Эксперименттік биология сабақтарының әдістемесі

Презентация қосу

Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі
Қ.Жұбанов атындағы Ақтөбе өңірлік университеті

«Биология пәні бойынша мектеп оқушыларының ғылымға қызығушылығын арттыруда PBL әдісін қолдану ерекшеліктері»

МАГИСТРЛІК ДИССЕРТАЦИЯ

Орындады: ____________________________
Ғылыми жетекші: б.ғ.к, доцент _________________

Ақтөбе 2022 ж
КІРІСПЕ
Жоғары және одан кейінгі білім беру мекемелеріндегі негізгі қағида
жоғары деңгейдегі мамандар даярлау мен оқу процесін инновациялық түрде
дамыту ісін жүзеге асыру болып табылады. Қазіргі кезде әлемде білім беру
процесін инновациялық дамытуға арналған бірнеше оқыту технологиялары
бар, олардың бірі PBL әдісі.
ProblemBL – бұл оқу жоспарына сәйкес тьютор-тәрбиеші қадағалайтын,
оқушыға бағытталған тәсіл, ол шәкірттерді теория мен практиканы біріктіре
алатын зерттеу жүргізуге бейімдейтін және өмірдегі белгілі бір проблеманы
шеше алатын білім беру мен соған орай дағды қалыптастыруды жүзеге
асыруға тырысады. Мұндай көзқарастың табысты болуының межелік факторы
– нашар құрылымдалған проблеманы және оны үйрететін тьютор-тәрбиешіні
таңдап алып, оны жүзеге асырылу тәжірибесіне толық талдау ісін жүргізу
болып саналады.
Зерттеу жұмысының мақсаты. Мектеп оқушыларының танымдық
қызығушылығын арттыратын тұлғалық маңызды проблемалық жағдаяттарды
әзірлеу және пайдалану әдістемесін ғылыми негіздеу және құрастыру.
Зерттеудің міндеттері:

1. Жалпы педагогикалық, психологиялық, әдістемелік әдебиеттердегі және
мектеп тәжірибесіндегі зерттелетін мәселенің жағдайын зерттеу, қазіргі
мектептегі биологиялық білім беруде проблемалық оқытудың маңыздылығын
анықтау.
2. Биологиялық білім берудің теориясы мен тәжірибесіндегі проблемалық
оқытудың қазіргі жағдайын талдау негізінде зерттеудің негізгі
категорияларының анықтамаларын нақтылау.
3. Жеке маңызды проблемалық жағдаяттарды құрудың психологиялық-
педагогикалық негіздерін (құрылымы, шарттары, кезеңдері) анықтау.
4. Мектептегі биологиялық білім беруде проблемалық оқытуды қолданудың
ерекшеліктерін, сонымен қатар «Жануарлар» тарауының сабақтарында
тұлғалық маңызды проблемалық жағдаяттарды қолдану мүмкіндіктерін
анықтау.
5. «Жануарлар» бөлімін оқуда тұлғалық маңызды проблемалық жағдаяттарды
әзірлеу және пайдаланудың тұжырымдамалық негізін жасау.
6. «Жануарлар» тарауының биология сабақтарында жеке маңызды проблемалық
жағдаяттарды қолданудың эксперименттік әдістемесін жасау және ұсынылған
әдістеменің тиімділігін педагогикалық экспериментте тексеру.
Зерттеу әдістері:
1) теориялық: зерттелетін мәселені талдау, биология сабақтарында
студенттердің танымдық іс-әрекетін белсендірудің педагогикалық тәжірибесін
қорыту,
2) психологиялық-педагогикалық және әдістемелік әдебиеттерді, зерттеу
мәселесі бойынша диссертацияларды, нормативтік құжаттарды және оқу-
бағдарламалық құжаттарды талдау;
3) эксперименттік: бақылау (педагогикалық және құжаттық) сауалнамалар,
тестілеу, әңгімелесу, зерттеу нәтижелерін статистикалық өңдеу.
Ғылыми жаңалығы және практикалық маңызы: жоғары сынып
оқушыларына биология пәнін оқытудағы проблемаға бағытталған оқу
әдістемесін жасақталады.
1-ші бөлім. Биологияны оқыту процесінде проблемалық
жағдаяттарды дамыту мен пайдаланудың теориялық
негіздері

Әдебиеттік шолу бойынша қамтылатын сұрақтар:

Мектептегі биологиялық білім беру мәселелерін шешу үшін
1 проблемалық оқытудың маңызы

Мектептегі проблемалық оқытудың қазіргі жағдайы: теория
2 және практика

Жеке маңызды проблемалық жағдаяттарды құрудың
3 психологиялық-педагогикалық негіздері

4 Биология сабағында проблемалық жағдаяттарды
қолданудың әдістемелік негіздері
Мектептегі биологиялық білім беру
мәселелерін шешу үшін проблемалық оқытудың
маңызы

Қазіргі заманғы биологиялық білім берудің мақсаттары мен
міндеттері, мысалы, оқушылардың биология негіздері бойынша
сапалы, саналы білім алуы, оқушылардың шығармашылық ойлау,
қарым-қатынас жасау, ғылыми, таным жолын игеру, әлеуметтену,
тәуелсіздікті дамыту, танымдық белсенділікті арттыру қабілеттерін
дамыту проблемалық оқытудың білім беру процесінде кеңінен қолдану
арқылы жүзеге асырылуы мүмкін. Оқушыға бағытталған тәсілдің
жетекші идеялары проблемалық оқыту әдістемесін, атап айтқанда,
биология сабақтарында проблемалық жағдайды құру мәселесін
дамытуға мүмкіндік береді.
.
2-ші бөлім. «Жануарлар» тарауының биология
сабақтарында проблемалық жағдаяттарды құрастыру
және қолданудың эксперименттік әдістемесі

Биология сабақтарында проблемалық оқытуды қолданудың
теориялық талдауы, анықтау экспериментінің нәтижелері және
автордың биология мұғалімі ретіндегі тәжірибесі зерттелетін мәселеге
өзіндік көзқарасымызды дамытуға және негізгі тұжырымдамалық
ережелерді қорытындылауға мүмкіндік берді. «Жануарлар» бөлімінің
биология сабақтарында жеке маңызды проблемалық жағдаяттарды
әзірлеу және пайдалану әдістемесін құруға негіз болды. Зерттеуді
жүргізу үшін біз бірқатар себептерге байланысты «Жануарлар»
бөлімін таңдадық. Биологияның оқу бағдарламасы мен мектеп
оқулығына жүргізілген талдау «Жануарлар» бөлімінің оқу мазмұны әр
тақырыпта жеке-маңызды проблемалық жағдайларды тудыру үшін кең
мүмкіндіктерге ие екенін көрсетті.
Эксперименттік биология сабақтарының әдістемесі
Тақырыптары Тұлғалық Сабақтың Проблемалық жағдаяттың Проблемалық әрекет
маңызды тақырыбы, сабақ көмегімен шешілетін оқу дағдыларының
проблемалық түрі тапсырмасы қалыптасу кезеңі
жағдайды жасау
жолдары

1.Қарапайымдыла Тірі заттарды "Қарапайымдыла Сурет-схема мен тірі объектіні Мұғалімнің
р типі көрсету: жасыл рдың әртүрлілігі" байланыстыру қабілетін дамыту, жетекшілігімен тірі
эвглена, Зертханалық сондай-ақ тірі объектілер арасында, заттармен өзара
кірпікшелі жұмыс арқылы диаграммада бейнеленгендерді тану әрекеттесудің
инфузория, жаңа материалды алғашқы тәжірибесі
вольвокс зерттеу сабағы

2. Сақина тәрізді Тірі заттарды Зертханалық Биологиядағы зерттеу әдістерінің Тірі заттарды
құрттар типі көрсету және жұмыс арқылы маңыздылығын және олардың басқа манипуляциялаудың
манипуляциялау жаңа материалды ғылымдардан айырмашылығын алғашқы тәжірибесі;
зерттеу сабағы көрсету мұғалімнің
жетекшілігімен
проблеманы көру.

Кестеде көрсетілгендей, біз барлық «Жануарлар» бөлімінің сабақтарын
тақрыптық жоспарлау негізінде эксперименттік биология сабақтарының
әдістемесін жасадық. Әдістемеде біз әрбір тақырыптың тұлғалық маңызды
проблемалық жағдайды жасау жолдарын, сабақтың түрін, проблемалық
жаңдаяттардың көмегімен шешілетін оқу тапсырмаларын, сондай-ақ
проблемалық әрекет дағдыларының қалыптасу кезеңдерін қарастырдық. Кесте
зерттеу жұмысымызда толық көрсетілген.
Педагогикалық эксперимент барысы

Педагогикалық эксперименттің бірінші кезеңінде (2021-
2022жж.) проблемалық оқытуды қолдана отырып,
«Жануарлар» бөлімін оқыту кезінде мұғалімдерде
туындайтын проблемаларды анықтау мақсаты қойылды. Ол
үшін сауалнама және әңгімелесу сияқты әдістер
қолданылды. Сауалнамаға 9 мұғалім және 44 оқушы
қатысты. Сауалнама мен әңгімелесу нәтижелерін талдау
барысында бірқатар қиындықтар анықталды. Талдау
диаграммада көрсетілген.
90

оқу уақытының көп
70 шығыны
Әдістемелік
60 ұсынымдардың болмауы
Проблемалық оқытудың
әдістерінің сипаттамасы
50 жоқ
Жасөспірімдік кезеңдегі
40 оқушылардың
ерекшеліктері
Оқушылардың
30 үлгерімінің бағалау
қиындығы
Мектеп оқушыларының
20 дербестігін дамытатын
жүйе жоқ

0
Проблемалық оқытудағы мұғалімдердің қиындықтары
Педагогикалық эксперименттің барысы

Педагогикалық эксперименттің екінші кезеңінде (2022-
2023 жж.) нақты тақырыптар бойынша сабақтарда жеке-
маңызды проблемалық жағдайларды құру тәсілдерін
әзірлеу, оны тексеру және түзету үшін «Жануарлар»
бөлімін оқыту процесіне эксперименттік әдістемені
үзінді-үзік енгізу жүзеге асырылды. Педагогикалық
экспериментке 25 оқушы қатысты, олар биология
сабақтарында жеке маңызды проблемалық жағдайларды
пайдаланудың эксперименттік әдістемесін қолдана
отырып оқыды.
Педагогикалық эксперименттің барысы

Педагогикалық эксперименттің үшінші, бақылаушы кезеңі
(2022-2023) «Жануарлар» бөлімінің білім беру процесіне
биология сабақтарында жеке маңызды проблемалық
жағдайларды әзірлеу мен пайдаланудың әзірленген
әдістемесін енгізу міндетін қойды. Педагогикалық
экспериментке 54 оқушы қатысты, олардың 28-і бақылау
тобы және 26-ы эксперименттік топ болды. Екі топтың
оқушылары биология сабақтарында проблемалық оқыту
элементтерін оқу жылы бойы оқыды. Кейіннен
эксперименттік топтың оқушылары үшін біз әзірлеген
әдістемені енгізу бойынша эксперимент жүргізілді, ал
бақылау тобын оқыту проблемалық оқыту элементтерін
өзгеріссіз қолдану арқылы жалғасты.
Педагогикалық эксперименттің нәтижелері
Оқушылардың проблемалық іс-әрекетіне деген
қызығушылық проблемалық оқыту әдістемесі бойынша
өткізілетін сабақтардың соңында өткізілетін рефлексия
арқылы анықталды.
Тапсырмаларды Есіме Мәселені Болжам Дәлелдедім
орындадым түсірдім тұжырымдадым жасадым

ЭТ БТ ЭТ БТ ЭТ БТ ЭТ БТ ЭТ БТ
Әдетте мен 77 70,5 50 51 0 0 0 0 0 0
сабақта
жасаймын

Бүгін мен 16,6 19,6 39,5 33,3 4 3,9 10 11,7 33,3 33,3
сабақта
жасаймын

Мен сабақта 75 70,5 43,7 33,3 4 3,9 10 11,7 33,3 35,2
жасағым
келеді

Оқу жылының басында оқушылар толтырған рефлексия карталарын
талдау нәтижелері
Оқу жылының соңында оқушылар толтырған рефлексия
карталарын талдау нәтижелері
Тапсырмаларды Есіме Мәселені Болжам Дәлелдедім
орындадым түсірдім тұжырымдадым жасадым

ЭТ БТ ЭТ БТ ЭТ БТ ЭТ БТ ЭТ БТ
Бүгін мен 18,7 0 33,3 29,4 4,1 29,4 10,4 54,9 31,2 70,5
сабақта
жасаймын

Мен сабақта 70,8 0 50,0 21,5 4,1 35,2 12,5 60,7 31,2 70,5
жасағым
келеді

Мәселені тұжырымдау проблемалық жағдайды талдаудың нәтижесі болып
табылады, сондықтан біздің зерттеуіміз үшін эксперименттік топ
оқушыларының 29,4%-ы белсенді түрде қатысады, яғни проблеманы
тұжырымдай алады, ал эксперименттік топ оқушыларының 5,8%-ы әлі
қатыспай, мұны істей алады деп болжайды. Бақылау тобында мектеп
оқушыларының тек 4,1%-ы проблеманы тұжырымдай алады, ал қалған
топ мұндай әрекетті білдірмейді.
Педагогикалық эксперименттің нәтижелері
Біздің зерттеуіміз үшін неғұрлым күрделі проблемалық
әрекеттерді сәтті орындаған эксперименттік топтың
оқушылары оны жақсы көре бастағаны маңызды. Бақылау
тобының оқушыларында проблемалық әрекеттердің оқу іс-
әрекетіндегі артықшылықтар эксперименттік топтың
оқушыларына қарағанда төмен: проблеманы тұжырымдау
32,2% - ға, болжам жасау 49,6% - ға, дәлелдеу 40,8% - ға".

ТО ЕТ МТ БЖ Д
ТО – тапсырмаларды орындадым
ЕТ – есіме түсірдім
МТ – мәселені тұжырымдадым
БЖ – болжам жасадым
Д – дәлелдедім
Сурет 1. Проблемалық оқу іс-әрекеті кезіндегі екі сыныптың артықшылықтары
Биология бойынша эксперименттік және бақылау топтары
оқушыларының сандық үлгерімі «Жануарлар» бөлімі 100%
құрады. Оқушылардың эксперименттік және бақылау
тобында біз тоқсан бойынша байқаған оқу жылындағы
үлгерім сапасының динамикасы ерекшеленеді.

100
Бақылау
Эксперимтальды
0
ан Бақылау
қс с ан ан
то о қ қ с сан
і і т то оқ
-ш ш і т
1 2- 3-
ш
-ші
Проблемалық сипаттағы тапсырмаларды шешу
қабілетінің динамикасы
Өте жақсы Жақсы Орташа Төмен
Оқу жылының басы 4 3,9 6,2 5,8 10,4 13,7 79,0 76,4

Оқу жылының аяғы 6,2 15,6 8,3 29,4 12,5 31,3 72,9 23,5

Кестедегі деректерге сүйенсек, оқу жылының басында
бақылау және эксперименттік топтардың оқушылары
проблемалық әрекеттерді бірдей әлсіз меңгергендігін
көрсетеді. Олардың басым бөлігі проблемалық
тапсырмаларды орындай алмады - бақылау тобы
оқушыларының 79,0%-ы және эксперименттік топ
оқушыларының 76,4%-ы тестілеу нәтижелері бойынша
қанағаттанарлықсыз баға алады.
Эксперименттік топ оқушыларының оқу жылының
соңындағы тестілеу нәтижелері бақылау тобы оқушыларының
нәтижелерінен едәуір жоғары екенін көрсетеді. T 29,37339 > T
7,814728 үш еркіндік дәрежесі мен маңыздылық деңгейі үшін
A=0,05 әдіс болғандықтан, біз эксперименттік топ пен
бақылау тобының оқушыларының оқу жылының соңында
нәтижелері арасында статистикалық маңызды
айырмашылықтар бар деп айта аламыз.
Қорытынды
Биология сабақтарында жеке маңызды проблемалық жағдайларды
пайдаланудың әзірленген әдістемесінің тиімділігін растау эксперименттік топ
оқушыларының әлемнің 45 елінің жетіншіі сынып оқушылары арасында Tims
оқу жетістіктерін бағалау бойынша Халықаралық экономикалық
ынтымақтастық және даму ұйымы OECD (Organization for Economic
Cooperation and Development) жүргізген тәуелсіз зерттеуге қатысуы болып
табылады.
Осы зерттеу нәтижелері бойынша № мектептің 7-сынып эксперименттік
тобының оқушылары орташа балл бойынша 46 бірлік жинады, бұл жоғары
деңгейге сәйкес келеді.
Бұл нәтижелер осы жастағы оқушылар үшін оларды дамытуға қойылатын
халықаралық талаптар деңгейінде әзірленген әдістеменің тиімділігін
растайды.
Осылайша, біз «Жануарлар» бөлімінің биология сабақтарында жеке
маңызды проблемалық жағдайларды әзірлеу және пайдалану әдістемесі
оқушылардың проблемалық іс-әрекетіне тұрақты танымдық қызығушылық
пен мотивацияның дамуына, проблемалық оқытуды қолдану процесінде білім
сапасының өзгеруіне оң әсер ететініне көз жеткіздік.
Назарларыңызға рахмет!

Ұқсас жұмыстар

Бейнелеу өнерінің әдістемелік негіздері

САРАМАНДЫҚ ЖӘНЕ ЗЕРТХАНАЛЫҚ САБАҚТАРДЫҢ АЙЫРМАШЫЛЫҚТАРЫ ЖӘНЕ ОЛАРДЫ ҰЙЫМДАСТЫРУ

Информатика сабағын түрлендірудегі жаңа ақпараттық технологиялар

Жаратылыстану - математикалық бағыттағы

Дене тәрбиесі теориясы - адам денесін жетілдіру процесін басқарудың жалпы заңдары туралы ғылым

Биология ғылымының басқа ғылымдармен байланысы

Кіші мектеп жасындағы оқушылардың зейінін дамыту жолдарының теориялық негіздері

Ақпараттандыру бағдарламасы

Психологиялық зерттеудің әдістемесі

Химиялық эксперименттің түрлері

Пәндер