Экожүйелердің негізгі энергетикалық типтері мен ерекшеліктері

Реферат Тақырыбы:Экожүйелердің негізгі энергетикалық типтері және олардың ерекшеліктері

Әлеуметтік-гуманитарлық пәндер кафедрасы

Орындаған: Мырзақасым А. Ж.

Тобы: ВМ-МҚА-09-23

Тексерген: Оразова Мереке Мамырова

Шымкент 2024

Экологияның ең негізгі объектісі экологиялық жүйе, немесе эко жүйе - тірі организмдер жиынтығының қоректену, өсу және ұрпақ беру мақсатында белгілі бір тіршілік ету кеңестігін бірлесе пайдалануының тарихи қалыптасқан жүйесі. Экожүйе деген терминді 1935 жылы бірінші рет ұсынған ағылшын экологі А. Тенсили болды. Экожүйе құрамына организмдер де, табиғи орта да кіретін тірі табиғаттың негізгі функционалдық бірлігі болып табылады. Экожүйенің құрылымын энергияны трансформациялаудың үш деңгейі (консументтер, продуценттер, редуценттер) мен қатты және газ тәрізді заттар айналымы құрайды.

Ресейде осыған жақын биогеоценоз туралы ұғымға 1944 жылы Н. Сукачев (1880-1967) түсініктеме берді. Қазіргі кезде экологиялық жүйелер туралы үғымға белгілі бір аумақтағы тірі және өлі элементтердің жиынтығы жатады. Экожүйе түрлері: - микроэкожүйе (мысалы, шіріп жатқан ағаш діңі) ; - мезоэкожүйе (орман, көл, батпақ) ; - макроэкожуйе (континент, мұхит) ; - ғаламдық экожүйе (Жер биосферасы) .

Экожүйелердің бірегейлігі олардың нақты белгіленген шекараларының болмауында. Көбінесе олар бірін-бірі толықтырады немесе шөлдермен, мұхиттармен және теңіздермен бөлінеді. Экожүйелер тіршілігінде адам маңызды рөл атқарады. Біздің уақытымызда өз мақсаттарына жету үшін адамзат жаңа жасайды және қолданыстағы экологиялық жүйелерді бұзады. Қалыптасу әдісіне байланысты экожүйелер де екі топқа бөлінеді: Табиғи экожүйе. Ол табиғат күштерінің нәтижесінде жасалады, өздігінен қалпына келе алады және заттардан жаратылудан бастап шіруге дейін тұйық шеңбер құра алады. Жасанды немесе антропогендік экожүйе. Оның құрамына адам қолымен жасалған жағдайда (дала, жайылым, су қоймасы, ботаникалық бақ) өмір сүретін өсімдіктер мен жануарлар кіреді.

Жасанды экожүйелердің бірі - қала. Адам оны өзінің өмір сүруіне ыңғайлы болу үшін ойлап тапты және газ және су құбырлары, электр және жылу түріндегі жасанды энергия ағындарын жасады. Алайда, жасанды экожүйе сырттан энергия мен заттардың қосымша ағындарын қажет етеді.

Кез-келген экожүйеде оның бірнеше компоненттерін бөліп көрсету керек. Олардың біріншісі-бейорганикалық заттар (көміртегі, оттегі, азот, көмірқышқыл газы, су және т. б. ) . Одан кейін экожүйенің тірі (биотикалық) және жансыз (абиотикалық) бөліктері арасындағы байланыс болып табылатын органикалық қосылыстар (белоктар, липидтер (майлар), көмірсулар және т. б. ) жүреді. Оның маңызды элементтеріне абиотикалық ортаның физикалық факторлары (температура, ылғалдылық, қысым және т. б. ) жатады.

Экожүйенің биотикалық бөлігі үш негізгі категорияға бөлінген тірі организмдерден тұрады: 1) продуценттер - жүзеге асыру үшін жарық энергиясының ағыны қажет болатын Фотосинтездің химиялық реакциясы арқылы органикалық бейорганикалық заттардан өндіру жолымен өзінің тіршілік әрекетін қолдайтын организмдер. 2) тұтынушылар - Органикалық заттардың басқа оранизмдерін немесе бөлшектерін жейтін және осылайша өздерін қажетті энергиямен қамтамасыз ететін тірі заттар. 3) редуценттер-қалдықтармен қоректенетін организмдер.