Мәдени код сақтаудағы қазақ тілі мен қазақ мәдениетінің рөлі

Жоспар:

1. Мәдени код.

2. Мәдениет этосы. Этос және мәдениет коды. Жаһандық мәдени код типтері: жазуға дейінгі (дәстүрлі), жазбаша (кітаптық) және экрандық, сандық. Бұқаралық мәдениет коды. Қазақтың дәстүрлі мәдениетінің коды. Қазақстандық, мәдениет-коды.

3. Заманауи қазақстандық мәдениет рәміздері.

4. Дін рәміздері.

Мәдени код және мәдени этос

Мәдени код - ұлттық сананың дүниетанымдық әмбебаптартарының жүйесі. Яғни белгілі бір ұлттың наным-сенімдері, құндылықтары, мақсат ұстанымдары, салт-дәстүрлері және т. б.

Мәдени этнос адамның өмір сүру жағдайын көрсетеді. Белгілі бір тарихи кезеңдегі нақты географиялық кеңістік, белгілі бір әлеуметтік - мәдени, экономикалық және саяси жағдай кезінде, белгілі бір отбасылық құрылымда-бұл жеке тұлғаның физикалық, эстетикалық, интеллектуалдық және адамгершілік дамуының ерекшеліктерін қалыптастырады. Бұл мәдени этос, негізінен, кейіннен мәдениеттің дамуына және жаңаруына үлес қосқан көрнекті тұлғалардың "жаратушысы".

Жаһандық мәдени код типтері: жазуға дейінгі (дәстүрлі), жазбаша (кітаптық) және экрандық, сандық. Бұқаралық мәдениет коды.

Жаһандық мәдени код типтері жазуға дейінгі (дәстүрлі), жазбаша (кітаптық) және экрандық, сандық болып бөлінеді.

Жазуға дейінгі мәдениет ежелдегі қызмет пен варваризм дәуірін, б. з. д. 40-тан 4 мың жылға дейін қамтиды. Жазуға дейінгі мәдениеттің негізі - мифологиялық мәдени код болып табылады.

Мифологиялық мәдени код бірқатар негізгі белгілерге негізделген. Олардың негізгілері-тотемдік-анимистік.

Тотем адамдардың табиғаттағы жануарлармен туыстығын білдірген. Анимизм - дух пен рухтарға сенім. Мифтік мәдени код мәдени дәстүрлердің өзгермейтіндігін, оқшаулануын қамтамасыз етті. Мұндай үлгіні рәсім қолдады.

Жазбаша мәдениеттер б. з. д. 4 - 3 мың жылдар басында пайда болады. Жазудың пайда болуы әлеуметтік өмірдің күрделенуімен, алғашқы мемлекеттердің пайда болуымен, еңбектің дамуы мен бөлінуімен, қызметтің жаңа формаларының дамуымен байланысты болды. Символдық қызметтің жаңа түрлері пайда болады: жазу, сандар, санау, сандармен, сызбалармен қарапайым операциялар және т. б.

Экран мәдениеті 1895-да кинотеатрдың пайда болуымен басталады (лумиер ағалары) . 20 ғасырдың 20-жылдарының соңында экрандағы дыбыс пен кескінді синхрондау мәселесі шешілді. Дыбыстық кино дәуірі басталды (1928) экрандық мәдениеттің дамуындағы келесі кезеңдер теледидардың, содан кейін компьютердің пайда болуы болды. Қазіргі ғалымдар кітап эволюциясының нәтижесін көріп отыр. Компьютерлердің кең таралуы арқасында әр адам ақпарат әлеміне еркін қол жеткізді.

Қазақтың дәстүрлі мәдениетінің коды. Қазақстандық, мәдениет-коды.

Ұлттың мәдени кодының негізгі құрамдас бөліктері мұра, салт-дәстүрлер, әдет-ғұрыптар, тіл, отбасы, шаруашылық жүйелер (өмір салты), мерекелер болып табылады. Қазақ халқының басқа елден ерекше ұзату, бесік той, тұсау кесу, қалың мал беру сияқты түрлі салт-дәстүрлері бар. Сомен қатар наным-сенімдер, діни көзқарас та мәдени код элементі. Халықтың көпшілігі ұстанатын дін ислам, бірақ оның тұсында бізде орта ғасырлардан келе жатқан отқа табынушылық, айға, ата-баба рухына табынушылық сенімдері қазіргі уақытқа дейін жеткен. Фольклор де мадениет кодының бір бөлігі. Ғасырлар бойы сақталған, ұрпақтан ұрпаққа беріліп отырған аңыз-әңгімелер, өлеңдер, ертегілер, жырлар және т. б. шығарма түрлері өз бойларында қазақ халқының тілін, дінін, мінез-құлқын көрсетеді.

Қазақстандық мәдениет рәміздері.

Қазақтың дәстүрлі коммуникациясының семиотикалық үрдістері әлі күнге дейін көбіне классикалық талдаудың үлгісінде зерттеліп келеді.

Семиотикалық тәсіл дәстүрі мәдениеттің бірыңғай мәтінін біртұтас коммуникациялвқ жүйе ретінде, әрбір рәміз-таңбаның басқа таңбалармен ара қатынасы түрінде қарастыруға мүмкіндік береді.

Қазіргі коммуникациялық суреттемелерде этномәдениеттің төлтума белгілерін сақтайтын рәміз-үлгілері жоғары бағаланады.

Ұлттық рәміздерде ұлттық болмыс пен мәдени даму бағдарлары стратегиялық тұрғыдан түйінделген. Шексіз көкте самғаған қыран, кедергіге тоқтамайтын пырақ, мәңгілікке меңзейтін ою-өрнек және т. б - бұл кімді болса да толғандырмай қоймайды.

Дін рәміздері.

Діни санадағы рәміздің қызмет етуі барысында оның келесі негізгі қасиеттері көрініс табады. Рәміз өзінің қалыпының бейнелілігінің арқасында рәмізделінетін нысанның бейне-көрінісін жасақтайды. Тылсым күшке сенімнің діни сана-сезімнен тұратындығы белгілі, өйткені, осы эмоционалдық механизмдер діни түсініктердің қалыптасуында басты роль атқарады.

Рәміз құбылыс немесе нысанды белгілеп қана қоймайды, оны белгілі-бір деңгейде сипаттайды, рәмізделетін зат туралы хабарлама береді. Діни рәміз елестетілетін нысанды көрсетеді. Оның бейнесі түрлі түсініктердің, мотивтердің, идеалдардың, құндылықтар мен идеялардың өзара әрекеттесуінің негізіндегі діни фантазиямен жасақталады. Осындай бейненің қандай да бір ерекшелігін көрсете отырып, рәміз санада болмашы нысанның бейне-көрінісін жасайды, оның нақтылығын көрсеткендей болады.