АДЕКВАТТЫ ТАМАҚТАНУ

Қазақ Ұлттық Аграрлық Зерттеу Университеті
«Зооинженерия және тағам өндірісінің технологиясы» факультеті
«Функционалды және арнайы тағайындалған тамақ өнімдерінің
технологиясы» пәнінен

АДЕКВАТТЫ ТАМАҚТАНУ

Орындаған:Абдрасул Д.Е.
Тобы:ТПП-21-08
Қабылдаған:Муратбекова Қ.М.

Алматы-2024жыл
АДЕКВАТТЫ ТАМАКТАНУ
ЖОСПАР:
Кіріспе
Адекватты тамақтану
II.Негізгі бөлім
2.1Адекватты тамақтану
2.2Тамақтану мөлшері
2.3Тәуліктік каллория
III.Қорытынды
IV.Пайдаланылған әдебиеттер
ТАМАҚТАНУ ТУРАЛЫ ТҮСІНІК
ТАМАҚТАНУ ОРГАНИЗМНІҢ ҚАЛЫПТЫ ЖАҒДАЙДА
ТІРШІЛІК ЕТУІН,ОНЫҢ ДЕНСАУЛЫҒЫН ЖӘНЕ
ЕҢБЕК ЕТУ ҚАБІЛЕТІН
ҚАМТАМАСЫЗ ЕТЕТІН МАҢЫЗДЫ
ФАКТОР.ТАМАҚТАНУ ЖАЙЛЫ ҒЫЛЫМДЫ
НУТРИЦИОЛОГИЯ ДЕЙДІ.
Теңестірілген Адекватты

Тамақтану
теориялары
Адекватты тамактану дегеніміз
Қажетті энергия мөлшерінің деңгейі организмдегі негізгі алмасу мен
атқаратын жұмыс тәртібіне байланысты энергия шығыны арқылы
анықталады.Атқарылатын жұмыс неғұрлым ауыр,әрі тез
орындалса,соғұрлым тамақта қоректік заттар мөлшері көп болуы
керек.Ал негізгі алмасу дегеніміз стандартты жағдайда жұмсалатын
энергия мөлшері.
Қазіргі кезде баланстанған
тамақтану теориясы асқорыту
физиологиясы, тағам биохимиясы,
микробиология және басқа да
облыстардағы жаңа ғылыми
зерттеулерге байланысты қайта
бағалануға ұшырайды.
Асқорытудың жаңа механизмдері
ашылды, бөліну тек ішектің
қуысында ғана жүріп қоймай,
сонымен қатар қорытылудың
айтарлықтай көп мөлшері тікелей
ішек қабырғасында, оның жасуша
мембранасында жүретіні айтылған,
бұрын белгісіз ішектің гормоналды
жүйесі табылды, ішекте болатын
симбиоткиалық микроағзалар және
олардың ағзамен байлансы туралы
жаңа мәліметтер алынды.
Тамақтанудағы жаңа ғылыми
жетістіктерге байланысты оның
жаңа теориялары мен
концепциялары пайда болды.
Адекватты тамақтану теориясы
академик А.М.Уголевтың ұсынысы
бойынша ашылды (1991). Бұл
теория қайта алынған
эксперименталды және клиникалық
мәліметтерге сүйене отырып,
баланстанған тамақтану
теориясының негізгі ережелеріне
негізделеді. Ол тағамдық
қоспалардың сіңірілунің кейбір
механизмдерінің және ағза үшін
тағам талшықтарының, ішектің
симбиоткалық микрофлорасының,
асқорыту мүшелерінде жасалатын
және тамақтан пайда болатын
гормандар мен гормон тәріздес
заттардың мағынасының
түсіндірілуінің нәтижелерімен
толықтырылған. Бұл факторлар
асқорыту, зат алмасу процестерін
және ағзаның басқа функцияларын
реттейді.
Адекватты тамақтану теориясының
негізін төрт негізгі принцип қалайды:

- Қолданылатын тамақ адам азғасымен де, оны алып

келетін микроазғалармен де пайдаланылады.
- Ағзаға нутриенттердің келіп түсуі олардың тағам өнімдерінен бөлінуі
және қосымша тағам өнімдерін синтездейтін бактериялардың әсер
етуі нәтижесінде қамтамасыз етіледі.

- Нормальды тамақтану бек бір емес, ал бірнеше қоректік және

реттегіш заттар ағынымен қамтамасыз етіледі.

- Тағамның физиологиялық маңызды компоненттері болып
тағам талшықтары саналады.
Тамақтану мөлшері
Тәуліктік тамақтанудың оптималдық
мөлшері анықталған,онда жас
ерекшелігі,жыныс,энергия жұмсалу
мөлшері т.б. көрсеткіштер есепке
алынған.Дені сау адам үшін оптималдық
тамақтағы белок,көмірсу,майдың өзара
қатынасы 1:1:4 жақын болады.Тамақ
заттары жақсы сіңіріліп пайдаланылуы
үшін,оның құрамы жануар мен өсімдік
тектес болғаны дұрыс.Өсімдік зат көбіне
шикі күйінде пайдаланып организмді
қажетті витамин,ферменттермен
қамтамасыз етеді. Тамақтану режимі
мыналарды қамтиды: тамақты қабылдау
мезгілдігі, тамақ қабылдау
аралығындағы үзіліс, тәуліктік рационға
кіретін калорияны бөлу. Төрт мезгіл
тамақтану анағұрлым тиімді болып
табылады, өйткені асқазанға күш
біркелкі түсіп, тамақ шырындарының
тағамды толық өңдеп шығуын
қамтамасыз етеді.
Тамақты күн сайын белгілі бір
мезгілде қабылдау асқазан сөлін
неғұрлым шұғыл бөлу рефлексін
қалыптастырады. Төрт мезгіл
тамақтану кезінде тәуліктік
рационды бөлу күн тәртібіне
және әдеттенуіне байланысты
істеледі. Рационды мынадай
тәртіппен бөлу анағұрлым
тиімді: таңертеңгі асқа 25%,
түстікке 15%, кешкі тамаққа
25%. Ақырғы тамақ қабылдау
ұйқыға дейін 2 сағат бұрын
болуы тиіс. Түңгі сменада жұмыс
істеген кезде кешкі ас күндік
рационның 30% болуы тиіс,
сонымен қатар тамақты түңгі
сменаның екінші жартысына
қабылдау көзделеді.
Төрт мезгіл тамақтану былай
аталады:

1.Жұмысқа дейінгі Тоқ таңертеңгі ас. Онда
күндік та-мақтану құрамының жалпы
қуаттылығының 25 – 30 пайызы бар.

2. Жұмыс аралығындағы Же-ңіл, екінші
таңертеңгі ас. Онда күндік тамақтану
құрамының жалпы қуаттылығының 10 – 15
пайызы бар.

3. Жұмыстан соңғы Тойып ішер түскі ас.
Онда күндік та-мақтану
құрамының жалпы қуаттылығының 35 – 40
пайызы бар.

4. Салыстыра алғанда Же-ңіл кешкі ас.
Онда күндік та-мақтану құрамының жалпы
қуаттылығының 15 -20 пайызы бар.
Таңертеңгі ас 9 – 10 сағат
үзілістен кейінгі алғашқы та-мақтану.
Ас мәзірі мынандай болуға тиісті: көкөніс
немесе жарма гарнирі бар бір ет, немесе
балық тағамы, бір стақан сүт, шай не кофе
т.с.с.
Физиологиялық
Жасына ерекшелігіне

Тамактану
мөлшері байланысты

Жынысына
Энергия жұмсалу
мөлшеріне
Тәуліктік каллория

11-13 жас аралығындағы балалар үшін– 2850 кал.
14-17 жас аралығындағы ұл балалар үшін– 3150 кал
14-17 жас аралығындағы қыз балалар үшін–2750кал
Студент жастар үшін– 3300 кал.
Студент қыздар үшін– 2800 кал.
Спортсмен әйел адамдар – 3500-4000 кал.
Спортсмен ер адамдар – 4500-5000 кал.
• Қарт аналар үшін– 2000 кал.
• Егде ер адамдар үшін – 2200 кал.
Тамақтанудағы 10 қателік

Бірінші қателік. Тамақты көп жейміз. Бізге
күніне 2660 килокалория қажет болса,
көбіміз оны 3020-ға жеткіземіз. Егерде Сіз
бес жыл бойы күніне 90 килокалория артық
тамақтансаңыз ғана онда салмағыңыз 18
келіге артады екен.

Екінші қателік. Қашанда майлы тамақты
жақсы көреміз. Әр адамға күніне 80 грамм
ғана май қажет. Біз оның орнына 132 грамм
қабылдаймыз.

Үшінші қателік. Қандай тағамды ішіп-
жегеніміз жөн, оны таңдап талғай білмейміз.
Содан дастарханға не әкелсе, соның бәрін
асаймыз.

Төртінші қателік. Әр түрлі сұйық асты көп
ішеміз.

Бесінші қателік.Өз уа-қытында
тамақтанбаймыз. Дастархан
үстіндегі тамақты тез ішіп, тез жейміз.
Алтыншы қателік. Тәттіні көп жейміз.
Қант, конфет, торт, т.б.
асыра ішіп-жейміз.

Жетінші қателік. Тамақты жақсы
әзірлеп, дұ-рыс сақтай білмейміз. Біз
көбінесе қуырған тағамды, тұзы көп асты
дайындаймыз.

Сегізінші қателік. Кешкілік теледидар
көріп отырып тамақ ішкенді ұнатамыз.

Тоғызыншы қателік. Тағамдардың
құрамына көңіл бөлмейміз. Бізге міндетті
түрде әр тамақтың құра- мында қанша
белок, май, кө-мір..., дәрумендер мөлшері
бар екенін білген жөн.

Оныншы қателік. Тамақты жасқа қарай
ішіп-жеуге тиістіміз. Біздің бір жаман
әдетіміз 6-10 жас аралығындағы баланы
көп
тамақтан-дыруға тырысамыз. Және де
кәрі адамдар әліне қарай азаздап
тамақтанғаны дұ-рыс.
Дұрыс тамақтанбау әсерлері

Тамақ құрамында витаминдердің
жетіспеуінен организмнің әртүрлі
жұқпалы ауруларға,сыртқы орта
әсерлеріне қарсы тұру төмендеп,арнайы
аурулар пайда болады,мысалы
авитаминоз.Адам тағамнан өзінің бір
тәулікте жұмсайтын энергиясының
мөлшеріне сай қуат алуға тиіс. Егер
адам үнемі мөлшерден тыс ішіп-жесе,
семіріп кетеді де, нәтижесінде қант
диабетіне, атеросклерозға ұшырайды,
бауырдың қызметі бұзылады, басқа да
ауруларға шалдығады. Азық-
түліктердің салдарынан болатын
аурулар, көбіне ауруға шалдыққан
микробтар, белгілі тәртіппен сақталыну
температурасында болмаған азық-
түліктер, сақталыну мерзімінен өтіп
кеткен азық-түліктер сонымен бірге
қоғамдық аспазшылардың гигиенаны
дұрыс ұстамауынан болады.
ҚОРЫТЫНДЫ
Тамақ жақсы сіңіп,пайдаланылуы үшін
құрамы,түрі
әртүрлі,әрі дәмді дайындалып,тамақ ішетін жер
таза,әдемі жиналған,адам тәбетін ашатындай
ұйымдастырылған болуы қажет.Әсірісе мұндай
жағдай,балалар тамақтануында ерекше орын
алады.Адам организмнде бөлінген энегрия-
толықтыру.Адекватты тамақтана білу,ішіп жеп
отырған асымызды білу маңызды .
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР

-Сәтбаев Х.Қ.,Өтепбергенов А.А.,Нілдібаева Ж.Б.-Адам
физиологиясы-Алматы 2005жыл
-www.google
НАЗАРЛАРЫҢЫЗҒА
РАХМЕТ!!!

Ұқсас жұмыстар

Тамақтану концепциялары

Тамақтану теориялары

Науқастың қажеттіліктері

Спортшылардың жарыстар кезінде және кейін тамақтануы

Энергия шығыны

ПАТРОНАЖДЫ ҰЙЫМДАСТЫРУ

Басқарудың психологиялық заңы

Нәрестелердегі гипотрофия

Жыныстық белсенділіктің жоғары деңгейі

Гипотрофияның III - дәрежесі

Пәндер