Проблемалық оқыту

Презентация қосу

№5 Дәріс.
Тақырыбы: Математиканы оқыту
әдістері мен формалары,
қағидалары

Жоспар:
1. Математиканы оқытудың негізгі дидактикалық қағидалары
2. Педагогиканың жаңашыл заңдары
3. Математиканы оқыту әдістері және жіктелуі
4. Проблемалық оқыту
5. Бағдарламалық оқыту
6. Математикалық модельдеу
7. Аксиоматикалық әдіс
1. МАТЕМАТИКАНЫ ОҚЫТУДЫҢ НЕГІЗГІ
ДИДАКТИКАЛЫҚ ҚАҒИДАЛАРЫ

Дидактика (didacticos – оқыту) білім беру және оқыту
теориялық қарастыратын педагогиканың бір саласы.
Дидактика пәніне оқытудың принципі мен мақсаты
заңдылықтары, білім біру мазмұнының ғылыми негізі, әдістері,
оқыту түрлері мен құралдары жатады.

Дидактика міндеттері: оқыту үрдісін сипаттау эәне
түсіндіру, оны іске асыру шарты; оқу үрдісін жаңашалау,
жаңа оқу жүйелері мен технологияларды жасау. Оқыту
қағидасы – дидактикалық үрдісті ұйымдастырып және іске
асыруға қойылатын нормативтік талаптар мен жетекші
идеялалар. Олар оқу үрдісін реттейтін жалпы нұсқау, ереже,
нормаларымен сипатталады.
Оқыту қағидасы – оқу үрдісін сапалы және тиімді
дамытуды қамтамасыз ететін басты талаптар жүйесін
сақтауға негізделген.

Математикалық білім тұжырымдамасының негізі төмендегі
қағидаларға сүйенеді:
- ғылымилық;
- бірізділік;
- танымдылық және белсенділік, дербестігі;
- түсініктілік;
- көрнекілік;
- мектептің барлық сатыларында математикалық үздіксіздігі
мен жалпылылығы;
- білім мазмұнының ұйымдастыру әдістерінің түрі мен
оқыту сабақтастығы;
- жүйелілік және бірізділік;
- математикалық білімдер жүйесі;
- математикалық білім беруді дифференциялдау,
дербестендіру және математиканы оқу деңгейін еркін
таңдай алу шартын туғызу;
- ізгіліктілік;
- тәрбиелік функциясын арттыру;
- математиканың практикалықбағыттылығы;
- оқыту әдістерін қамтамасыздандыруды қолдану;
- оқытуды компьютрлендіру және т.б.
2. ПЕДАГОГИКАНЫҢ ЖАҢАШЫЛ ЗАҢДАРЫ

Инновациялық білім оқушыларды оқыту мен тәрбиелеуге байланысты
проблемалар мен мәселелерді шешуге мүмкіндік беретін жаңа идеялар,
тұжырымдамалар мен заңдылықтар, ұсыныстар, ережелер мен алгоритмдер болып
табылады.

Жалпы инновациялық іс-әрекет дегеніміз оқушылардың оқу-танымдық
әрекеттерінің жаңаша ұйымдастырылуы.

Білім беру жүйесінде инновациялық үрдістердің қарама – қайшылығы мен даму
динамикасын түсіндіру үшін педагогиканың жаңашыл заңдары көмектеседі.
Инновация (жаңалық жарату) - қазіргі
ойлау үлгісі мен дәстүрлі таным
ерекшелігіне ұқсамайтын жаңа ойлау
жүйесін тауып шығару, кезектегі білім мен
материалдық мүмкіндіктерді пайдалана
отырып көнені өңдеу, бар нәрсені тіпті де
жақсарту, кем нәрсені толықтыру, жаңа
нәрсені тапқырлау, тың нәрсені байқау, жаңа
зат, жаңа әдіс, жаңа жол, жаңа орта
жаңалығымен өмірді жаңарту, сөйтіп адамға
және адамзатқа бақыт жарату.
1. Педагогикалық инновациялық ортаның қайтымсыз тұрақсыздық заңы.
Білім беру жүйесіндегі кез келген инновациялық үрдісті іске асыруда өзі іске
асырылатын инновациялық әлеуметті – педагогикалық ортаға қайтымсыз
өзгертулер әкеледі. Нәтижесінде, қандайда бір педагогикалық үрдістер немесе
құбылыстарды тұтастай түсіну бұзылады. Әлеуметті – педагогикалық ортаға
жаңашыл педагогикалық заңдылық енгізуден, көз – қарас құндылығы мен оның
осы ортадағы мәні жоғалады. Педагогикалық жаңашыл идеялардың мәні артқан
сайын, теориялық, практикалық, коммуникативтік, практикалық әртүрлі типтегі
инновациялық ортаға қатысты тұрақсыздық жүргізіледі.
2. Инновациялық үрдісті іске асырудың заңы. Кез келген инновациялық
үрдіс іске асырылуда, кеңінен қолданылып, өзінің жаңашыл идеялық
құндылығын ерте ме кеш пе жоғалтады. Мысалы, В.А. Шаталов.
3. Педагогикалық инновацияларды орнықтыру заңы. Кез келегн
педагогикалық инновация ойлау орнықтылығымен практикалық әрекетке
айналады. Осы негізде ол басқа да жаңа заңдылықтырды іске асыруға бөгет
болады. Инновациялық ортады бөгет болып орнығып қалады.
3. МАТЕМАТИКАНЫ ОҚЫТУ ӘДІСТЕРІ ЖӘНЕ
ЖІКТЕЛУІ

Дәстүрлі оқыту ақаулықтары қазірігі білім беру жүйесінде көптеп
кездеседі, яғни атап айтсақ:

- оқушы назарын оқу материалының мәніне шоғырландыра алмайтын
материалдың ауызша түсіндірлуі;
- математикалық материлады зерттеудің баяулылығы;
- есте сақтауды қажет ететін материалының көптігі;
- математика бойынша дифференциялдық тапсырмалардың
жетіспеушілігі;
Математиканы дәстүрлі оқыту ақаулықтарын оқуды
жаңашалау жолымен жоюға болады.
Әдіс (грек тілінен аударғанда metһodos – зерттеу жолы) мақсатқа
жету тәсілі.

Оқыту әдісі – оқыту және тәрбиелеу мақсаттарын іске асыратын
дидактикалық тәсілдер мен құралдардың реттелген жиынтығы. Оқу
әдісі оқушы мен мұғалімнің белгілі бір мақстқа бағытталған
әрекеттерінің өзара байланысқан, рет – ретімен орындалатын
тәсілдері жатады.

Оқытудың кез келген әдіс мақсат әрекеттер жүйесі, оқыту
құралдары мен болжанған нәтежелері арқылы сипатталады. Оқыту
әдісінің объектісі мен субъектісі – оқушы болып табылады.
Оқыту әдісітерін жіктеу әртүрлі негізде
жүргізіледі.
Танымдылық әрекеттер сипаттамасы бойынша:
—ауызша түсіндіру - көрнекілік (әңгіме, дәріс, демонстрациялау және т.б.);
—репродуктиті (есеп шығару, тәжірибені қайталау, т.б.);
—проблемалық (проблемалық есептер, танымдылық есептер, т.б.);
—жартылай ізденушілік – эвристикалық;
—зертеушілік.

Әрекеттердің компоненттері бойынша:
—ұйымдастырушылық әрекетте – оқу таным әрекетін ұйымдастыру және іске асыру әдісі;
—ынталандыру – оқу – танымдылық жұмысын себептендіру, және ынталандыру әдістері;
—бақылау – бағалау – оқу таным әрекетінің тиімділігін бақылау және өзіндік бақылау
әдісі.

Дидактикалық мақсаттар бойынша:
—жаңа білімді игеру әдісі;
—білімді бекіту әдісі;
—бақылау әдісі.
Оқу материалын түсіндіру бойынша:
—монологиялық – ақпаратты хабар (әңгіме, түсіндіру, дәріс);
—диалог (пікір талас, әңгіме, проблемалық жағдайлар).

Оқу үрдісін ұйымдастыру түрі бойынша.

Оқушының дербес белсенділік деңгейлері бойынша.

Білім алу немесе білімді меңгеру көздері бойынша:
—ауызша (әңгіме, пікірталас, нұсқаулар);
—көрнекілік (демонстрация, иллюстрация, схема, материалды көрсету және график);
—практикалық (жаттығулар, зертханалық жұмыстар, практикум).

Тұлға қасиеттерін ескеру бойынша:
—танымдылық (әңгіме, нұсқау, иллюстрация және т.б.);
—тәртіптілік (жаттығу машығы);
—сезім – ынталандыру (бақылау, мадақтау, ұқыптау т.б.).
Білім берудегі жаңа мазмұндар математиканы оқытудың жаңа әдістерінің
туындауына себепші болады.

Педагогикада әдістер (2 әдіс)
1)оқыту әдісі
2)оқу- ғылыми әдісі

Оқу -ғылыми әдістері ғылыми (бақылау, анализ, синтез және т.б.) және
зерттеу (эвристикалық, модел арқылы оқыту) негізінде болады.

Оқыту әдістері – оқушылардың танымдылық әрекетін ақпараттандыру,
басқару және бағалау тәсілі мен құралы болса, ал оқу –ғылыми әдістеріне құрал
және тәсіл, оқу материалын игеру тәсілдері, оқытудың продуктивті және
репродуктивті тәсілдері, өзін -өзі бақылау тәсілдері жатады.
Бақылау және тәжірибе, салыстыру, анализ және синтез, жалпылау,
абстракциялау және нақтылау математикалық зерттеудің негізгі әдістері.
Математиканы оқытудың қазіргі жаңа әдістеріне проблемалық (болжамдық), зертханалық,
бағдарламалық оқыту, эвристикалық, математикалық моделді құрастыру, аксиоматикалық және т.б.
жатқызуға болады.

1 – сурет - Оқыту әдістерінің жіктелуі
1. Ақпаратты – дамытушы әдістері: ол өз алдында екі классқа бөлінеді: 1) ақпаратты дайын
күйінде игеру (дәріс, түсіндіру, оқу кионфильмдері мен видиофильмдерін көрсету, арнайы
оқытуға қатысты аудио касеталарды тыңдау, т.б.); 2) білімді өз бетімен игеру (оқулықпен өз
бетімен жұмыс, оқыту бағдарламасымен, ақпаратық базаларымен дербес жұмыс, ақпараттық
технологияны қолдану).

2. Проблемалы - ізденуші әдістер: оқу материалын проблемалық тұрғыда қарастыру (эвристикалық
мәнде әңгіме жүргізу), пікірталас, зертханалық іздену жұмыстары, шағын топтардың жұмысында
ұжымдасып ойлау әрекетін ұйымдастыру, зерттеу жұмыстары.

3. Репродуктивті әдіс: оқу материалын айтып беру, нұсқа бойынша белгіленген үлгіге қарап
жаттығуларды орындау, реті көрсетілген үлгі бойынша зертханалық жұмыс жасау.

4. Шығармашылық – репродуктивті: шығарма, өндірістік жағдайға сараптама, қызметтік және
кәсіби әрекеттің басқа да түрлері.
4. ПРОБЛЕМАЛЫҚ ОҚЫТУ

Проблемалық оқыту – ғылыми ізденудің негізгі сипаты
енгізілген оқыту әдіс –тәсілдеріне сәйкес әрекет тәсілі мен
білімді шығармашылық игеру заңдылықтарына негізделген
дидактикалық жүйе.

Оқытудың проблемалық әдісі – оқыту мақсатында
туындаған проблемалық жағдайларды біртіндеп шешу бойынша
жүргізілетін оқыту әдісі.

Проблемалық жағдай – ұсынылған міндеттерді шешуге
қажетті білім мен игерілген білімнің арасындағы туындаған
сәйкессіздікке қатысты қиынышылық.
Проблемалық жағдайды туғызатын
міндеттер проблема немесе пролемалық міндет
деп аталады. Проблемалық міндеттің белгілері:

—проблемалық жағдайдың туындауы;
—шешімін іздеуге деген ізденушінің
қызығушылығы мен дайындығының
айқындығы;
—шешімді іздеудің әртүрлі бағыттылыға
сәйкес шешім жолдарының біртұрғыда
болмауы.
2- кесте- Проблемалық оқытудағы мұғалім мен оқушылардың іс-
әрекеті

Мұғалімнің әрекеті Оқушылардың әрекеті
1. Проблемалық жағдай туғызады 1. Қарастырылған құбылыстағы
қарама –қайшылықты түсіну
2. Проблема туралы тұжырым 2. Проблеманы тұжырымдау
жасауды ойластыру және оны
қарастыруды ұйымдастырады
3. Туындаған қарама – 3. Құбылысты түсіндіретін
қайшылықтарды түсіндіретін болжамдар ұсыну
болжамды іздестіруді
ұйымдастырады
4. Болжамды тексеруді 4. Есептерді шешуде, зерттеу
ұйымдастырады жұмыстарында болжамдарды
тексереді
5. Алынған нәтиже мен білімді 5. Нәтижені сараптайды, қортынды
жалпылап, қолдануды жасайды, алған білімді қолданады
ұйымдастырады
Проблемалық оқытудың құрылымы төмендегідей:\

1)Қарастырылатын материалға актуализация,
2)Проблемалық жағдай туғызу;
3)Оқу проблемасын қою;
4)Проблемалық міндетті құрастыру;
5)Проблеманы іздену және шешуі (болжамды
қалыптастыру, болжамды дәлелдеуқадамдарға
сараптама, жалпылау);
6)Проблемалаларды шешуді тексеру. Зерттеу. Іздеушілік
нәтижесіне сараптама.
5. БАҒДАРЛАМАЛЫҚ ОҚЫТУ

Бағдарламалық оқыту – элементарлық амалдар арқылы міндеттер қатаң
тізбекті түрде, бір жүйеге салынып, шешіледі.
Бағдарламалық оқыту:

әр оқушыға өзіне тән
оқу материалдарын кішірек
ерекшелігімен, өзіне тән жұмыс
деректерге бөлу және дұрыс
жасау теппімен орындау
таңдап алу;
мүмкіндігін қамтамасыз ету.

оқушыларды дұрыс
жауаптармен, жіберілген
қателермен таныстырғаннан
кейін ғана оқу материалының
басқа бөліміне ауысу керек.
Бағдарламалық оқыту кері байланыс орнатуда, жеке –даралықлық қағиданы жүзеге асыруда тиімді.

3 – кесте- Бағдарламалық оқытудағы мұғалім мен оқушының іс-әрекеті (математика
пәнінен)

Мұғалімнің әрекеті Оқушылардың әрекеті
1. Оқу материалының алғашқы бір бөлігін 1. Ақпаратты игереді
ұсынады
2. Осы оқу материалының бөлігін түсіндіреді 2. Оқу материалың алғашқы бөлігінің
шарттары бойынша амалдар орындайды
3. Бақылау сұрақтарын қояды 3. Сұрақтарға жауап береді
4. Болжамды тексеруді ұйымдастырады 4. Есептерді шешуде, зерттеу жұмыстарында
болжамдарды тексереді
5. Егер алынған сұрақтар дұрыс болса, оқу 5. Оқу материалының келесі бөлігіне
материалының екінші бөлігін ұсынады. ауымады, егер жауаптар қате болса, онда
Алынған сұрақтар қате болған жағдайда лағашқы бөлікті қарастыруға қайта келеді
алғашқы бөлікке қайтып келеді
6. МАТЕМАТИКАЛЫҚ МОДЕЛЬДЕУ

Шынайылылықты математикалық тұрғыдан танудың ең жемісті әдістерінің
бірі математикалық моделді құру әдісі. Математикалық модель математика
аппараты көмегімен шынайы жағдайда туындаған барлық міндеттерді шешу және
тереңірек қарастыру мақсатында басқа білім аймақтарында сипатталған
объектілерді зерттейді.

Математикалық модель – математика
теориялық тілінде (математикалық
объектілер) тұжырымдалған қандайда бір
құбылыс класстарының жалпы сипаттамасы.
Математикалық модель – сыртқы әлемді танудың
қуатты әдісі.
Математикалық моельдеу әдісі төрт кезеңнен тұрады:

1)міндеттерді математикалық тілге аудару үшін тіл мен құралды іздестіру,
яғни математикалық моделдерді құрастыру;
2)математикалық моделдерді қарастыру, зерттеу, оқушылардың теориялық
білімдерін кеңейту;
3)математикалық міндеттерді шешуді іздестіру, шешудің әртүрлі тәсілдерін
қарастыру, шешудің ең тиімді жолдарын таңдап алу;
4)математикалық міндеттерді шешу нәтижесін бастапқыға ауыстыру,
қарастырылатын құбылыс туралы деректердің жинақталуына қатысты
моделдерге сараптама жасау, ал болашақта – жаңа математикалық модель
құрастыру.

Математикалық модельдеу әдісі көмегімен математиканың шынайы өмірі мен байланысын ашып көрсетеді. Бұл екі
жақты байланыс, бір жағынан математика қоршаған өмірдің объектілерін игеру бойынша практикаға сүйенсе, ал екінші
жағынан өмірдің өзі математиканың әрі-қарай дамуына үлесін қосады.
7. АКСИОМАТИКАЛЫҚ ӘДІС

Аксиоматикалық әдіс – ғылыми теорияларды құру
әдістерінің бірі.

Белгілі бір ғылыми теорияны аксиоматикалық әдіспен құру
деп аксиомалар жүйесінде алдын ала белгіленген логикалық
ережелер бойынша теорияларды алуды айтады.

Бұл әдіс математикалық дәлелдеулердің дедуктивті сипатын
анықтайды. Аксиоматикалық әдіс бар білімді жүйеге келтіру
және жаңа теориялар жасап шығару үшін қажет.
Математика пәнін аксиоматикалық әдіс тұрғысында жиналғанын
Евклидтің «Бастама» кітабында басталғанын көреміз. Аксиоматикалық
әдіс теорияны құру әдісі, ғылыми танымдылық әдісі, математиканы
оқыту әдісі ретінде қарастыруға болады.

Математикада аксиоматикалық әдіс математикалық теорияны құру
әдісі ретінде оқыту әдісі арқылы қолдануға мүмкіндік береді. Егер
оқыту үрдісінде оқушыларға белгілі бір теорияны алғашқы сатысынан
құруды ұсынсақ, теорияны ары қарай игеру сатысы арта түседі.

Аксиоматикалық әдіс оқыту әдісі сияқты оқушылардың білімін
жүйелейді, бар білімдер жүйесінен жаңа білімдерді шығарады,
ұсынылған математикалық тәсілдердің ақиқаттығын орнатады.
Өзін-өзі тексеру сұрақтары

1.Дидактикада және математиканы оқыту теориясы мен әдістемесінде
оқыту әдістері ұғымының мазмұнын түсіндіріңіз.
2.Оқыту қағидалары деген не ? Математиканы оқытудың негізгі
дидактикалық қағидаларын сипаттаңыз.
3. Математиканы оқыту әдістері және жіктелуі.
4.Бастауыш мектеп математикасын оқытудағы мұғалімнің қолданылатын
негізгі әдіс-тәсілдерін атаңыз.
5. Проблемалық оқыту дегенімізді қалай түсінесіз?
6.Бағдарламалық оқыту дегеніміз не? Бағдарламалық оқытудың
құралдары.
7.Математикалық модельдеу дегенімізді қалай түсінесіз? Математикалық
модельдеудің негізгі кезеңдерін атаңыздар. Бастауыш мектеп
математикасында математикалық модельдеуді қалай қолданасыз мысалы
келтіріңіз.
8.Аксиоматикалық әдіс дегенімізді қалай түсінесіз? Математикадан
аксиоматикалық әдісті қалай қолданасыз мысалы келтіріңіз.

Ұқсас жұмыстар

БАСТАУЫШ СЫНЫПТАРДА ПРОБЛЕМАЛЫҚ ОҚЫТУДЫҢ ТӘСІЛДЕРІ

ПРОБЛЕМАЛЫҚ ОҚЫТУ ТЕХНОЛОГИЯСЫ

Оқытудың түрлері

Біріншісі - оқытудың ғылыми дәрежесін артыру

Оқытудың белсенді формасы мен әдістері

Проблемалық сұрақ

Білім берудегі педагогикалық технологиялардың оқыту үдерісінде жіктелуі

Оқытудың белсенді әдістері - оқу

Белсенді оқыту әдістері

Оқу әдістері және құралжабдықтары

Пәндер