Ақмола облысы демократиялық төңкерісі және оның Қазақстанға әсері

Қазақстан тәуелсіздік жолында: ұлттық мемлекеттік құрылыс идеялары.

ТФП20-012-1к

1. Қазақстанның ХХ ғ. басындағы әлеуметтік-экономикалық жағдайы.

3. 1916 жылғы ұлт-азаттық қозғалыс

4. Ақпан буржуазиялық-демократиялық төңкерісі және оның Қазақстанға әсері

5. І-жалпықазақтық съезд және Алаш партиясының құрылуы. Қоқан автономиясы

2. Қазақ интеллигенциясының қалыптасуы және қызметі.

XX ғасыр басында қазақ өлкесі 6 облыстан тұрды:

Түркістан генерал-губернаторлығы

(Орталығы - Ташкент)

Сырдария облысы

Жетісу облысы

Дала генерал-губернаторлығы

(Орталығы - Омбы)

Ақмола облысы

Семей облысы

Орал облысы

Төрғай облысы

ТФП20-012-1к

1. Қазақстанның ХХ ғ. басындағы әлеуметтік-экономикалық жағдайы.

3. 1916 жылғы ұлт-азаттық қозғалыс

4. Ақпан буржуазиялық-демократиялық төңкерісі және оның Қазақстанға әсері

5. І-жалпықазақтық съезд және Алаш партиясының құрылуы. Қоқан автономиясы

2. Қазақ интеллигенциясының қалыптасуы және қызметі.

1897 жылы өлкеде халықтың саны 4147, 8 мың адам, оның ішінде қазақтар 3354 мың, 1915 жылы 4205, 2 мың, ал 1917 жылы- 3615, 1 мың адам болды. Сонымен, осы жылдар ішінде қазақтар саны небәрі 231 мың адамға, яғни 6, 8 пайызға өскен. Қорытындысында өлке халқының құрамындағы қазақтардың үлес салмағы 1897 жылғы 81, 7 пайыздан 1917 жылғы 59, 8 пайызға дейін кеміп кетті. Қазақтар арасындағы демографиялық жағдайдың нашарлауы, бірінші кезекте оның табиғи өсуінің төмен болуымен түсіндіріледі.

ТФП20-012-1к

1. Қазақстанның ХХ ғ. басындағы әлеуметтік-экономикалық жағдайы.

3. 1916 жылғы ұлт-азаттық қозғалыс

4. Ақпан буржуазиялық-демократиялық төңкерісі және оның Қазақстанға әсері

5. І-жалпықазақтық съезд және Алаш партиясының құрылуы. Қоқан автономиясы

2. Қазақ интеллигенциясының қалыптасуы және қызметі.

Қазақтардың 1916 жылғы көтерілісінің зардаптары да ерекше келеңсіз роль атқарды. Көтерілісті патшаның жазалау отрядтары басып, жаныштап сол кезде осы ұлт-азаттық қозғалысқа қатысушылар ғана емес, сонымен қатар бейбіт тұрғындар да мыңдап қаза тапқан еді. Қазақтардың едәуір бөлігі империя шегінен Қытайға, Туркияға және басқа елдерге үдере көшіп кетті. 1916 жылы Жетісу облысынан ғана шетелге 150 мыңға жуық қазақ көшіп кетті.

ТФП20-012-1к

1. Қазақстанның ХХ ғ. басындағы әлеуметтік-экономикалық жағдайы.

3. 1916 жылғы ұлт-азаттық қозғалыс

4. Ақпан буржуазиялық-демократиялық төңкерісі және оның Қазақстанға әсері

5. І-жалпықазақтық съезд және Алаш партиясының құрылуы. Қоқан автономиясы

2. Қазақ интеллигенциясының қалыптасуы және қызметі.

Халық өсімі Столыпиннің аграрлық реформасынан кейін қоныс аударушылардың жаппай келуінен арта тусті. XX ғ. басында Қазақ өлкесінде құрылған «Қоныстандыру қоры» қазақтардың жерін тартып алып, қоныстанушыларға берумен айналысты. Қаладағы ірі әлеуметтік топ-сауда буржуазиясы (20, 3%), одан кейін жұмысшылар мен қызметкерлер (33, 1%) .

XIX ғ. соңы - XX ғ. басында өлкеде 19 жаңа қала болды. Ақмола облысындағы ұсақ қалалар саны - 20. 1897 жылғы тұңғыш халық санағы бойынша: Оралда -36446, Верныйда -22744, Семейде - 20216, Қостанайда - 14175 адам тұрған.

Қала халқының көбеюі жолдары:

1. Қоныстанушылардың көптеп келуі.

2. Жатақтар санының артуы.

3. Ішкі демографиялық өсім.

4. Сауда қатынасының дамуы.

ТФП20-012-1к

1. Қазақстанның ХХ ғ. басындағы әлеуметтік-экономикалық жағдайы.

3. 1916 жылғы ұлт-азаттық қозғалыс

4. Ақпан буржуазиялық-демократиялық төңкерісі және оның Қазақстанға әсері

5. І-жалпықазақтық съезд және Алаш партиясының құрылуы. Қоқан автономиясы

2. Қазақ интеллигенциясының қалыптасуы және қызметі.

1905-1907 жылдардағы революция патша үкіметі жалпы алғанда аграрлық мәселедегі және соның ішінде қоныс аудару мәселесіндегі тактикасын өзгертуге мәжбур етті. Патша үкіметі ауыл шаруашылығын елдің капиталистік жолмен дамуына бейімдеу бағытын ұстап, қала мен село буржуазиясынан тірек іздей бастады. Муның өзі 1906 жылғы 9 қарашадағы указбен және 1910 жылғы 14 маусымдағы заңмен бекітілген Столыпиннің аграрлық саясатынан айқын көрініс тапты.

ТФП20-012-1к

1. Қазақстанның ХХ ғ. басындағы әлеуметтік-экономикалық жағдайы.

3. 1916 жылғы ұлт-азаттық қозғалыс

4. Ақпан буржуазиялық-демократиялық төңкерісі және оның Қазақстанға әсері

5. І-жалпықазақтық съезд және Алаш партиясының құрылуы. Қоқан автономиясы

2. Қазақ интеллигенциясының қалыптасуы және қызметі.

1907 жылғы 1 қантардан бастап үлесті жер үшін сатып алу төлемдерінінің күші жойылды, оларды шаруалар қауымнан шыққан кезде төлеуге тиіс еді. Осы арқылы шаруалардың бұрынғы қоныстанған жерлерінен еркін кетуі үшін ең басты шектеу алып тасталды. Жарлық «ортақ үлестегі учаскелерде жеке иелікке көшетін жекелеген үй иелерінің меншігін нығайтып, қауымнан еркін шығу құқығын» жариялады. Сөйтіп, Столыпиндік аграрлық реформа қауым мүшелері - шаруаларды азат етті және олардың көшіп-қонуына еркіндік берді: жерді пайдалану құқығын беріп, қоныс аударушылардың жаңа орында сәтсіздікке ұшыраған жағдайда туған жерінде қайтып оралу мүмкіндігін шектеді.

ТФП20-012-1к

1. Қазақстанның ХХ ғ. басындағы әлеуметтік-экономикалық жағдайы.

3. 1916 жылғы ұлт-азаттық қозғалыс

4. Ақпан буржуазиялық-демократиялық төңкерісі және оның Қазақстанға әсері

5. І-жалпықазақтық съезд және Алаш партиясының құрылуы. Қоқан автономиясы

2. Қазақ интеллигенциясының қалыптасуы және қызметі.

Егер 1893 жылы мен 1905 жыл аралығында, яғни 12 жылда Россиядан қоныс аударғандар үшін қазақтардан 4, 074170 десятина жер алынса, одан кейінгі жеті жылда (1906-1912 жж. ) 17 миллионнан астам десятина жер тартып алынды. Қоныс аударудың басыбайлылық әдісі шаруаларды қатты күйзеліске ұшыратты. 1917 жылға дейін Қазақстанның 45 миллион десятина жеріне ие болған көшіп келгендердің саны 1, 5 миллионға жетті.

ТФП20-012-1к

1. Қазақстанның ХХ ғ. басындағы әлеуметтік-экономикалық жағдайы.

3. 1916 жылғы ұлт-азаттық қозғалыс

4. Ақпан буржуазиялық-демократиялық төңкерісі және оның Қазақстанға әсері

5. І-жалпықазақтық съезд және Алаш партиясының құрылуы. Қоқан автономиясы

2. Қазақ интеллигенциясының қалыптасуы және қызметі.

Облыстардағы қазақтардың улесі:

Ақмола облысы - 36, 6%

Семей облысы - 73%

Жетісу облысы - 60, 5%

Сырдария облысы - 63, 3%

Төрғай облысы - 58, 7%

Орал облысы - 56, 9%

ТФП20-012-1к

1. Қазақстанның ХХ ғ. басындағы әлеуметтік-экономикалық жағдайы.

3. 1916 жылғы ұлт-азаттық қозғалыс

4. Ақпан буржуазиялық-демократиялық төңкерісі және оның Қазақстанға әсері

5. І-жалпықазақтық съезд және Алаш партиясының құрылуы. Қоқан автономиясы

2. Қазақ интеллигенциясының қалыптасуы және қызметі.

Қазақ ұлт зиялыларының қалыптасуы - XIX ғасырдың екінші жартысы - XX ғасырдың басында Қазақстанның әлеуметтік-экономикалық және саяси дамуында болған өзгерістер қазақ халқының рухани өміріне терең әсер етті.

Саяси, экономикалық экспансиямен қоса, құлдыққа салушылардың мәдениеті күштеп танылды. Патша өкіметінін кертартпа саясаты халыққа білім беру саласынан мейлінше айқын анғарылады. Отаршыл билік қазақ халкының мүдделері мен құқықтарын елемей, онын рухани дамуын тежеді. Қазақстанның әлеуметтік-экономикалық және саяси өмірінде қарастырылып отырған кезенде орын алған соны құбылыстар қазақ қоғамының қоғамдық санасындағы елеулі өзгерістерге әкеп соқты. Мұндай елеулі өзгерістер ұлттық сана-сезімді оятуға жағдай жасады, қазақ қоғамында жаңа идеялардың, ой-пікірлер мен көзқарастардың қалыптасуын анықтап берді. Мәдениет тұрғысынан алғанда, дәуірдің жаңалыктары ең алдымен еуропалық өркениетті, жаңа құндылықтарды бастапқыда әлеуметтік үстем топ өкілдерінің, адамдардын шағын тобының меңгеруі орын алғанынан көрінді. Ұлттық зиялылардың қалыптасу жолы бірдей болған жоқ, күрделі және ұзаққа созылған үрдіс болды. Бұл жағдайдың халық шаруашылығында да, мәдениетте де мамандар санының өсуінен көрінгені күмәнсіз. Оның барысын отаршылдық режим жағдайлары, патша өкіметінің бағындырылған халық жөніндегі кемсітушілік саясаты тежеп отырды. Дегенмен XIX ғасырдың аяғы - XX ғасырдың басы халықтың интеллектуалдық күштері дамуындағы жаңа кезен болып табылады.

ТФП20-012-1к

1. Қазақстанның ХХ ғ. басындағы әлеуметтік-экономикалық жағдайы.

3. 1916 жылғы ұлт-азаттық қозғалыс

4. Ақпан буржуазиялық-демократиялық төңкерісі және оның Қазақстанға әсері

5. І-жалпықазақтық съезд және Алаш партиясының құрылуы. Қоқан автономиясы

2. Қазақ интеллигенциясының қалыптасуы және қызметі.

Революцияға дейін Қазақстанда мұсылман мектептері мен медреселерде, не «орыс-қазақ», «бұратаналық», ауылдық мектептерде оқып, бастауыш білім алуға болатын еді. Мұсылман мектептері мен медреселері байырғы ұлттардың балаларына білім және тәрбие берудің негізгі, ал Ресейдің отарлауы басталғанға дейін бірде-бір буындары болды. Бұл мектептер мен медреселердің басты мақсаты діни білім беру болғанымен, олардың оқу бағдарламаларында зайырлы пәндердің де елеулі орын алғанын атап өткен жөн. Оқыту және тәрбиелеу әдістерінің қаншалықты жетілдірілмегеніне қарамастан, бұл мектептер мен медреселер мешіттің ғана емес, сонымен қатар қоғам мен мемлекеттің де мүдделеріне қызмет етті.

Халел Досмұхамедов

Жүсіпбек Аймауытов

ТФП20-012-1к

1. Қазақстанның ХХ ғ. басындағы әлеуметтік-экономикалық жағдайы.

3. 1916 жылғы ұлт-азаттық қозғалыс

4. Ақпан буржуазиялық-демократиялық төңкерісі және оның Қазақстанға әсері

5. І-жалпықазақтық съезд және Алаш партиясының құрылуы. Қоқан автономиясы

2. Қазақ интеллигенциясының қалыптасуы және қызметі.

Медреселердің оқу бағдарламалары

Медреселердің оқу бағдарламаларына пәндердін мынадай топтамалары енгізілді: 1) араб тІлі, грамматика, морфология, синтаксис, этимология, араб риторикасы, араб тарихы, Құран оқу туралы ғылым және ғылыми-мәдени пікірсайыстар; 2) дін ілімі мен зантану - Құранның мазмұны мен маңызы, құқық, діни ережелер, мұраны болу тәртібі туралы ілім, зантану негіздері; 3) философия, логика, математика, география, астрономия, химия және жаратылыстану ғылымдары. Отарлау кезеңінде, әсіресе XIX ғасырдың аяғы - XX ғасырдың басында өкімет орындары мұсылман мектептерінің өміріне араласпау туралы сөз жүзінде мәлімдей отырып, орыс-бұратана ұлттар мектептері желісін кенейту және басқа да шаралар арқылы медреселерде оқитын балалар санын азайтуға қол жеткізді. Патша өкіметі жаңа әдіспен оқытатын мұсылман мектептерінің қызметін бейтараптандыру жөнінде белсенді шаралар қолданды, олар қазақ халқының арасында исламшылдық және түрікшілдік идеяларды тарату жөніндегі қамалдар деп қарастырылды.

Сәкен Сейфуллин

ТФП20-012-1к

1. Қазақстанның ХХ ғ. басындағы әлеуметтік-экономикалық жағдайы.

3. 1916 жылғы ұлт-азаттық қозғалыс

4. Ақпан буржуазиялық-демократиялық төңкерісі және оның Қазақстанға әсері

5. І-жалпықазақтық съезд және Алаш партиясының құрылуы. Қоқан автономиясы

2. Қазақ интеллигенциясының қалыптасуы және қызметі.

Дәстүрлі мектептер

Дәстүрлі мектептердегі оқуды бітіргеннен кейін қазақтар өз балаларын шәкірттерді жана әдіспен оқытатын Уфадағы «Ғалия», Орынбордағы «Хусаиния», Троицкідегі «Расулия», «Уазифа» сияқты ірі медреселерге оқуын жалғастыруға жіберетін. Басқаларымен салыстырғанда, «Ғалия» медресесінде мына пәндер: шығыс тілдері, логика, философия, тарих, математика, география, орыс тілі, адам физиологиясы оқытылатын. Бұл медресенің қабырғасында 300-ден астам қазақ баласы білім алды. Олардың арасында қазақтың белгілі зиялылары, жазушылар Бейімбет Жармағамбетұлы Майлин, М. Жұмабаев, педагог-ақын Т. Жомартбаев, М. Оразаев, Н. Манаев, Ж. Тілепбергенов, М. Тұрғанбаев, Ғ. Қайыров, Ә. Сұлтанов және басқалар бар.

Медресенің тәрбиеленушілері озық демократиялық идеялардың ықпалына түсті. Олар ескі оқыту әдістеріне, артта қалушылық пен надандыққа қарсы шықты. Шәкірттер арасында ұлтты түлету, өз елінің тарихын, әдебиеті мен тілін оқып-үйрену, зерттеу идеялары кен таралды. «Ғалия» медресесінің қазақ шәкірттері жастарды әдебиетке тарту мақсатымен 1916 жылдан қолжазба «Садақ» журналын шығарып тұрды. «Садақ» журналы апта сайын шығарылды, оның редакторлары сол жылдары медреседе оқып жүрген Бейімбет Жармағамбетұлы Майлин мен Ж. Тілепбергенов болатын. «Садақ» журналы елді жаңғыртуды қазақ әдеби тілін дамыту, ұлттық әліпбиді қалыптастыру, ана тілінде оқулықтар шығару проблемасымен ұштастырды. Елдің көзін ашып, рухани түлеуге үндеген озық ойлы жас зиялы азаматтардың соны- на түскен полициялық бақылаудық құпия хабарында былай деп жазылған: «Олар қазақ тілінде теріс бағытта шығарылған, Уфада басылған кітапшаларды әкеліп, халық арасында таратады. Кітапшалар арасынан:«Оян, қазақ!», «Тұр, қазақ!» және «Маса» мысалдар жинағы мәлім, аталған басылымдарда қырғыздардың (қазақтардың) құқықсыз ауыр жағдайы туралы айтылады, аграрлық мәселе қозғалып, қазақтардың пайдалануындағы жер мөлшерінің тарылтаны көрсетіледі».

ТФП20-012-1к

1. Қазақстанның ХХ ғ. басындағы әлеуметтік-экономикалық жағдайы.

3. 1916 жылғы ұлт-азаттық қозғалыс

4. Ақпан буржуазиялық-демократиялық төңкерісі және оның Қазақстанға әсері

5. І-жалпықазақтық съезд және Алаш партиясының құрылуы. Қоқан автономиясы

2. Қазақ интеллигенциясының қалыптасуы және қызметі.

1916 жылғы Қазақстандағы ұлт-азаттық көтеріліс - 1916 ж. шілде айының бас кезінде пайда болды. Көтеріліс отаршылдыққа қарсы сипатта болды. Өлкені талауға салу Бірінші дүниежүзік соғыс жылдарында бұрынғысынан да жеделдете жүргізіләп, ауқымды сипат алды. Қақақ даласынан арзан бағамен орасан көп мөлшерде мал сатып алынды. Патша армиясы үшін киіз үй мен бұйымдар жиналды. Салық мөлшері өсіп, соғыс салығы енгізілді, мемлекеттік заемдар таратылды, баж салығын төлеу міндеттелді, жергілікті халық соғысқа арналған жүктерді теміржол стансысына тасып жеткізуге мәжбүр болды.

Көтерілістің шығу себебі әлеуметтік-экономикалық және саяси сипаттағы факторлар еді. Яғни отарлық езгінің соғыс кезінде барынша күшеюі, жерді тартып алу, орыстандыру саясаты және т. б. Көтерілістің басталуына патшаның 1916 ж. 25 маусымда армияның қара жұмысына Түркістан өлкесінің және ішінара Сібірдің 19-дан 43-жасқа дейінгі ер-азаматтарын шақыру жөніндегі жарлығы түрткі болды.

ТФП20-012-1к

1. Қазақстанның ХХ ғ. басындағы әлеуметтік-экономикалық жағдайы.

3. 1916 жылғы ұлт-азаттық қозғалыс

4. Ақпан буржуазиялық-демократиялық төңкерісі және оның Қазақстанға әсері

5. І-жалпықазақтық съезд және Алаш партиясының құрылуы. Қоқан автономиясы

2. Қазақ интеллигенциясының қалыптасуы және қызметі.

Көтерілістің негізгі себептері

Көтерілістің қозғаушы күші

Көтерілістің барысы

1916 жылғы 25 маусымдағы патша Жарлығы бойынша қара жұмысқа 19 -дан 43 жасқа дейінгі еңбекке жарамды барлық ер адамдар алынуға тиіс болатын

Өлкенің жекелеген жерлерінде ғана феодалдар мен клерикалық элементтер көтеріліске басшылықты өз қолдарына түсіріп алды. Тұтас алғанда Қазақстандағы 1916 жылғы көтерілістің қозғаушы күші халық бұқарасы болды

1916 жылғы 25 маусымдағы патша үкіметінің «Түркістан мен Дала өлкесінен 19-43 жас аралығындағы 500 мың адамды қара жұмысқа алу туралы» жарлығы халықтың шыдамын тауысып, оларды отарлау езгісі мен ортағасырлық қанауға қарсы көтерілуіне түрткі болды

Шілденің басында қазақ даласында көп кешікпей қарулы көтеріліске айналған стихиялық бас көтерулер басталды. Ол біртіндеп ұйымдасқан сипат алды: Торғай мен Жетісуда оның танылған жетекшілері А. Иманов, Ә. Жанкелдин, Т. Бокин, Б. Әшекеев, Ө. Саурықов басшылық еткен ірі ошақтары пайда болды(Режиссер Моисей Левиннің Ленфильм киностудиясында түсірілген «Амангелді Иманов» кинофильмінен үзінді көрсету) .

ТФП20-012-1к

1. Қазақстанның ХХ ғ. басындағы әлеуметтік-экономикалық жағдайы.

3. 1916 жылғы ұлт-азаттық қозғалыс

4. Ақпан буржуазиялық-демократиялық төңкерісі және оның Қазақстанға әсері

5. І-жалпықазақтық съезд және Алаш партиясының құрылуы. Қоқан автономиясы

2. Қазақ интеллигенциясының қалыптасуы және қызметі.

Қазақ қоғамында патша жарлығы мен көтеріліске деген көзқарас бір мәнді болған жоқ: бай-феодалдардың бір бөлігі, жергілікті әкімшіліктің кейбір шенеуніктері патша жарлығын қолдап, оны орындауға шақырды. Қазақ интеллигенциясының кейбірі (Бокин, Ниязбеков, Жүнісов) жарлыққа қарсы шығып, оны орындауға қарсыластық көрсетуге шақырса, «Қазақ» гәзеті төңірегіндегі зиялылар (Ә. Бөкейханов, Ахмет Байтұрсынұлы, М. Дулатов және т. б. ) күші басым үкіметке қарсы шығудың халықты қырғынға ұшыратарын ескертіп, сабыр сақтауға шақырды.

Қазақ даласында патша жарлығына көзқарас әртүрлі болды

ТФП20-012-1к

1. Қазақстанның ХХ ғ. басындағы әлеуметтік-экономикалық жағдайы.

3. 1916 жылғы ұлт-азаттық қозғалыс

4. Ақпан буржуазиялық-демократиялық төңкерісі және оның Қазақстанға әсері

5. І-жалпықазақтық съезд және Алаш партиясының құрылуы. Қоқан автономиясы

2. Қазақ интеллигенциясының қалыптасуы және қызметі.

Патша жарлығын қолдады

Қара жұмысқа барудан бас тартып, халықты көтеріліске шақырды

Халықты сабырлыққа шақырды

Феодалдық басшы топтар, жергілікті әкімшілік

Революцияшыл топ өкілдері

Либералдық-демократиялық зиялылар

Феодолистер, болыстық басқармалар, патшаның қолшоқпарлары

Т. Рысқұлов, Ә. Жангелдин, Ә. Майкотов, С. Сейфуллин, Т. Бокин, С. Меңдешов, Б. Алманов

Ә. Бөкейханов, А. Байтұрсынов, М. Дулатов

ТФП20-012-1к

1. Қазақстанның ХХ ғ. басындағы әлеуметтік-экономикалық жағдайы.

3. 1916 жылғы ұлт-азаттық қозғалыс

4. Ақпан буржуазиялық-демократиялық төңкерісі және оның Қазақстанға әсері

5. І-жалпықазақтық съезд және Алаш партиясының құрылуы. Қоқан автономиясы

2. Қазақ интеллигенциясының қалыптасуы және қызметі.

Қозғалыстың негізгі орталықтарына Жетісу, Торғай, Орал облысы мен Бөкей Ордасы, Маңғыстау, Ақтөбе облыстары болды. Майдан жұмысына қазақ жастарын алу туралы жарлық қазақ халқының зор наразылығын тудырды. Елде болыстық басқармаларды талқандау, ауыл старшындарын, қатыгез, жағымсыз байларды өлтіру, ірі феодалдардың иеліктеріне шабуыл жасау, жер сату жөніндегі құжаттарды, алым-салық қағаздарын жою, патша әскерімен қақтығыс сияқты ашу-ыза әрекеттері кең орын алды. Сойыл, кетпен, шалғы, орақ, мылтық, қылышпен қаруланған ел адамдары байлардың ауылдарын өртеп, малдарын айдап әкетуі жиілей түсті.

ТФП20-012-1к

1. Қазақстанның ХХ ғ. басындағы әлеуметтік-экономикалық жағдайы.

3. 1916 жылғы ұлт-азаттық қозғалыс

4. Ақпан буржуазиялық-демократиялық төңкерісі және оның Қазақстанға әсері

5. І-жалпықазақтық съезд және Алаш партиясының құрылуы. Қоқан автономиясы

2. Қазақ интеллигенциясының қалыптасуы және қызметі.

Ақпан төңкерісі - 1917 жылғы 27 ақпанда (12 наурыз) Ресей империясында патша үкіметін құлатып, елде буржуазиялық-демократиялық республика орнатқан төңкеріс. Ақпан төңкерісінің жеңісі саяси жүйенің жоғарғы сатысы - республикалық құрылысқа көшуге жағдай туғызумен қатар отаршыл жүйенің күш-қуатын әлсіретуге де мүмкіндік берді. Ақпан төңкерісі нәтижесінде ресми билікті қолына алған Мемлекеттік Думаның шешімімен құрылған Уақытша үкімет қазақ халқының 1916 жылы өзін-өзі билеуге құқықты болғандығын мойындады. 1916 жылғы ұлт-азаттық көтеріліске қатысқандарды жазалау экспедицияларының әрекеттері тоқтатылды. Ақпан төңкерісінің жеңісінің ең маңызды нәтижесі бұрынғы Ресей империясы аумағында кең көлемде саяси бостандықтар орын алып, бүкіл қоғамдық өмірдің демократиялануы болды.

ТФП20-012-1к

1. Қазақстанның ХХ ғ. басындағы әлеуметтік-экономикалық жағдайы.

3. 1916 жылғы ұлт-азаттық қозғалыс

4. Ақпан буржуазиялық-демократиялық төңкерісі және оның Қазақстанға әсері

5. І-жалпықазақтық съезд және Алаш партиясының құрылуы. Қоқан автономиясы

2. Қазақ интеллигенциясының қалыптасуы және қызметі.

Уақытша үкімет Ресей империясының Қазақстан сияқты отар аймақтарында кадеттерден, эсерлерден және өзінің саяси бағытын жүзеге асыруға сенімді деп табылған қазақтың ұлттық-демократиялық интеллигенциясының жекелеген өкілдерінен өлкелік, облыстық және уездік комиссарларын тағайындады. Мысалы, Ә. Бөкейханов Уақытша үкіметтің Торғай облысындағы, М. Тынышбаев Жетісу облысындағы комиссарлары болып тағайындалса, М. Шоқай, А. Бірімжанов, А. Кенесарин Түркістан өлкесі мен Торғай өңіріндегі Уақытша үкіметтің жергілікті органдарында жауапты қызметтер атқарды. Қазақстанның облыс, уезд орталықтарында Уақытша үкіметтің жергілікті органдары - атқару катеттер, коалициялық катеттер, азаматтық катеттер жүйесі қалыптасты. Олар негізінен жергілікті орыс буржуазиясының, кәсіпкерлердің, банкирлердің өкілдерінен құрылып, кадеттердің, эсерлердің және соларға жақын саяси партиялар мен қозғалыстардың мүшелері болды. Уақытша үкіметтің өлкедегі ұлттық тірегі 1917 жылғы наурыз айынан құрыла бастаған қазақ және мұсылман катеттері болды. Олар негізінен сол жылғы шілде айында қазақтың ұлттық Алаш партиясын ұйымдастырған Ә. Бөкейханов басқарған ұлттық-демократиялық интеллигенцияның жетекшілігімен құрылды.