Қан айналым шеңбері

Презентация қосу

Дәріс №10-11.Тақырып: Жүрек қан тамырлар жүйесі.
Ангиология. Қан және тамырлар жүйесінің маңызы
Жоспар

1.Тамырлар туралы ілім
2.Тамырлар жүйесі мен қан оның қызметі
3.Қан айналым жолдары
4.Жүрек құрылысы
5.Сарысу, иммундық жүйе мүшелері
Тамырлар туралы ілім

Ангиология – тамырлар туралы iлiм (гр. angeion – тамыр;
logos - iлiм). Тамырлар жүйесi арқылы сұйық тiндер – қан
мен лимфа ағады.
Қан айналым жүйесін ағзада сорап (насос) қызметін
атқаратын жүрек пен қан тамырлары — артериялар (қызыл
тамырлар), веналар (көк тамырлар) және капиллярлар (қыл
тамырлар) құрайды. Қанды жүректен ұлпалар мен мүшелерге
тарататын тамырларды - артериялар, ал олардан жүрекке
алып келетін тамырларды - веналар деп атайды. Ұлпалар мен
мүшелерде жіңішке артериолалар мен венулалар бір-бірімен
капиллярлар арқылы жалғасады.Барлық омырқалыларда қан
айналым жүйесі тұйық жүйе. Ол үлкен және кіші қан
айналым шеңберлерінен тұрады.
Тамырлар атқаратын қызметіне және морфологиялық
құрылысына байланысты қан айналу жүйесінің тамырлары
және лимфа айналу жүйесінің тамырлары болып екі топқа
бөлінеді. Олардың орталығы жүрек.

Атқаратын қызметі:
1.Қан мен лимфаның денеде үздіксіз айналыста болуын
қамтамасыз етеді;
2. Мүшелердің арасында гуморальдық байланысты реттейді,
ішкі секреция бездерінің сөлін немесе гормонын мүшелерге
жеткізіп, жалпы дененің қызметіне әсер етеді;
3.Оттегін жасушаларға және олардан көмірқышқыл газын
өкпеге тасымалдайды;
4.Тіршілік әрекеті нәтижесінде пайда болған улы заттарды
сыртқа шығарады (мочевина, қандық азот, т.б.);
5. Жылудың , су мен минералды тұздардың денедегі
тұрақтылығын сақтайды;
6.Қорғаныс қызметін атқарады.
Жүрек-қан тамыр жүйесіне кіреді:

жүрек

қантамырлар

Лимфа
тамырлары
Жүрек- бұлшық ет
қабырғалары жақсы
дамыған,конус пішінді
қуысты ағза.Ол алдыңғы
көкірекаралықтың төменгі
бөлігінде, сол және оң
өкпеқап қуыстарының
аралығында орналасып,
жүрекқаппен (pericardium)
қапталып, ірі
қантамырлармен бекіген.
Жүрек құрылысы

1 — сол жақтағы бұғана асты
артериясы;
2 — оң жақтағыбұғана асты
артериясы;
3 — қалқаншамойын бағаны;
4 — сол жақтағы жалпы ұйқы
артериясы;
5 — йық – бас сабауы;
6 — қолқа доғасы;
7 — жоғарғы қуыс венасы;
8 — өкпе сабауы;
9 — жүрек аралық қалта;
10 — сол құлақ;
11 — оң құлақ;
12 — артериалды конус;
13 — оң өкпе;
14 — сол өкпе;
15 — оң қарынша;
16 — сол қарынша;
Жүрек негізі
основание Төс
Сердца Грудина
basis cordis 1/3 Sternum
2/3 Жүрек ұшы
верхушка
сердца
срединная
линия Apex cordis

200 гг -Ә
200 -Ә

250 гг -- ЕЕ
250
Жүректің қабықтары:

Эндокард
(ішкі қабаты)
endocardium

Миокард
(ортаңғы
қабат)
myocardium

Эпикард
(сыртқы
қабаты)
epicardium
Жүрек камералары:

Адамдағы жүрек
Сол жақ
жүрекше қуысы
Оң жақ жүрекше
Правое
Левое
Предсердие
Предсердие Atrium
Atrium
sinistrum камерадан
dextrum Cол жақ
қарынша
Левый
тұрады:
Оң жақ қарынша
Желудочек
2 жүрекшеден,
Правый Ventriculus
Желудочек
Ventriculus
sinister 2
dexter қарыншадан.
Жүрек қақпақшалары
Жүректің ішкі қабатынан құралған бөлік,күре тамыр
және артериалды қан тамырлардан қанның бір
бағытта ағуын қамтамасыз етеді.
Жарты ай тәрізді
қақпақша –

а
Қарыншалар мен

рт
ао
артерия арасында
орталасқан.

Үш жақтаулы
қақпақша – СЖ
ОЖ мен ОҚ арасында
орналасқан,ОҚ ОЖ
систоласы кезінде
қанның ОЖге кайта
құйылуын
болдырмайды.
СҚ
ОҚ
Екі
жақтаулы(митральді)
қақпақша–
СЖ мен СҚ
арасында,СҚ
систоласы кезінде
қанның СЖге қайта
құйылуын
болдырмайды
Жүректің жұмысы

Жүректің негізгі жұмысы-
ағзадағы қан мен лимфаның
үздіксіз айналымын
қамтамасыз ету.
Жүректің жиырылу жиілігі
мен күші ағзаның сыртқы
және ішкі орта жағдайына
байланысты. Жиырылу жиілігі
артса,тамырлар жүйесіне қан
көбірек айдалады да, баяуласа
келетін қан мөлшері кемиді.
Жүрек бұлшық етінің
жиырылуы- систола, ал
босаңсуы – диастола деп
аталады.
Жүректің жұмысы

Бірін-бірі ырғақты түрде алмастырып
отыратын жүрек циклынан тұрады. Әр соғуы 3
кезеңнен :1-жүрекшенің жиырылуы(0,1 сек); 2-
қарыншаның жиырылуы(0,3сек); 3-жүректің
босаңсуы (жүрекше мен қарыншаның бір мезгілде
тынығуы) (0,4сек).
Жүректің бір рет соғуына барлығы 0,8 сек
уақыт кетеді.Ересек адамда жүрек қалыпты
жағдайда минутына 70-75 рет соғады.Жүрекке күш
түскенде соғіы жиілейді.
Тамырлар жүйесі мен оның қызметі
• Артерия қан тамыры қанды жүректен мүшелерге
жеткізеді. Ең үлкен артерия қан тамыры- қолқа, екіншісі-
өкпе сабауы. Артериялар ірі, орта, майда және орналасуына
байланысты мүшелердің сыртындағы және олардың
ішіндегі артериялар болып бөліндеді. Мүшелерде артерия
артериолаларға тармақталып, капиллярларға жалғасады.
• Вена қан тамыры арқылы қан мүшелерден жүрекке ағып
келеді. Қан алдымен венуоллаларға,одан мүшелердің
ішіндегі майда венаға, олар- ірі веналарға бірігеді. Денедегі
барлық вена бірігіп жүрекке құяды. Веналардың
қабырғасы жұқа және серпімді талшықтары аз, ал ішкі
қабатында қанды кері ағудан сақтайтын қақпақшалары
болады.
•
Артериялар Вена
Вена Капиллярлар

Оларды өзара
Қанды жүректен Қанды мүшелерден байланыстырып,организмдегі
алып жүрекке алып жасушалық және ұлпалық
шығып,мүшелерге келетін тамыр деңгейде үздіксіз жүретін зат
алмасу процестерін
тасымалдайтын қамтамасыз ететін
тамыр қылтамырлар
Вена
Вена Капилляр
Капилляр
Артерия
Артерия
-Бұлшық ет
-Бұлшық ет талшығы -Микроскопиялық өте
талшықтары қалың
жұқа, нашар дамыған ұсақ,қабырғасы
әрі серпімді
-Қан қысымы өте 1 қабатты
-Қан қысымы жоғары
төмен;-Теріге жақын -Дененің барлық
-Тереңде бұлшық еттер
да, тереңде де жатады; мүшелеріне таралады
арасында жатады
-Ішіндегі қақпақ-
-Ең ірі артерия
шалар қанды кері
тамырлары- қолқа
бағытқа өткізбейді
және өкпе артериясы

клапан

5 мм 4 мм 0,006 мм
Қан,құрамы
Қан дәнекер ұлпасының
сұйық түрі. Ағзада
болатын қанның мөлшері
адамның дене салмағына
байланысты 4,5-5 л.
Қанның құрамы -
плазмадан(55%) және
қан жасушаларынан
(45%) тұрады .
Қан айналым шеңбері
Адам ағзасында қан айналым жүйесі-тұйық,ол
үлкен және кіші қан айналым шеңберлерінен тұрады.
Үлкен(жүйелік) қан айналым шеңбері жүректің сол
жақтағы қарыншасынан қолқа болып басталып, одан артерия
қан тамыры күйінде денеге қанды тарқататады.
Вена қан тамыры арқылы қанды дененден жоғары
және төменгі қуыс венасына жинап, оң жақ құлақшаға келіп
құятын тұйық шеңбер үлкен қанайналым шеңбері деп
аталады.
Кіші (өкпелік, тыныс)қан айналым шеңбері- қан оң
қарыншадан өкпе сабауы болып өкпе қақпасы арқылы өкпеге
кіріп, оттегіге байыққан қанды жинап, өкпе қан тамырлары
деп аталып, қанды жүректен сол құлақшасына құяды .
СО₂ О₂
Кіші қан айналым Үлкен қан
шеңбері айналым шеңбері
Оң жақ Сол жақ
қарынша қарынша

Өкпе Аорта
артериясы
Артериялар

Сол жақ Ішкі мүшелер
жүрекше

Оң жақ
жүрекше

СО₂ О₂
Лимфа жүйесі

Лимфа жүйесі - жүрек-қан тамырлар жүйесінің бір
бөлігі. Лимфа жүйесі арқылы ұлпалардан қантамырларға су,
нәруыз, май, зат алмасу өнімдері қайта өтеді. Бұл жүйемен
мөлдір, түссіз сұйықтық - лимфа ағады. Лимфа қанға ұқсас
болғанмен құрамында нәруыз өте аз және онда эритроциттер
болмайды. Лимфа тамырларының қантамырлардан
айырмашылығы - лимфа тамырларымен сұйыктық тек бір
бағыт бойынша жүрекке қарай ағады. Лимфа
қылтамырларының қантамыр қылтамырларынан
айырмашылығы — лимфа қылтамырларының бір ұшы
тұйық, олар ұлпа жасушаларының арасынан басталады.
Қылтамырлар қантамырларына қарағанда лимфалық
қылтамырлардың қабырғасы өте жұқа. Лимфа
қылтамырлары ми, жұлын, шеміршек, қағанақ, көз
бұршағынан басқа мүшелердің бәрін торлап жатады.
Лимфа түйіндері лимфа тамырларының
қосылған жерінде жасушалардың
жинақталуынан түзіледі. Олар
қантамырлардың айналасында орналасады.
Лимфа түйіндерінің пішіні - домалақ,
сопақша, үрмебұршақ тәрізді (иммунды
жүйені естеріңе түсіріңдер). Лимфа
түйіндерінің бір жағы ішке қарай кіріңкі,
ойыстау болады. Осы ойыстау
жерінде артерия қантамырлары мен
жүйкелер орналасқан. Лимфа түйіндерінің
сыртын дәнекер ұлпасынан түзілген тығыз
қаптама қаптайды. Лимфа түйіндерінің
орналаскан
жері: қолтық, шап, мойын, құрсақ
қуысы, шынтақ пен тізенің бүгілісі, астыңғы
жақсүйeк және т. б.
Лимфа түйіндері қан түзілу үдерісіне,
ағзаның қорғаныш реакциясына
қатысып, лимфа ағынын реттейді.
Лимфа түйіндері әр түрлі жұқпалы
ауруларды туғызатын бактерияларды
қанға жібермей, жояды. Олардың
уларын зиянсыз етеді. Лимфа
түйіндерінде «қарсыдене» деп
аталатын ерекше жасушалар түзіледі.
Ірі лимфа тамырларын лимфа
өзектері деп атайды. Лимфа
жүйесіне - лимфа қылтамырлары,
лимфа тамырлары, лимфа түйіндері
және лимфа өзектері жатады.
Лимфа жуйесінің қызметі:
Ұлпа сұйықтығының қанайналым жүйесіне
қосылуына көмектеседі.
Лейкоциттер түзеді.
Ағзаға түскен бөгде денелер мен
бактерияларды ұстап, биологиялық
сүзгі қызметін атқарады.
Аш ішек бүрлеріндегі майларды сіңіруге
қатысады.

Ұқсас жұмыстар

Ұрықтық қан айналу ерекшеліктері

Жүрек - іші қуысты бұлшықетті мүше

Жүректің қызметі

Жүрек қан тамыр жүйесін тексеру әдісі

Жүрек камералары

Жүрек қақпақшалары

Капилярлар артерия қан тамырлары вена қан тамырларын байланыстыратын шаштың жуандығынан бірнеше есе жіңішке қан тамырлар

Жүректің беттері

Вена қан тамырлары

Жүрек және қан айналымы патологиясы

Пәндер