Гистология даму тарихы

«АСТАНА МЕДИЦАНА УНИВЕРСИТЕТІ» КеАҚ

Тақырыбы: Гистология, цитология және эмбриологияның даму тарихы. Гистологияның Қазақстан Республикасында дамуы

ASTANA 2023

AMU

“Гистология негіздері. ТҚЖ және НЖ”

АСТАНА, 2023

Орындаған:Аккалов Саят Саматович

Қабылдаған: ШоныкбаеваС. С.

ЖОСПАР

ГИСТОЛОГИЯ, ЦИТОЛОГИЯ, ЭМБРИЯЛОГИЯ ТУРАЛЫ ЖАЛПЫ ТҮСІНІК

ГИСТОЛОГИЯ ДАМУ ТАРИХЫ

ЭМБРИЯЛОГИЯ ДАМУ ТАРИХЫ

ЦИТОЛОГИЯ ДАМУ ТАРИХЫ

ASTANA 2023

AMU

ГИТОЛОГИЯНЫҢ ҚР ДАМУЫ

Гистология

(грек. hіstos - ұлпа және logos - ілім) - тірі ағзалардың (адам, жануар және басқа да көпжасушалы ағзалардың) ұлпаларын, олардың түзілуін, құрылымын, қызметін және өзара әрекеттесуін зерттейтін ғылым

Гистологияның міндеті - ұлпа эволюциясын анықтау, оның организмде дамуын (гистогенез), хим. қасиеттерін (гистохимия), жасушаларының, атқаратын қызметін (гистофизиология) зерттеу.

Жалпы гистология - ұлпаның дамуын, құрылысын және атқаратын қызметін зерттесе, жеке гистология - адам және көп жасушалы жануарлар органдарының микроскопиялық құрылымын зерттейді.

ASTANA 2023

AMU

ЭМБРИЯЛОГИЯ

Эмбриология (ұрық және грек. logos - ілім) - жыныс жасушаларының қалыптасуын, дамуын, құрылысын, ұрықтануды, ұрықтың пайда болуын және оның эмбрионалдық дамуының негізгі кезеңдерін зерттейтін биологиялық ғылым. Оның түрлері: ұрықтың дамуы, жануарлар, өсімдіктер эмбриологиясы.

AMU

Эмбриология тірі ағзалардың келесі даму процестерін зерттейді: гаметогенез, зиготаның ұрықтануы және түзілуі, зиготаның бөлшектенуі, ұлпалардың дифференциациялану процестері, мүшелердің төселу және даму процестері (органогенез), морфогенез, регенерация.

Эмбриология сұрақтарына қызығушылық ежелгі үнді және ежелгі грек философиясында байқалады. Бұл ежелгі қытай ойшылдарына да тән.

Цитология

(гр. κύτος - «қойма», бұл жерде: «жасуша» и гр. λόγος - «оқу», «ғылым») - жасуша туралы ғылым. Цитология ғылымы біржасушалы, көпжасушалы ағзалар жасушасының құрылысын, құрамын және қызметін зерттейді.

ASTANA 2023

Цитология бөлімі -цитохимия пәні жасушаның химиялық құрамының құрылысын, олардың түзілуін, жасушадағы таралуы мен белсенділігін және оның қызметінің өзгеруіне байланысты химиялық қосылыстардың өзгеріп отыруын зерттейді. Цитохимияның негізгі жетістіктерінің бірі - нуклеин қышқылдарының ақуыз молекуласын синтездеудегі генетикалық рөлін анықтау.

Гистология даму тарихы

ASTANA 2023

Гистология микроскопты ойлап табудан бұрын пайда болды. Ұдпалардың алғашқы сипаттамасы Аристотель, Гален, Авиценна, Везалий еңбектерінде кездеседі.

1665 жылы Р. Гук жасуша ұғымын енгізіп, микроскоп арқылы кейбір ұлпалардың жасушалық құрылымын бақылаған.

Гистологиялық зерттеулерді М. Мальпиги, А. Ливенгук, Дж. Сваммердам, Н. Грю және басқалар жүргізді. Ғылым дамуының жаңа кезеңі эмбриологияның негізін салушылар К. Вольф пен К. Бэрдің есімдерімен байланысты.

гистология даму тарихы

ASTANA 2023

гистология даму тарихы

19 ғасырда гистология толыққанды оқу пәні болды. 19 ғасырдың ортасында А. Көлликер, Ф. Лейдиг және т. б. қазіргі ұлпалар туралы ілімнің негізін қалады.

Цитологиядағы жаңалықтар мен жасуша теориясының жасалуы гистологияның дамуына түрткі болды.

Р. Вирхов жасушалық және тіндік патологияның дамуының негізін қалады.

Иммундық жүйе туралы негізгі ойларды тұжырымдаған И. И. Мечников пен Л. Пастердің еңбектері ғылымның дамуына үлкен әсер етті.

Физиология немесе медицина бойынша 1906 жылғы Нобель сыйлығы екі гистолог Камилло Гольджи мен Сантьяго Рамон-и-Кахалға берілді. Олар бірдей фотосуреттерді әртүрлі зерттеулерде мидың жүйке құрылымы туралы өзара қарама-қайшы көзқарастарға ие болды.

AMU

20 ғасырда әдістемені жетілдіру жалғасты, бұл гистологияның қазіргі түрінде қалыптасуына әкелді. Қазіргі гистология цитология, эмбриология, медицина және басқа ғылымдармен тығыз байланысты.

Гистология жасушалар мен ұлпалардың дамуы мен дифференциациясының заңдылықтары, жасушалық және тіндік деңгейде бейімделу, ұлпалар мен мүшелердің регенерациясының мәселелері және т. б. сияқты мәселелермен айналысады.

Патологиялық гистологияның жетістіктері медицинада кеңінен қолданылады, . аурулардың даму механизмі және оларды емдеу әдістерін ұсыну, бұл оларды түсінуге мүмкіндік береді.

гистология даму тарихы

ASTANA 2023

AMU

Қарапайым халықтар жаңа жеке адамның туу фактісіне таң қалды. Олар жаңа жеке адамның тууы жыныстық қатынастың нәтижесі екенін байқады. Құстар мен сүтқоректілердің эмбриондарының құрылысы туралы алғашқы мәліметтер Ежелгі Вавилон, Ассирия, Египет, Қытай, Үндістан және Грецияда болған. Гиппократ пен Аристотельдің (б. з. д. IV ғ. ) есімдері организмдердің эмбрионалдық дамуы туралы алғашқы түсініктермен байланысты. Қайта өрлеу дәуірінде, 1600 және 1604 жылдары Д. Фабрициус тауық эмбрионының әртүрлі даму кезеңдерін сипаттап, сызбасын жасады, бірақ ол тауықтың дамуы халаза нәруызының бұйралануынан болады деп қате есептеді.

Эмбриялогия даму тарихы

AMU

100

ASTANA 2023

Омыртқалы жануарлардың эмбриондарының дамуын бақылау В. Гарвиді (1652) барлық тірі организмдер жұмыртқадан дамиды деген пікірге әкелді. Сонымен бірге Р. де Граф сүтқоректілердің аналық бездеріндегі қапшықтарды тауып, оны жұмыртқа деп қателесті. Бұл түзілімдер кейінірек ғылымға графф көпіршіктері деген атпен енді.

Эмбриялогия даму тарихы

ASTANA 2023

1676-1719 жылдар аралығында А. Левенгук эритроциттерді, кейбір қарапайымдыларды және аталық репродуктивті жасушаларды ашты. Ағзаның даму мәніне енудің алғашқы әрекеттері ұрпақты болу жасушасында - сперматозоидта жаңа, толық қалыптасқан организм орналасады, содан кейін оның өсуі ғана жүреді деген ойға әкелді.

Бүкіл 17-18 ғасырлар бойы ғылымда үстемдік еткен преформацияның метафизикалық және идеалистік теориясы (prae - алдын ала, formatio - қалыптасу, praeformo - алдын ала қалыптастырамын) осылайша пайда болды. және ғылыми білімнің дамуына кедергі келтірді.

1759 жыл эмбриологияның дамуында маңызды болды. Дәл сол кезде Каспар Фридрих Вольфтың «Даму теориясы» диссертациясы жарық көрді. Көп ұзамай Санкт-Петербург Ғылым академиясының академигі атанған К. Ф. Вольф бұл жұмысында организмнің жеке мүшелерінің дамуы олардың жұмыртқаның бейорганикалық массасынан жаңа түзілуі арқылы жүреді деген қорытындыға келді. Сөйтіп, ол бірінші болып преформация теориясының ақиқатына күмән келтіріп, эпигенез (epi - содан кейін, кейін, genesis - шығу тегі) позициясын ұстанды.

Эмбриялогия даму тарихы

ASTANA 2023

AMU

Эмбриялогия даму тарихы

Эмбриологияның негізін салушы - эпигенез теориясын (1828) негіздеген және ұрық қабаттары туралы ілімді жасаған Петербург Ғылым академиясының академигі Карл Эрнст фон Баер.

ASTANA 2023

1674 жылы Энтони ван Левенгук жасуша ішіндегі заттың белгілі бір тәртіппен ұйымдастырылғанын анықтады. Ол бірінші болып жасуша ядроларын ашты. Бұл деңгейде жасуша идеясы 100 жылдан астам уақыт болды.

цитология даму тарихы

Жасушаны зерттеу 1830 жылдары жетілдірілген микроскоптардың пайда болуымен жеделдеді. 1838-1839 жылдары ботаник Матиас Шлейден мен анатом Теодор Шванн бір мезгілде дененің жасушалық құрылымы туралы идеяны алға тартты. Т. Шванн «жасуша теориясы» терминін енгізді және бұл теорияны ғылыми ортаға енгізді. Цитологияның пайда болуы жасуша теориясын құрумен тығыз байланысты - барлық биологиялық жалпылаулардың ең кең және ең іргелі. Жасушалық теория бойынша барлық өсімдіктер мен жануарлар ұқсас бірліктерден - жасушалардан тұрады, олардың әрқайсысында тірі заттың барлық қасиеттері бар.

цитология даму тарихы

ASTANA 2023

AMU

цитология даму тарихы

Жасуша теориясының ең маңыздыларының бірі атақты неміс табиғат зерттеушісі Рудольф Вирховтың әрбір жасуша басқа жасушаның бөлінуі нәтижесінде пайда болады деген тұжырымы болды.

Рудольф Вирхов