Абай поэмаларының тілі

Презентация қосу

* Абай поэмаларының тілі
Орындаған:Күмісбек С
Тексерген:Бүркітбаева А
Абай қазақ тілінің сөздік құрамына өзгеріс енгізді.
Өзіне дейінгі ақын-жыраулар тілінде көп
қолданылмайтын тұрмыс-салттық лексиканы,
қарапайым сөздерді, терминдік мәнге ие болған
ескі, жаңа атауларды өлең тіліне қосып, оларды
поэзия тілінің құралына айналдырды

Абай шығармашылығы тақырыбының бірі және
бастысы - адам, оның моральдық бет-бейнесі,
сыртқы портреті, ішкі дүниесі, іс-әрекеті. Және бұл
тақырыптарды Абай бұрынғыдай жалпы түрде,
өсиет-ақыл айту түрінде емес, нақтылы түрде, әр
қимыл-әрекетті, әр мінез- қылықты дәл көрсету
сипатында жырлайды.
Жалпы алғанда,
көлемдері азғана, оқиға,
сюжеттері шағын
Ақын шыққан осы
шығармашылығындағы поэмалардың да негізгі «Масғұт», «Ескендір»,
елеулі орын алатын бір идеясы мен мақсаты «Әзім әңгімесі»".
сала – поэмалары. Абайдың көп лирикалық
шығармаларындай,
ұстаздық тәрбиелік
ойларға арналғанын
көреміз.
«Ескендір» поэмасы –
Абай поэмасының
ішіндегі ең елеулісі,
ақынның гуманистік
ой-пікірлерін
тереңірек танытатын
шығармасы.

Абай Ескендірдің
қаталап шөлдеп келе
Ал, Абай «Ескендір» жатып «сылдыр қаққан
дастанына ұстазы мөлдір бұлақ» сәулесін
Аристотельді, көріп, одан әрмен
Ескендірдің әкесі мен «қақпа» күзетшісімен
тұрған жерін, жолығатын
патшалығын қосып, фантазиялық сюжетінің
өзінше жырлайды өзінде де тарихтан
жырақ кетпеген

Ескендір жайында
Поэманың басты
Шығыс ақындарының
кейіпкері Ескендір –
көбі жырлаған.
Шығыс елдеріне
Ә.Фирдауси
Ескендір Зұлқарнайын
«Шахнамасында»,
деген атпен тараса,
Низами – «Ескедір-
Еуропаға Александр
нама» дастанында,
Македонский деген
Жәми – «Ескендірдің
атпен тараған, белгілі
даналық кітабында»
қолбасшы жайлы
жазып, Ескендір
аңыздар негізіне,
образын ақылды,
жырларға кейіпкер
батыр деп ардақтап
болған патша.
көрсеткен
Жанр түрі – поэма (дастан)
Негізгі идеясы – ізгілік пен бейбітшілікті, ғылым мен білімді, яғни рухани
биіктікті дәріптеу. Зұлымдық пен қатыгездікті, мансапқорлықты әшкерелеу.
Шумақ саны – 42
Тармақ саны – 168
Буын саны – 3
Бунақты
Ұйқас түрі – қара өлең ұйқасы (ааба)
Шығарманың композициялық құрылысы:Сюжеттің басталуы. Филипп патша
қайтыс болған соң Ескендірдің таққа отыруы. Әскер жиып көрші елдерді
жаулауы.
Сюжеттік байланыс. Елсіз шөлге тап болуы. Өлдім - талдым дегенде мөлдір
бұлаққа кездесуі.
Шиеленісуі. Алтын қорған. «Бұл – Құдайға бастайтын қақпа» деп ашпай қоюы.
Қақпаның ар жағынан алған сый.
Шарықтау шегі. Алғаш сыйдың қу сүйек екенін біліп ашуға булығу.
Аристотельдің ақылы. Таразыға түскен қу сүйек.
Шешімі. Хакім Аристотельдің жауабы: Жеміт көз жер жүзіне тоймаса да,Өлсе
тояр көзіне құм құйылғанда.
Әдеби теориялық ұғымдар
Теңеу – дарияның суындай қандар ақты;таспадай бейне
арықтан шыққан құлап.
Эпитет – сар дала, мөлдір бұлақ, алтын қорған, қу өмір,
жеміт көз, кәпір көз.

Түсіндірме сөздік:Жеміт – қанағатсыз, тойымсыз, обыр
Араны ашылды – тойымсыз, ашқарақ, қанағат тұтпау, құнығу
Даңғой – елірме, есер, желікбас
Долы – ыза кернеген, булықпа, ызақор
Ант ұру – айтқанына тұрмайтын тұрлаусыз оңбаған
Кәпір – мұсылман дінінен басқа діндегілер, құдайсыз, дінсіз
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР

1.Жұмалиев Қ. Абайға дейінгі қазақ поэзиясы және Абай поэзиясының
тілі. Алматы, 1948
2.Абай Қүнанбайүлы. Толық жинақ. Қызылорда, 1933, 18-6.
3.Әуезов М. Уақыт және әдебиет. Алматы,1962, 371-бет.
4.Абай Құйанбайұлы. Толық жинақ. Қызылорда, 1933, 17-6.
5. Абайдың революцияға дейінгі басылған өлеңдері жайлы. «Жұлдыз»,
1963, № 5, 147—153-6.
6.Қазақтың халық жұмбақтары. Алматы, 1959, 6, 187-6.
7.Жұмалиев.К.Қазақ әдебиеті тарихының мәселелері және Абай

Ұқсас жұмыстар

Абайдың Ескендір поэмасы

М. Мақатаев - Аққулар ұйықтағанда поэмасы

Абай тәрбиесіне көшпесе

Өмірдің өзі - тіршілік таласы

Сұлтанмахмұт Торайғыров

Сұлтанмахмұт Торайғыров ӨМІРБАЯНЫ

Орташа ағылшын жазбалары

Бастауыш сыныпта оқытылатын Абай шығармалары

Татар халқының мәдениеті, тілі

Абайдың әдеби ортасы мен нәр алған рухани көздері

Пәндер