақ мүшелерінің ҚР
заңнамасында белгіленген ереуiлдер,
бейбіт жиналыстар, митингiлер, шерулер,
пикеттер және демонстрациялар
ұйымдастыру және өткiзу тәртібін
сақтауын қамтамасыз етуге;

Ұқсас жұмыстар

Еңбек құқығының функциясы

Қызметкерлерді жинау және басқару

Кәсіби мансап

Еңбек саласындағы нарықтық қатынастардың құқықтық негіздерін бекемдеу

КӘСІПОРЫННЫҢ ЕҢБЕК АҚЫ ТӨЛЕУ ЖҮЙЕСІ

Еңбек құқығының қағидалары

ЕҢБЕК ӨНІМДІЛІГІ, МҰНАЙ ЖӘНЕ ГАЗ ӨНЕРКӘСІБІНДЕ ОНЫ АРТТЫРУ ЖОЛДАРЫ

Тынығу уақыты

Тар мағынада еңбекті қорғау жүйесі

Кәсіпорындағы еңбекақы төлеу

Пәндер