Жай қайталау

Презентация қосу

«ТҰРАН-АСТАНА» УНИВЕРСИТЕТІ

Тақырыбы: Айшықтау

Орындаған: Сансызбаев Ансат
қайталау

риторикалық
эллипсис
сұрау

Айшықтаудың
түрлері
арнау градация

параллелизм

антитеза инверсия
Қайталау
Жай қайталау

Еспе қайталау

Анафора

Эпифора
Жай қайталау - сөзді не тіркесті жай ғана бір рет қайталау

Мен, мен едім, мен едім,
Мен Нарында жүргенде,
Еңіреп жүрген ер едім. (Махамбет)

Жалғанда табынатын тәңірім — табым, “Мұнар да мұнар мұнар күн,
Табы жоқтың тәңірі жоқ, күні жарым. Бұлттан шыққан шұбар күн.
Табым десем, бұлақтай таудан аққан, Буыршын мұзға тайған күн, Бура атанға
Өн бойымды шымырлап, билейді ағын. шөккен күн.
Қияға өрлеп, қырандай қанат жайып, Бұлықсып жүрген ерлерден
Табым десем, қозады аруағым. Бұрынғы дәурен өткен күн...” (Махамбет);
Түпсіз қара тұңғиық суды кешсем,
Тап қолыма медеу ғып ұстар талым.
Көзсіз көрдей басыма күндер туса,
Табым қолда жарық қып ұстар шамым.
Менің табым — еңбекші, еқбек ері,
Онсыз менде көрген күн — бұлдыр сағым.
(С. Мұқанов.)
Еспе қайталау – алдыңғы пікірдің аяғы, келесі
тіркестің басында қайталанып отырады

Махамбеттің Баймағамбет
сұлтанға айтқан сөзі
Ай, тақсыр – ау , ай, тақсыр,
Боз орданы тіктім деп,
Боз ағашты жықтым деп,
«Ханым, ханым» дегенге
Көтере берме бұтыңды ,
Көптіре берме ұртыңды.
Бір тауы бар сымбатты. Ай, тақсыр – ау , ай, тақсыр, Ау, қызғыш құс, қызғыш құс!
Сол таудан сен сыр тауып ал, Бойың жетпес биікпін, Ел қорыған мен едім,
Сыр тауып ал, қымбаттым. Бұлтқа жетпей, шарт сынбан. Мен де айрылдым елімнен.
Құзды шаттар қалың ну; Көл қорыған сен едің,
Сарқырайды мұз бұлақтар, Сен де айрылдың көліңнен.
Мұз бұлақтар у да шу. (Махамбет )
(С. Сейфуллин.)
Анафора (әдепкі қайталау) Эпифора (кезекті қайталау)
шумақтың немесе өлең жолдарының басында
үндесе , үйлесе қиысатын бірыңғай өлең тармақтарынның соңында бір сөздің не
бастамалар. Дәлірек айтқанда , өлеңдегі әр сөз тіркесінің бірнеше қайталанып келуі.
жол немесе әр тармақ ылғи бір сөзбен Бұл қажетті бір ойға , құбылысқа ерекше назар
басталып қайталана береді. аударып, сөз әсерін арттыру үшін қолданылады.

Тағыдай таңдап су іекен, Күншілдер өледі
Тарпаңдай тізесін бүгіп от жеген Көңілін от қарып;
Тағы сынды мырза едік, Батырлар өледі
Тағы да келдік тар жерге. (Махамабет) Борышын атқарып.
Бұзықтар өледі
Ақ тауға асылғанда ақ таң келіп, Пышаққа құлшынып
Ашылған ак, шымылдық мақпал дерлік. Сұлулар өледі
Ақ сәуле үяма кеп үйығанда, Құшақта тұншығып
Ақ таңға қанатымды қаққам келіп. Пышаққа құлшынып;
Арғымақ өледі
Анау үй мен мынау үй қатынаған, Артында шаң қалып,
Қара жолдың қақ төсі қақыраған. Ақындар өледі
Қара суға қақ тұрған майысқақ мұз, Бәріне таң қалып! (Қадір Мырза Әлі)
Шертіп қалсаң, быт-шыт боп шатынаған.
(Мұқағали)
Жарлай арнау Сұрай арнау Зарлай арнау
Кел, балалар, оқылық, Не жазып ем, Құдай-ау, мен қазаққа? Өмір шіркін, алдадың мен алдандым,
Оқығанды көңілге Мүбтәла қып салғандай мұнша азапқа. Алдады өмір, себеп не? Мен таң
Ықыласпен тоқылық. Адамшылық есебіне кірісіп, қалдым!
Оқысаңыз, балалар, Қолы жетсін дегеніміз бе азатқа? Жеміс піспей ауызға түспейтінін
Шамнан шырақ жағылар, Бар ма, қазақ, мұнан басқа қылғаным? Білдім, білдім, түсіндім, енді
Тілегенің алдыңнан Неңді шаштым, неңді бұздым, аңғардым.
Іздемей-ақ табылар. былғадым? (Сәбит Мұқанов)
(Ыбырай) Аштан өлген аталарың бар ма еді?
Желі толған сары түйе, Тамақ үшін сатқан иттер иманын. Ойпырым-ай, Алла-ай, жасаған!
Аға жан кімге тапсырдың? (Маса) Қысылды ғой шыбын жан.
Қора толған ақты қой, Қуат кеміп барады.
Ай көке кімге тапсырдың? Күндер қайда басқандай?! Көп болды мынау аққан қан,
Тоғай толған мың жылқы, Еттім қайрат мен жаста. Тәңірі, өзіңе жылайын!
Күн көке кімге тапсырдың? Хан қарадан Хал жоқ, қалай тұрайын?!
Қобыланды батыр жырынан жасқанбай ............................................ Жүректі жара жеп барад,
Құдірет Алла, не жаздым? Жасаған-ау, қалай шыдайын?!
Еркіңді қу қайғыға берме, көңілім, Бір сағатта тосқандай! (Мағжан)
Күйленіп, бұрынғыдай керне, көңілім! Жүсіпбек пен Ақыметбек
Қамығып, жабырқадың неге мұндай?
Талпынып көкке құлаш серме, көңілім!
(Сәкен)
Антитеза – шендестіру
Мағына жағынан біріне-бірі қарама-қарсы,
аралары алшақ жатқан екі нәрсені бетпе-бет қою

Қар - аппақ, бүркіт - қара, түлкі - қызыл,
Ұқсайды хасса сұлу шомылғанға.
Қара шашын көтеріп екі шынтақ,
О да бүлк-бүлк етпей ме сипанғанда, Қара жерге қар жауар,
Аппақ ет, қып-қызыл бет, жап-жалаңаш, Қарды көр де, етім көр.
Қара шаш қызыл жүзді жасырғанда. Қар үстіне қан тамар,
Күйеуі ер, қалыңдығы сұлу болып, Қанды көр де, бетім көр
Және ұқсар тар төсекте жолғасқанға. (Ер Тарғын
Абай Құнанбайұлы жырынан)
Шашың - қара, денең ақ бұлт, жүзің – Ай,
Тісің – меруерт, көзің, сәулем, құралай.
Ләззат, рақат, бақыт – бәрі қойныңда,
Сұрамаймын енді ұжмақ – жақсы жай!
Мағжан
Инверсия - сөйлем мүшелерінің орнын ауыстырып қолдану

“Сен құрметте оны.
Түсіндің бе, қарағым.
Ол ақшаға сатқан жоқ,
Тізеден кесіп аяғын” Келдік талай жерге енді,
(Ә.Сәрсенбаев). Кіруге-ақ қалдық көрге енді.
Қызыл тілім буынсыз,
Сөзімде жаз бар шыбынсыз,
Тыңдаушымды ұғымсыз
Қылып тәңірім берген-ді.
(Абай)

Сен оларға айт: «Ақын тасыды де,
Тасытқан коммунизм ғасыры де,
Ақындықтың бұлағы алып шықты
Жүректің түбіндегі асылын де».
(Сәбит Мұқанов)
Эллипсис - сөйлемдегі айтылуға тиісті кейбір сөздерді қалдыру

Қарағай шаптым шаңдоздап Ақ көбігің… ақ жүзің Бозғылт кеште демалыңыз. . .
Қарағай шаптым шаңдоздап, Сол майдандар… қатты Биік, жіңішке ағаш. . .
Хан қарасын жоям деп, айқас Түн нәзік келеді
Жолбарысша жорыттым, Айнам еді бір қарар. Мен сияқты қара.
Етіне құлан тоям деп ... Есіңде ме, ер Айдар? (Хьюз)
(бірақ ойым Өткізген түнім… күндізім…
орындалмады.) Өшкен құрбан… аққан
- деген өлеңінде жас…
арманшыл Махамбеттің Тербетер мені, ой салар.
орындалмай қалған істері Өтті жылдар… көп айлар.
туралы айтқысы келеді. (Ж. Саин)
Градация - алдыңғы ойдан соңғы ойды,алдыңғы уақиғадан
соңғы уақиғаны күшейтіп жеткізу

Бүгінгі күн тән құшпадым, ...Толғауы тоқсан күйдің бір-ақ Әлде мен бабың тауып
Жан құшпадым, жанды күй бар — бақпадым ба?
құштым, Сылқылдат! Бастыр! Бастыр! Болмаса жемнен қысып
Таңда құштым, көкке ұштым Қадалт! Қадалт! сақтадым ба?
Соқ жігіт! Соқ! Соқ жігіт! Әйтпесе әбзелдерің сәнді емес
(Мағжан) Күйіңді тарт! пе?
Лапылдат! Жандыр! Күйдір! Жібектен тізгініңді тақпадым
Құмарт! Құмарт! ба?
Безілдет! Сарнат! Зарлат! Малдырып сап алтынға
Үздіктірші! үзеңгіңді,
Керек жоқ! Лақтыр әрі! Қысқарт! Тағаңды шын күмістен
Қысқарт!... қақпадым ба?
(І.Жансүгіров «Күйші» («Маса»)
поэмасынан)
Градация

Баяулату
Әм жабықтым, әм жалықтым,
Түйдектелу
Адам ол — қайғырымпаз,
Суйеу болар қай жігіт,
қуанымпаз, Көңілден кеткен соң тыным?
Жиіркенімпаз, сүйімпаз, уанымпаз. Әм сүйіндім, әм тұңілдім,
Дариядай шалқымпаз,
шаттанымпаз,
Үнемі неткен үміт,
Керкетімпаз, тасымпаз, суалымпаз. Өткен соң бар жақсы жылым?
(С. Мұқанов.) (Лермонтов — Абай.)
Психологиялы • екі ұдай нәрсені, құбылысты,
қ параллелизм ұғымды, сезімді қатар қойып,
жұптап суреттеу.

• Өлең не қара сөздерде бірінші
Синтаксисті сөйлем құрылысы екінші сөйлем
к құрылысында бірен-саран ғана
параллелизм сөзі өзгеріп, басқа сөз тіркестері
сол қалпында қайталануы
Параллелизм
Синтаксистік параллелизм Психологиялық параллелизм
Жақсылық көрсем өзімнен, Көк ала бұлт сөгіліп,
Жамандық көрсем өзімнен. Күн жауады кей шақта.
Тағдыр қылды деулерді Өне бойы егіліп,
Шығарамын сөзімнен. Жас ағады аулақта.
Сұлтанмахмұт Жауған күнмен жаңғырып,
Жер көгеріп күш алар.
Қара Қыпшақ Қобыландыда нең бар еді, құлыным? Аққан жасқа қаңғырып,
Сексен асып таянғанда тоқсанға, Бас ауырып, іш жанар.Абай
Тұра алмастай үзілді ме, жұлыным
Адасқанын жолға салдық бұл Ноғайлы ұлының! Жазғытұрым қылтиған бір жауқазын,
Аққан бұлақ, жанған шырақ жалғыз күнде құрыдың, Қайдан білсін өмірдің көбін азын.
Қарақыпшақ Қобыландыда нең бар еді, құлыным! Бәйтеректі күндейді жетемін деп,
Жылы күнге мас болып, көрсе жазын.
Шалқисың кейде шадыман шалқар көлім боп. Күз келген соң тамырынтүсік шалып,
Көңіліңде терең көлі бар жандар бақытты, Бетегеге жете алмай болар жазым.( Абай)
Көңіліңде терең көлі бар жанға өлім жоқ.
Тереңім сенсің, еңселім, Ай туады дөңгелек,
Өлеңім сенсің, еңселім ! Айға жұлдыз не керек.
(Мұхтар Шаханов) Айдай сұлу болмаса,
Қыз да болып не керек.
(Қазақ ауыз әдебиетінен).

Ұқсас жұмыстар

Цикл операторлары

II- ші сәбилер тобына арналған таңертеңгілік жаттығулар

Алгоритм құруға үйрету

Жай бөлшектердің қасиеттері

Аралас сандар

Аралас сан

Бұрыс бөлшек

Тексеру және таңдау операторлары. Циклдық программалауға арналған командалар туралы ақпарат

Жай бөлшектер жайлы

Математика- ақыл,ойды ретке келтіретін ғылым

Пәндер