Эксперименттік биология сабақтарының әдістемесі

«Биология пәні бойынша мектеп оқушыларының ғылымға қызығушылығын арттыруда PBL әдісін қолдану ерекшеліктері» МАГИСТРЛІК ДИССЕРТАЦИЯ

Орындады:

Ғылыми жетекші: б. ғ. к, доцент

Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі

Қ. Жұбанов атындағы Ақтөбе өңірлік университеті

Ақтөбе 2022 ж

КІРІСПЕ

Жоғары және одан кейінгі білім беру мекемелеріндегі негізгі қағида жоғары деңгейдегі мамандар даярлау мен оқу процесін инновациялық түрде дамыту ісін жүзеге асыру болып табылады. Қазіргі кезде әлемде білім беру процесін инновациялық дамытуға арналған бірнеше оқыту технологиялары бар, олардың бірі PBL әдісі.

ProblemBL - бұл оқу жоспарына сәйкес тьютор-тәрбиеші қадағалайтын, оқушыға бағытталған тәсіл, ол шәкірттерді теория мен практиканы біріктіре алатын зерттеу жүргізуге бейімдейтін және өмірдегі белгілі бір проблеманы шеше алатын білім беру мен соған орай дағды қалыптастыруды жүзеге асыруға тырысады. Мұндай көзқарастың табысты болуының межелік факторы - нашар құрылымдалған проблеманы және оны үйрететін тьютор-тәрбиешіні таңдап алып, оны жүзеге асырылу тәжірибесіне толық талдау ісін жүргізу болып саналады.

Зерттеу жұмысының мақсаты. Мектеп оқушыларының танымдық қызығушылығын арттыратын тұлғалық маңызды проблемалық жағдаяттарды әзірлеу және пайдалану әдістемесін ғылыми негіздеу және құрастыру.

Зерттеудің міндеттері:

1. Жалпы педагогикалық, психологиялық, әдістемелік әдебиеттердегі және мектеп тәжірибесіндегі зерттелетін мәселенің жағдайын зерттеу, қазіргі мектептегі биологиялық білім беруде проблемалық оқытудың маңыздылығын анықтау.

2. Биологиялық білім берудің теориясы мен тәжірибесіндегі проблемалық оқытудың қазіргі жағдайын талдау негізінде зерттеудің негізгі категорияларының анықтамаларын нақтылау.

3. Жеке маңызды проблемалық жағдаяттарды құрудың психологиялық-педагогикалық негіздерін (құрылымы, шарттары, кезеңдері) анықтау.

4. Мектептегі биологиялық білім беруде проблемалық оқытуды қолданудың ерекшеліктерін, сонымен қатар «Жануарлар» тарауының сабақтарында тұлғалық маңызды проблемалық жағдаяттарды қолдану мүмкіндіктерін анықтау.

5. «Жануарлар» бөлімін оқуда тұлғалық маңызды проблемалық жағдаяттарды әзірлеу және пайдаланудың тұжырымдамалық негізін жасау.

6. «Жануарлар» тарауының биология сабақтарында жеке маңызды проблемалық жағдаяттарды қолданудың эксперименттік әдістемесін жасау және ұсынылған әдістеменің тиімділігін педагогикалық экспериментте тексеру.

Зерттеу әдістері:

1) теориялық: зерттелетін мәселені талдау, биология сабақтарында студенттердің танымдық іс-әрекетін белсендірудің педагогикалық тәжірибесін қорыту,

2) психологиялық-педагогикалық және әдістемелік әдебиеттерді, зерттеу мәселесі бойынша диссертацияларды, нормативтік құжаттарды және оқу-бағдарламалық құжаттарды талдау;

3) эксперименттік: бақылау (педагогикалық және құжаттық) сауалнамалар, тестілеу, әңгімелесу, зерттеу нәтижелерін статистикалық өңдеу.

Ғылыми жаңалығы және практикалық маңызы: жоғары сынып оқушыларына биология пәнін оқытудағы проблемаға бағытталған оқу әдістемесін жасақталады.

1-ші бөлім. Биологияны оқыту процесінде проблемалық жағдаяттарды дамыту мен пайдаланудың теориялық негіздері

Әдебиеттік шолу бойынша қамтылатын сұрақтар:

Мектептегі биологиялық білім беру мәселелерін шешу үшін проблемалық оқытудың маңызы

Мектептегі проблемалық оқытудың қазіргі жағдайы: теория және практика

Жеке маңызды проблемалық жағдаяттарды құрудың психологиялық-педагогикалық негіздері

Биология сабағында проблемалық жағдаяттарды қолданудың әдістемелік негіздері

Мектептегі биологиялық білім беру мәселелерін шешу үшін проблемалық оқытудың маңызы

Қазіргі заманғы биологиялық білім берудің мақсаттары мен міндеттері, мысалы, оқушылардың биология негіздері бойынша сапалы, саналы білім алуы, оқушылардың шығармашылық ойлау, қарым-қатынас жасау, ғылыми, таным жолын игеру, әлеуметтену, тәуелсіздікті дамыту, танымдық белсенділікті арттыру қабілеттерін дамыту проблемалық оқытудың білім беру процесінде кеңінен қолдану арқылы жүзеге асырылуы мүмкін. Оқушыға бағытталған тәсілдің жетекші идеялары проблемалық оқыту әдістемесін, атап айтқанда, биология сабақтарында проблемалық жағдайды құру мәселесін дамытуға мүмкіндік береді.

2-ші бөлім. «Жануарлар» тарауының биология сабақтарында проблемалық жағдаяттарды құрастыру және қолданудың эксперименттік әдістемесі

Биология сабақтарында проблемалық оқытуды қолданудың теориялық талдауы, анықтау экспериментінің нәтижелері және автордың биология мұғалімі ретіндегі тәжірибесі зерттелетін мәселеге өзіндік көзқарасымызды дамытуға және негізгі тұжырымдамалық ережелерді қорытындылауға мүмкіндік берді. «Жануарлар» бөлімінің биология сабақтарында жеке маңызды проблемалық жағдаяттарды әзірлеу және пайдалану әдістемесін құруға негіз болды. Зерттеуді жүргізу үшін біз бірқатар себептерге байланысты «Жануарлар» бөлімін таңдадық. Биологияның оқу бағдарламасы мен мектеп оқулығына жүргізілген талдау «Жануарлар» бөлімінің оқу мазмұны әр тақырыпта жеке-маңызды проблемалық жағдайларды тудыру үшін кең мүмкіндіктерге ие екенін көрсетті.

Эксперименттік биология сабақтарының әдістемесі

Тақырыптары

Тұлғалық маңызды проблемалық жағдайды жасау жолдары

Сабақтың тақырыбы, сабақ түрі

Проблемалық жағдаяттың көмегімен шешілетін оқу тапсырмасы

Проблемалық әрекет дағдыларының қалыптасу кезеңі

1. Қарапайымдылар типі

Тірі заттарды көрсету: жасыл эвглена, кірпікшелі инфузория, вольвокс

"Қарапайымдылардың әртүрлілігі"

Зертханалық жұмыс арқылы жаңа материалды зерттеу сабағы

Сурет-схема мен тірі объектіні байланыстыру қабілетін дамыту, сондай-ақ тірі объектілер арасында, диаграммада бейнеленгендерді тану

Мұғалімнің жетекшілігімен тірі заттармен өзара әрекеттесудің алғашқы тәжірибесі

2. Сақина тәрізді құрттар типі

Тірі заттарды көрсету және манипуляциялау

Зертханалық жұмыс арқылы жаңа материалды зерттеу сабағы

Биологиядағы зерттеу әдістерінің маңыздылығын және олардың басқа ғылымдардан айырмашылығын көрсету

Тірі заттарды манипуляциялаудың алғашқы тәжірибесі; мұғалімнің жетекшілігімен проблеманы көру.

Кестеде көрсетілгендей, біз барлық «Жануарлар» бөлімінің сабақтарын тақрыптық жоспарлау негізінде эксперименттік биология сабақтарының әдістемесін жасадық. Әдістемеде біз әрбір тақырыптың тұлғалық маңызды проблемалық жағдайды жасау жолдарын, сабақтың түрін, проблемалық жаңдаяттардың көмегімен шешілетін оқу тапсырмаларын, сондай-ақ проблемалық әрекет дағдыларының қалыптасу кезеңдерін қарастырдық. Кесте зерттеу жұмысымызда толық көрсетілген.

Педагогикалық эксперимент барысы

Педагогикалық эксперименттің бірінші кезеңінде (2021-2022жж. ) проблемалық оқытуды қолдана отырып, «Жануарлар» бөлімін оқыту кезінде мұғалімдерде туындайтын проблемаларды анықтау мақсаты қойылды. Ол үшін сауалнама және әңгімелесу сияқты әдістер қолданылды. Сауалнамаға 9 мұғалім және 44 оқушы қатысты. Сауалнама мен әңгімелесу нәтижелерін талдау барысында бірқатар қиындықтар анықталды. Талдау диаграммада көрсетілген.

Педагогикалық эксперименттің барысы

Педагогикалық эксперименттің екінші кезеңінде (2022-2023 жж. ) нақты тақырыптар бойынша сабақтарда жеке-маңызды проблемалық жағдайларды құру тәсілдерін әзірлеу, оны тексеру және түзету үшін «Жануарлар» бөлімін оқыту процесіне эксперименттік әдістемені үзінді-үзік енгізу жүзеге асырылды. Педагогикалық экспериментке 25 оқушы қатысты, олар биология сабақтарында жеке маңызды проблемалық жағдайларды пайдаланудың эксперименттік әдістемесін қолдана отырып оқыды.

Педагогикалық эксперименттің барысы

Педагогикалық эксперименттің үшінші, бақылаушы кезеңі (2022-2023) «Жануарлар» бөлімінің білім беру процесіне биология сабақтарында жеке маңызды проблемалық жағдайларды әзірлеу мен пайдаланудың әзірленген әдістемесін енгізу міндетін қойды. Педагогикалық экспериментке 54 оқушы қатысты, олардың 28-і бақылау тобы және 26-ы эксперименттік топ болды. Екі топтың оқушылары биология сабақтарында проблемалық оқыту элементтерін оқу жылы бойы оқыды. Кейіннен эксперименттік топтың оқушылары үшін біз әзірлеген әдістемені енгізу бойынша эксперимент жүргізілді, ал бақылау тобын оқыту проблемалық оқыту элементтерін өзгеріссіз қолдану арқылы жалғасты.

Педагогикалық эксперименттің нәтижелері

Оқушылардың проблемалық іс-әрекетіне деген қызығушылық проблемалық оқыту әдістемесі бойынша өткізілетін сабақтардың соңында өткізілетін рефлексия арқылы анықталды.

Тапсырмаларды орындадым

Есіме түсірдім

Мәселені тұжырымдадым

Болжам жасадым

Дәлелдедім

ЭТ

БТ

ЭТ

БТ

ЭТ

БТ

ЭТ

БТ

ЭТ

БТ

Әдетте мен сабақта жасаймын

70, 5

Бүгін мен сабақта жасаймын

16, 6

19, 6

39, 5

33, 3

3, 9

11, 7

33, 3

Мен сабақта жасағым келеді

70, 5

43, 7

33, 3

3, 9

11, 7

33, 3

35, 2

Оқу жылының басында оқушылар толтырған рефлексия карталарын талдау нәтижелері

Тапсырмаларды орындадым

Есіме түсірдім

Мәселені тұжырымдадым

Болжам жасадым

Дәлелдедім

ЭТ

БТ

ЭТ

БТ

ЭТ

БТ

ЭТ

БТ

ЭТ

БТ

Бүгін мен сабақта жасаймын

18, 7

33, 3

29, 4

4, 1

29, 4

10, 4

54, 9

31, 2

70, 5

Мен сабақта жасағым келеді

70, 8

50, 0

21, 5

4, 1

35, 2

12, 5

60, 7

31, 2

70, 5

Оқу жылының соңында оқушылар толтырған рефлексия карталарын талдау нәтижелері

Мәселені тұжырымдау проблемалық жағдайды талдаудың нәтижесі болып табылады, сондықтан біздің зерттеуіміз үшін эксперименттік топ оқушыларының 29, 4%-ы белсенді түрде қатысады, яғни проблеманы тұжырымдай алады, ал эксперименттік топ оқушыларының 5, 8%-ы әлі қатыспай, мұны істей алады деп болжайды. Бақылау тобында мектеп оқушыларының тек 4, 1%-ы проблеманы тұжырымдай алады, ал қалған топ мұндай әрекетті білдірмейді.

Педагогикалық эксперименттің нәтижелері

Біздің зерттеуіміз үшін неғұрлым күрделі проблемалық әрекеттерді сәтті орындаған эксперименттік топтың оқушылары оны жақсы көре бастағаны маңызды. Бақылау тобының оқушыларында проблемалық әрекеттердің оқу іс-әрекетіндегі артықшылықтар эксперименттік топтың оқушыларына қарағанда төмен: проблеманы тұжырымдау 32, 2% - ға, болжам жасау 49, 6% - ға, дәлелдеу 40, 8% - ға".

ТО ЕТ МТ БЖ Д

ТО - тапсырмаларды орындадым

Ұқсас жұмыстар

Бейнелеу өнерінің әдістемелік негіздері

САРАМАНДЫҚ ЖӘНЕ ЗЕРТХАНАЛЫҚ САБАҚТАРДЫҢ АЙЫРМАШЫЛЫҚТАРЫ ЖӘНЕ ОЛАРДЫ ҰЙЫМДАСТЫРУ

Информатика сабағын түрлендірудегі жаңа ақпараттық технологиялар

Жаратылыстану - математикалық бағыттағы

Дене тәрбиесі теориясы - адам денесін жетілдіру процесін басқарудың жалпы заңдары туралы ғылым

Биология ғылымының басқа ғылымдармен байланысы

Футболшылардың ептілігін дамытуды жетілдіру әдістемесінің эксперименттік негіздемесі

ФИЗИКАДАҒЫ ЕСЕПТЕР КЛАССИФИКАЦИЯСЫ

Ақпараттандыру бағдарламасы