Күйістілер және шошқа трихоцефалезін балау

Презентация қосу

Қ А З А Қ Ұ Л ТТ Ы Қ А Г РА РЛ Ы Қ З Е Р ТТ Е У
У Н И В Е РС И Т Е Т І

Күйістілер және шошқа трихоцефалезін
балау; шошқа мен адамның
трихенеллезін балау, оларға қарсы вет-
сан шаралар

Орындаған: Нұрмұханбетова Айтолқын; ВС-416
Тексерген: Усмангалиева Сымбат
Шошқа трихоцефалезы
Трихоцефалез- үй жəне жабайы шошқалардың Trichocephalata тек тармағына,
Trichocephalidae тұқымдасына жататын жұмыр құрт туғызатын iшқұрт ауруы. Олар
шошқаның тоқ iшегiнде, бүйенiнде күнелтедi.
Қоздырғышы -Trichocephalus suis(Schrank ,1788). Құрттың бас жағы өте жiңiшке (құйрық
жағынан шамамен 2,5 есе ұзын болады), ал денесiнiң соңы жуан келедi. Еркегiнiң тұрқы 2-5
см, құйрығы бiр жағына бұралып қалған, жалғыз (1,73-2,55 мм) спикуласы бар, ол сырты
тiкеншелермен қапталған қынаптың iшiнен орын тепкен. Ұрғашысының тұрқы 3,9-5,3см,
бəтегi құрт денесiнiң жiңiшке ж əне жуан жағының қиылысқан тұсынан
ашылады.Жұмыртқалардың көлемi 0,052-
0,061 х 0,027-0,030 мм. (қараңыз: ХХIII сурет ). Олардың тұрпаты бөшке т əрiздi сыртқы
қабығы нық жəне тегiс, шошайған екi жағында тығыншықтары бар, түстерi сарғыш
немесе қоңыр болып келедi. Н əжiспен сыртқа шыққан жұмыртқалар жетiлмеген, iшiндегi
ұрықтары шар тəрiздi.
Өсiп-өнуi. Құрт тiкелей аралық иесiнiң қатынасынсыз-
ақ өсiп жетiле
бередi. Жұмыртқалар нəжiспен бiрге қоршаған ортаға
шығып, онда олар
қолайлы жағдайда (жеткiлiктi жылылық пен ылғал
барда) 18-25 күннiң
iшiнде өсiп, жұқпалы сатысына жетедi. Шошқа бұл
жұмыртқаларды
азықпен немесе сумен бiрге жұтып зақымданады.
Хайуанның асқорыту
жүйесiнде балаңқұрттар жұмыртқа қабығынан босаған
соң, бүйен
бүрлерiнiң тереңiне енiп, түлеп, iшек қуысына қайта
оралады. Iшекке
бекiп орналасқандары 1,5 айдан кейiн ересек құрттарға
айналып, шошқа
денесiнде 2,5-4 айдай өмiр сүредi.
Эпизоотологиясы. Шошқа трихоцефалезi өте жиi кездесетiн кесел,
ол барлық жерде тараған десе де болады. Қазақстанның Оңтүстiк-шығыс аудандарында
шошқалар бұл гельминтозды, əсiресе күзде көп жұқтырады.
Трихоцефалезге 2 айға дейiнгi торайлар жиi шалдығады. Ал бiр
жастан асқан шошқа онымен сирек ауырады. Бiрақ ересек шошқалар
əрқашан инвазия таратушылар. Бұл дерт ауа-райының жылы кездерiнде, хайуан нашар
азықтандырылғанда жəне қораларда гигиеналық күту жағдайлары нашарлағанда көбiрек етек
алады.
Аурудың өрбуi. Құрттар өздерiнiң қылдай жiңiшке бас жағымен
iшектiң кiлегей қабығын жарақаттайды, қан тамырларының бүтiндiгiн
бұзады, ағзадағы қабыну процестерiн үдетедi. Шажырқай сөл түйiндерiнде лимфа-денит,
бауырда-түйiршiктi жəне майлы дистрофия туындайды. Қан күрделi өзгерiске ұшырайды: көп
мөлшерде эритроциттер азаяды, гемоглобин кемидi, лейкоцитоз пайда болады.
Сырт белгiлерi. Трихоцефалез жiтi түрде өрбiгенде, шошқа тез арықтайды, күйзеледi, кейде дене қызуы көтерiледi, тынысы
тарылады. Торайдың iшi өтедi, н əжiсiне шырыш пен қан араласады, т əбетi күрт бұзылып, не болса соны жейдi. Жүйке
жүйесiнiң зақымдалуы байқалады (тырысып-құрысу, айналу немесе басы ауырған жаққа жүру). Мұндайда торайлар
арасынан өлiм-жiтiм көп шығады. Гельминтоздың созылмалы түрiнде шошқаның жемге зауқы шаппайды ж əне оның iшi
тиылмай өтедi.

Өлекседегi өзгерiстер. Трихоцефалезден өлген торайларда шырышты
гастроэнтерит, шырышты-дифтерийттi комет пен проктит, үлпершек
ағзаларының дистрофиясы, өкпенiң домбығуы, шырышты лимфаденит
белгiлерi байқалады. Iшектiң кiлегей қабығын бойлаған гельминттер
иректелген жолдар құрады, олар шырышпен қымталып-қоршалады,
айналасындағы ағза бүрлерi менэпителий торшалары үгiледi.
Анықтау. Шошқа нəжiсiн гельминтоовоскопиялық қалқыту əдiстерiнiң бiреуiмен тексерiп нақтылы диагноз қояды,өлексе бүйенiнен
ересек құрттарды iздестiредi.
Емi. Тиiмдi дəрiлердiң бiрi бубулин (өзiне т əн иiсi бар сұйық, күңгiрт шөлмек-ыдыстарда сақталады, Германияда өндiрiледi) болып
саналады. Оны 0,075 мл/кг есебiнде мойын маңындағы бұлшық етке бiр т əулiк аралата екi дүркiн егедi. Бұдан басқа панакурды
(фенбендазол) жемге қосып қолдануға болады: 0,033 г/кг (АДВ бойынша) мөлшерiнде таңертең ж əне ақшамда екi рет бередi. Азыққа
араластырып морантел тартрат д əрiсiн 0,15 г/кг көлемiнде екi м əрте бередi ж əне ринтал д əрiсiн аскаридозға қарсы қолданғандай
пайдалануға болады.
Сақтандыру. Трихоцафалез байқалған шаруашылықта шошқаны екi
дүркiн сақтық дегельминтизациядан өткiзедi: бiрiншiсiн-көктемде доңыздарды лагерьге айдап шығар
қарсаңында, екiншiсiн – оларды қораға қамар алдында. Кейде торайларды 1,5 айлық жасына жеткенде
жəне одан 1-1,5
ай өткен соң профилактикалық мақсатпен қайтадан д əрiлейдi. Жалпы
зоотехниялық-малд əрiгерлiк зауалдарды iске асыру керек, нақтылып
айтқанда: еметiн торайлары бар мегежiндердi өзге жастағы шошқалардан
оқшау ұстау, торайларды таза, құрғақ, күн с əулесi түсiп тұратын серуен
алаңдарында бағып күту, қораларды т əулiк сайын көңнен тазарту ж əне
айына 1-2 дүркiн еден мен қабырғаларды қайнаған сумен немесе калий
(натрий) сiлтiсiмен дезинвазиялау, құнды азықпен қамтамасыз ету.
КҮЙIСТIЛЕР ТРИХОЦЕФАЛЕЗЫ
Трихоцефалез - қой, ешкi, iрi қара ж əне кейбiр күйiс қайыратындардың iшқұрт ауруы. Оның қоздырғышы
Trichocephalus туысына жататын, тоқ iшек пен бүйенде мекендейтiн нематодалар. Қоздырғышы морфология
жағынан жоғарыда сипаттама алған шошқаның трихоцефалына өте ұқсас. Жұмыр құрттың екi түрi бар.
T.ovis, еркегiнiң тұрқы-6,0-8,0 см, ұрғашысыныкi-6,3-8,0 см; T.skrjabini
еркегiнiң тұрқы 4,5-6,5 см, ұрғашысыныкi – 6,0-7,5 см. Жұмыртқалары шошқа трихоцефалыныкiндей.
Өсiп-өнуi жалпы шошқа трихоцефалындай. Күйiстiлер организмiнде гельминттер 31-52 күн аралығында өсiп-
жетiледi.
Эпизоотологиясы. Трихоцефалез елiмiздiң барлық Аурудың өрбуi жəне өлекседегi өзгерiстер
жерiнде тараған. Кейде бұл дертке мал басы негiзiнен шошқа
түгелiмен шалдығады, ал қоздырғышының саны трихоцефалезiнiкiндей.
бiрнеше данадан жүздеген мыңдаған құртқа дейiн Сырт белгiлерi - жануар бiртiндеп арықтайды,
барады. Гельминтозбен барлық жастағы қаназдық айқындала
күйiстiлер залалданады, ал аурудың өрбуi қозы, түседi, қарын тұсы ауырсынады, iшi қатады
бұзаулар арасынан жиi байқалады. немесе жылмай өтедi,
Трихоцефалездың маусымдық өрбу динамикасы нəжiсiнде қан болады.
əрқилы келедi, ол аймақтық өзгешелiк Анықтау. Тiрi кезiнде – Фюллеборн немесе
ерекшелiктерiне байланысты. басқа да овоскопиялық
қалқыту əдiсiн қолданған дұрыс. Өлексенiң тоқ
iшегi мен бүйенiнен
трихоцефала құрттарын iздеп табады.
Емi. Проминтик дəрiсiн 0.23 мл/кг мөлшерiнде терi астына егедi немесе минтик д əрiсiн 1,25
мл/кг көлемде iшкiзедi. Фенотиазиндi қозыға 1 г ж əне ересек қойға 5 г күнiне 3 рет 4 т əулiк
бойы бередi. Панакур ж əне т.б. д əрiлердi қолдануға болады.
Сақтандыру. Жалпы ветеринариялық-санитариялық шаралармен қатар, мал күтiмiн
жақсарту, азықтандыру, қажеттi жағдайда оларды дегельминтизациялау сияқты жұмыстар
жүргiзiледi.
ЖАНУАРЛАР ТРИХИНЕЛЛЕЗЫ
Трихинеллез - жiтi немесе созылмалы түрде өтетiн
антропозоонозды ауру. Оны қоздыратын нематодалар
Trichocephalata тек бұтағына, Trichinilldae тұқымдасына жатады.
Қазiргi кезде ғылымға белгiлi құрттың төрт түрi бар, атап
айтсақ олар: Trichinella spiralis(Owen,1835) шошқa трихиннелласы,
T.nativa (Britov et Boev,1972)
Евразия жыртқыш аңдары-ның трихиннелласы, T.nelsoni (Britov et
Boev,1972) Африка жыртқыш-тарыныкi ж əне T.pseudospiralis
(Дағыстан
жанатынан). Соңғы түрi алғашқы үшеуiнен денесiнiң
қысқалығымен өзгешеленедi ж əне оның балаңқұрттары бұлшық
етте дəнекер ұлпамен қапталмайды. Сонымен қатар, ол даму
айналымын толығымен құс (тауық, үйрек, шiл, торғай т.б.)
денесiнде өткiзе алады. T.nativa ж əне T.nelsoni түрлерiнiң дербес
екендiгi əлi даулы немесе анықталмаған.
Ересек трихиннеллалар жануарлар мен адамның ащы iшегiнде тiршiлiк етедi, ал
балаңқұрттары олардың көлденең жолақ еттерiнде мекендейдi, яғни адам немесе
жануарлар бiрдей ақтық та, аралық та иесi болып табылады. Бүгiнгi таңда
сүтқоректiлердiң 100 астам түрiнен аталған гельминттер табылған. Олар шошқада,
итте, қасқырда, масықта, аюда, егеуқұйрықта, мысықта өте жиi кездеседi.
D I F F I C U LT Y INTEREST A P P L I C AT I O
Паразитке бейiмдiлер: жабайы шошқа, борсық, көгiлдiр түлкi, аққұс, қара күзен
N
(норка), бұлғын, күзен,
Presentations areкiрпi, жолбарыс т.б. Теңiз аңдары
Presentations areда кит, морж, итбалық
Presentations are
communication
(тюлень) трихиннелла құрттарымен communication
залалданады. Трихиннеллдердiң communication
келтiретiн
tools that can
экономикалық be да орасан зор.
зияны tools that canбар
Трихинелласы beжануардың tools that can be
ұшасы (етi)
used as used asқарамай жойылады. used as
инвазияның азды-көптiгiне
demonstrations. demonstrations.
Бұл гельминтоз адамға өте қауiптi, demonstrations.
себебi ауру өте қатты түрде өтедi,
қолданылатын ем шипа бермейдi, ақыры өлiммен аяқталады.
Қ О З Д Ы Р Ғ Ы Ш Ы . Ө Т Е Ұ С А Қ Ш А Ш Т Ə Р I З Д I Н Е М А Т О Д А Л А Р. Д Е Н Е С I Н I Ң Ө З Г Е
Ж А Ғ Ы М Е Н С А Л Ы С Т Ы Р Ғ А Н Д А БА С Ы Ж I Ң I Ш К Е , ƏС I Р Е С Е Ө Ң Е Ш I Е Р Е К Ш Е
КӨРIНЕДI. ТҰРҚЫ: ЕРКЕГIНIКI – 1,4-1,6 ММ, ҰРҒАШЫСЫНЫКI- 3-4 ММ, ОНЫҢ
ЖАТЫРЫНДА ҰЗЫНДЫҒЫ 0,1 ММ, ЕНI 0,66 ММ БА ЛАҢҚҰРТТАРЫ ҚАПТ АП
ЖАТАДЫ.

ӨСIП-ӨНУI. АЩЫ IШЕКТIҢ КIЛЕГЕЙ ҚАБЫҒЫНА ОРНА ЛАСҚАН ЛЮБЕРКЮН
БЕЗДЕРIНДЕ КҮНЕЛТЕТIН ТРИХИНЕЛЛАНЫҢ ҰРҒАШЫСЫ 200-300 ДАНАҒА ДЕЙIН
Т I Р I БА Л А Ң Қ Ұ Р ТТ А Р ТУА Д Ы . ОЛ А Р С Ө Л ( Л И М ФА ) Т А М Ы РЛ А Р Ы Н А Е Н I П , Қ А Н
АЙНА ЛЫ-МЫНЫҢ ƏУЕЛI КIШI, ОДАН КЕЙIН ҮЛКЕН ШЕҢБЕРI АРҚЫЛЫ КӨПТЕГЕН
МҮШЕЛЕР МЕН ҰЛПА ЛАРҒА ӨТЕДI. ҚЫЛ Т АМЫРЛЫҚ (КАПИЛЛЯРЛЫҚ) ЖҮЙЕДЕН
ЛИЧИНКА ЛАР КӨЛДЕНЕҢ ЖОЛАҚ БҰЛШЫҚ ЕТТЕРГЕ КЕЛIП ТIРЕЛЕДI. ОЛАР ЕТ
Т А ЛШЫҒЫНЫҢ (МИОФИБРИЛ) СЫРТҚЫ ҚАБЫҚ ҚАБА ТЫН (С АРКОЛЕМА) ТЕСIП
I Ш I Н Е К I Р Е Д I , О Н Ы А Й Н А Л А С Ы Н Д А Ғ Ы Д ƏН Е К Е Р- Ұ Л ПА Л А Р Ж А Н - Ж А Ғ Ы Н А Н Қ О Р Ш А У Ғ А
А ЛАДЫ. ШОШҚА ОРГАНИЗМIНДЕ БА ЛАҢҚҰРТТЫҢ ЕТКЕ ЕНУI 5-7 КҮННЕН КЕЙIН
БА СТ А ЛАДЫ, А Л 17 КҮННЕН СОҢ ОЛ ШИЫРШЫҚТ АНЫП ОРА ЛАДЫ.
19-20 –ШЫ КҮНI ҚҰРТ ЛИЧИНКАСЫ ӨЗIНIҢ ЖҰҚПА ЛЫ САТЫСЫНА ЖЕТIП,
ТҰТА СТ АЙ ЖҰҚА ҚАБЫҚТЫҢ (КАПСУЛА) ҚҰРСАУЫНДА ҚА ЛАДЫ. БҰЛ ҚҰБЫЛЫС
ЖА ЛПЫ А ЛҒАНДА, 15-18 АЙДА АЯҚТА ЛАДЫ.
АУРУДЫҢ ӨРБУI ЖƏНЕ ӨЛЕК СЕДЕГI
Ө З Г Е Р I С Т Е Р. Т Р И Х И Н Н Е Л Л А Б А Л А Ң -
ҚҰРТТ АРЫ ДЕНЕНI ШАРЛАП КЕЗIП
ҰЛПА ЛАР ДЫ ЖАРАҚАТТ АЙДЫ, ҰША ЛАР ДА
ҚАНҚҰЙЫЛУЛАР КӨБЕЙЕДI.
ЛИЧИНКА ЛАРДЫҢ ТIРШIЛIК
ҚА ЛДЫҚТ АРЫНАН Ж ƏНЕ ОЛАР ДЫ ӨЗДЕРIНIҢ
ЫДЫРАУЫНАН ТУЫНДАЙТЫН Ж ƏНЕ
БҮЛIНГЕН ҰЛПА ЛАР ДАН ПАЙДА БОЛҒАН УЛЫ
ЗАТТАР ҚАНҒА СIҢIП, БҮКIЛ ОРГАНИЗМДI
УЛАНДЫРАДЫ. ЕРЕСЕК ҚҰРТТ АР IШЕК ТIҢ
КIЛЕГЕЙ ҚАБЫҒЫН ЖАРА ЛАП, IНДЕТ
Т А РА ТУ Ш Ы М И К Р О ФЛ О РА Ғ А ЖОЛ А Ш А Д Ы.
СЫРТ БЕЛГIЛЕРI. ТƏЖIРИБЕ МАҚС АТЫМЕН ТРИХИННЕЛЛЕЗ ҚОЗ ДЫРҒЫШЫ
ЖҰҚТЫРЫЛҒАН ШОШҚАДА 3-4 КҮННЕН КЕЙIН АУРУДЫҢ КЛИНИКА ЛЫҚ
КӨРI НI СТЕР I БI ЛIН Е БА СТ АЙ ДЫ . ШО ШҚА ДЕН ЕСI НI Ң ҚЫ З УЫ С ƏЛ КӨТЕР IЛЕД I, ОЛ
ƏЛСIРЕЙДI, ƏЛСIН-ƏЛСIН ЛОҚСИДЫ, IШI ӨТЕДI, ТЕЗ АРЫҚТАП 12-15 КҮННЕН
КЕЙIН ЖАН Т АПСЫРАДЫ. КЕЙДЕ ДЕРТ СОЗЫЛМА ЛЫ ТҮР ДЕ 1-1,5 АЙ БОЙЫ
ӨРБИДI, ХАЙУАННЫҢ ҚАНЫ ТӨМЕНДЕЙДI, ОНЫҢ ТЫНЫС А ЛУЫ ЖИIЛЕЙДI,
ДЕНЕСIН СИПАҒАНДА АУЫРСЫНАДЫ, БIР ОРЫНДА ҰЗАҚ ЖАТЫП А ЛАДЫ. АУРУДАН ЖАЗЫЛҒАН
ШОШҚАНЫҢ СА ЛМАҒЫ ЕДƏУIР КЕМ ШЫҒАДЫ.
АНЫҚТ АУ. ХАЙУАННЫҢ ТIРI КЕЗIНДЕ ТРИХИННЕЛЛЕЗГЕ ДИАГНОЗ ҚОЮ
Қ И Ы Н Ж Ə Н Е О Н Ы Ң Қ А Ж Е Т Т I Г I Д Е Ш А М А Л Ы . А Л С О Й Ы Л Ғ А Н М А Л Д А Н А У Р У Д Ы Д ƏЛ
АНЫҚТ АУ ҮШIН ШОШҚА ЕТIН МИКРОСКОППЕН (ТРИХИННЕЛЛОСКОППЕН) ҚАРАП,
ТРИ Х ИН Е Л Л А НЫ Ң БА Р- ЖО Ғ ЫН БI Л У Қ А Ж Е Т. Ш ОШ ҚА ҰШ А С Ы НА Н А Л Ы НҒ А Н БҰ Л Ш Ы Қ Е ТТ I
КОМП РЕССОРЛЫҚ , ЛАРВОСКО? ПИ Я ЛЫҚ ƏДI СП ЕН ЗЕРТТЕЙ ДI. ОЛ ҮШI Н КӨКЕ Т (ДИ АФРАГМА)
ҰШЫ Н АН 50 - 60 Г ЕКI СЫ Н АМА КЕ СЕК КЕС IП А ЛЫН АДЫ . ƏР С ЫН АМАДА Н ҮЛКЕНДI ГIН КҮРI Ш НЕМЕС Е
БИДАЙ ДƏНIНДЕЙ ЕТIП АРНАУЛЫ ҚАЙШЫМЕН 12 ТIЛIМ (БАРЛЫҒЫ 24) КЕСIП А ЛАДЫ.
КОМП Р Е ССО РИУ М НЫ Ң (БIР- БIРI НЕ БЕ ТТЕ СТI РI Л I П ҚО С ЫЛ А ТЫ Н Ш Ы НЫ ) Қ ОС Ш ЫН Ы С Ы А РА С Ы Н А
КЕСIЛГЕН ЕТ ТIЛIМДЕРIН ҚЫСТЫРЫП (АСТЫНА ГАЗЕТ ҚОЙҒАНДА ЖАЙ КӨЗБЕН ОҚИ
А ЛАТЫНДАЙ), СЫҒЫП, МИКРОСКОППЕН ҚАРАЙДЫ. ЕГЕР О ДАН ҚҰРТ Т АБЫЛС А, ОНДА ЖАНУАР ДЫҢ
ДЕРТТI ЖҰҚТЫРҒАНЫ.
ЕМI ЖОҚ.
Назарларыңызға
рахмет!

Ұқсас жұмыстар

РАБДИТАТОЗДАР. Күйістілер стронгилоидозы. Шошқа стронгтлоидозы

Ұсақ кұйістілердің обасын балау әдістерін меңгеру, індет ошағында сауықтыру және дауалау шараларымен танысу

ВЕТЕРИНАРЛЫҚ - САНИТАРЛЫҚ ШАРАЛАР

КҮЙІСТІЛЕР АВИТЕЛИНОЗЫ

Псевдофиллидің даму сатылары

Күйістілер монезиозы

Ауески ауруы

Шошқаның африкалық обасы

Ауруды ажыратып балау

Шошқаның атрофиялық ринитін дауалау, індет ошағынан арылу шаралары

Пәндер