Табиғи ресурстар және табиғатты ұтымды пайдалану

Табиғи ресурстар кез келген елдің ұлттық байлығының маңызды бөлігі, материалдық игіліктер мен қызметтерді жасау көзі болып табылады. Табиғи ресурстар көбінесе кез келген елдің және аймақтың әлеуметтік-экономикалық әлеуетін және қоғамдық өндірістің тиімділігін ғана емес, сонымен қатар халықтың денсаулығы мен өмір сүру ұзақтығын да анықтайды. Табиғи ресурстарәлеуметтік-экономикалық әлеуеттің ең маңызды бөлігі, елдің ұлттық байлығының бір бөлігі ретінде; қорғауға, қалпына келтіруге және көбейтуге жататын табиғи ортаның негізі ретінде. Табиғи ресурстардың негізгі түрлеріне күн энергиясы, жер ішілік жылу, су ресурстары, жер, пайдалы қазбалар, орман, балық, өсімдік, жануарлар ресурстары және т. б.

Табиғи ресурстардың негізгі компоненттері:

су ресурстары жер ресурстары орман ресурстар минералды ресурстар

энергетикалық ресурстар биологиялық ресурстар.

Су ресурстары - бұл өндірістік және шаруашылық қажеттіліктерді сумен қамтамасыз ету көзі ретінде пайдаланылатын су қорлары, гидроэнергетика, сондай-ақ көлік жолдары және т. б.

Жер ресурстары - ауыл шаруашылығында, елді мекендердегі құрылыстар үшін, темір жолдар мен автомобиль жолдарына, сондай-ақ басқа да құрылыстарға, қорықтарға, саябақтарға, скверлерге және т. б. үшін пайдалы қазбалар мен басқа да жер ресурстары алып жатқан соңғы уақытқа дейін пайдаланылатын немесе пайдалануға арналған ресурстар. табиғи ресурстардың қалпына келмейтін элементі болып саналды.

Орман ресурстары - шикізат (ағаш алу үшін пайдаланылады), сондай-ақ әртүрлі мақсаттағы - рекреациялық (санитарлық-курорттық), далалық - және орманды қорғау, суды қорғау және т. б.

Минералды ресурстар - литосфераның барлық табиғи құрамдас бөліктері, өнімдер мен қызметтерді өндіруде минералды шикізат ретінде табиғи түрде немесе дайындаудан, байытудан және өңдеуден кейін (темір, марганец, хром, қорғасын және т. б. ) немесе энергия ретінде пайдаланылатын немесе пайдалануға арналған. көздері.

Энергетикалық ресурстар - энергияның барлық түрлерінің жиынтығы: күн және ғарыш, атом энергиясы, отын-энергетика (пайдалы қазбалар қоры түрінде), жылу, су, жел энергиясы және т. б.

Биологиялық ресурстар - құрамындағы генетикалық материалы бар биосфераның тіршілік ортасын құрайтын барлық компоненттері. Олар адамдардың материалдық және рухани игіліктер алу көздері болып табылады. Бұған өсімдік ресурстары, жануарлар ресурстары (табиғи жағдайда терісі бағалы жануарлардың қоры; жасанды жағдайда өсірілетін қорлар) т. б.

Сонымен қатар ресурстарды негізгі (табиғаттан тікелей алынатын) және қайталама (әртүрлі салалардың қайта өңделетін қосалқы өнімдері) деп бөлуге болады. Табиғи ресурстарды тұтынудың үздіксіз өсуі және болашақта көптеген ресурстардың экономикалық айналымнан шығуының ғылыми негізделген болжамдарына негізделген олардың шектеулерін білу оларды шектеулер негізінде сарқылмайтын ресурстарға бөлудің маңыздылығын анықтады.

Табиғат ресурстары-бұл шаруашылықтың дамуына қажетті табиғи қор. Табиғат ресурстары шаруашылықты дамытуда тікелей қолданылады. Пайдалы қазбалар, жер, су, ауа, жел, топырақ, өсімдік және жануарлар дүниесі-табиғат ресурстарын құрайды. Табиғат ресурстары қоғамдық өндірістің энергетикалық және шикізат бзасы болып табылады.

Кез келген елдің, оның ішінде Қазақстанның да табиғи ортасы табиғат жағдайы мен табиғат ресурстарынан тұрады. Табиғат жағдайы. Тіршілік үшін табиғаттын ролі зор. аумақ бойынша табиғат жағдайының өзгеріп отыруы да заңды құбылыс. Табиғат жағдайы дегеніміз-табиғат күштерімен обьектілері, оның сапасы.

Минералды ресурстар. Республикамыздағы минералды ресурстардың ерекшелігі- олар көбіне жер бетіне және бір-біріне жақын орналасқан. Сондықтан да минералды ресурстарды арзанашық әдіспен өндіріп, кешенді түрде пайдаланады. Еліміз пайдалы қазблардың аса бай қорына ие. Жер қойнауынан Менделеев кестесіндегі 109 элементтің 99-ы ашылып, оның 60-қа жуығы зертеліп, өндіріске таратылған.

Жер ресурсы. Қзақстанның жер ресурсы орасан зор, оның жалпы көлемі 270, 1млн га млн га-ды құрайды. Мұндағы жер көлемінің 82-ы ауыл шаруашылығына жарамды жер. Оның жайылым мен шабындыққа жарамдысы-190млн га, ал жыртылған жер көлемі -36млн.

Биологиялық ресурстар. Қазақстан аумағы өсімдіктерінің алуан түрлілігімен ерекшеленеді. Еліміздегі өсімдіктердің 5700 дей түрі кездеседі, оның 14%тек Қазақстанға тән. Осы өсімдіктердің 279 түрі Қазақстанның Қызыл кітабына енген.

Су ресурстары. Қазақстан су ресурсына онша бай емес және олар біркелкі таралмаған. Жалпы климаттық ерекшеліктерге байланысты су қоры өзгеріп отырады. Климат жағдайының құрғақтығына байланысты егістікті суландыру үшін өзен суының маңызы зор.

Жалпы планетарлық деңгейде су сарқылмайтын ресурстарға жатады. Өйткені оның жалпы планетадағы мөлшері мұхит, атмосфера және құрылықта үнемі жүріп отыратын су айналымы нәтижесінде толықтырылып отырады.

Жер бетіндегі су тұщы және ащы болып бөлінеді. Ащы су - бул теңіз, мұхит сулары, ал тұщы су-өзен, көл, жер асты сулары. Судың 3 күйі бар

Сұйық

2. қатты

3. бу

Су үздіксіз қозғалыста болады. Ол үздіксіз айналым процесінде буға, одан суға айналып отырады. Су айналымының негізгі себепкері күн энергиясы болып табылады.

Күн сәулесі қызуынан мұхит, теңіз, көл, өзенсуы буланып, ауа қабатына барады. Топырақтан, өсімдіктерден, жануарлардан буланган су буы ауақабатына көтеріледі. Көзге көрінбейтін су буыауаның салқын қабатына көтерілгенде коюланып, бұлт түзеді. Бұлт ауаның ағысымен, қозғалысқа түседі. Ол жауын-шашынға айналып, құрлыққа қайтып оралады. Бiрак ұзак тұрақтамай Күн қызганда қайтадан буланып ауаға көтеріледі. Жауын - шашынның бір бөлігі топыраққа сiнедi. Онда өсімдік корегіне айналып, құрлықты жасыл жамылғысына орайды. Жайкалып шөптер, бұйраланып бұталар, бой түзеп ағаштар өседі. Бұл Үлкен немесе дүниежүзілік су айналымы деп аталады.