Эпифиз безі

Презентация қосу

Эпифиз безі.
Бөлетін гормоны,қызметі,әсер ету
механизмі. Гипо және гипер функциялары.

ОРЫНДАҒАН:
ЭПИФИЗ БЕЗІ
Эпифиз- ішкі секреция
бездеріне жататын мида
орналасқан бұршаққа ұқсас
без.Бездің салмағы шамамен
100-180 мг.Эпифиз ортаңғы
мидың жоталас бөлімінде
төрт төмпешіктің жоғарғы
аралығындағы тереңдікте
орналасқан,кейбіреулер оны
мидың 3-ші қарыншасының
қабырға өсіндісі деп те
атайды.
Эпифизға алғаш сипаттаманы біздің
дәуірімізге дейінгі 3 ғасырда Александрия
мектебінің тұлғасы Герофиль :
эпифиз- «ой ағымын» реттеуге қызмет
етеді деп ойлаған.

II ғасырда Гален эпифизды конариум деп
атады (ананас конусын білдіреді), бұл
термин әлі күнге дейін сақталып келеді.

Философ Рене Декарт эпифизды «жанның
орны және біздің ойларымыз
қалыптасатын орын» деп санады.
Кейбіреулер бұл туралы «үшінші көз» деп
аталатын мистикалық әдіспен айтады,
өйткені бездің жұмысы жарықпен
байланыста.
1958 жылы Аарон Б.Лернер және
оның әріптестері мелатонинді,
осы безде шығарылатын
гормонды бөліп алды. Осылайша,
эпифиз «нейроэндокриндік
түрлендіргіш» деген қорытындыға
келді, яғни ол тордың жарық
ақпаратын нейроэндокриндік
реакцияға айналдырады
(мелатониннің бөлінуі).

Мелатонин біздің миымызда биологиялық сағатты
реттейтін нейротрансмиттердің рөлін атқарады.
Бүгінгі таңда эпифиздің биохимиялық белсенділігі өте жоғары екендігі
белгілі, өйткені ол тек мелатонинді ғана емес, сонымен қатар серотонин,
норадреналин, гистамин, вазопрессин, окситоцин, соматостатин,
лютеиндеуші гомон, фолликул стимуляторы, пролактин және т.б
гормондардың түзілуінде маңызды рөл атқарады.
Сондықтан эпифизді организмнің әр түрлі мүшелері мен тіндерінде
гормональды қызмет атқаратын заттарды синтездейтін және бөлетін
нейроэндокриндік құрылым деп санауға болады.
Циркадтық ырғақты реттеу
Эпифизді белсендіруге үлкен, күрделі және әлі де белгісіз жүйелер қатысады. Белгілі болғаны, оның
жұмысы жарық пен қараңғылықтың әсерінен өзгереді. Көздің торлы қабығында орналасқан
фоторецепторлық жасушаларды көру үшін, олар миға жүйке сигналдарын жібереді.
Бұл жасушалар гипоталамустың супрахиазматикалық ядросымен байланысты, оны ынталандырады. Бұл
ынталандыру күндізгі уақытта гипоталамустың паравентрикулярлық ядросын тежеп, бізді белсенді етеді.
Алайда, түнде және жарық болмаған кезде паравентрикулярлық ядро «құлпын
ашады» және жұлындағы симпатикалық нейрондарға жүйке сигналдарын жібере
бастайды. Сол жерден сигналдар жоғарғы цервикальды ганглионға, эпифиздің
эпинециттерін ынталандыратын нейротрансмиттер, норадреналинді тудырады.
Пинеалоциттерді қоздырғанда не болады? Мелатонин өндірісі мен бөлінуінің
ұлғаюы байқалады. Бұл гормон қанға түсіп, ағза арқылы өткенде ұйқы қажеттілігі
туындайды.
Осылайша эпифиз тәуліктік ырғақты басқаруға көмектесу үшін мелатонин бөліп
шығарады. Бұл реактивті кідіріс, соқырлық немесе ауысымдық жұмыс сияқты
жағдайларда тәуліктік ырғақты қайта синхрондау мүмкіндігі бар екендігі
анықталды.
Мелатонин гормонының белсенділігі кешкі сағат 8-де басталады да,
көп мөлшерде өндірілуі түн ортасынан таңғы 4-ке дейін жалғасады.
Сондықтан бұл сағаттарда қараңғы бөлмеде ұйықтау керек. Ересек
адамда күн сайын 30 микрограмм мелатонин синтезделеді.

Мелатониннің табиғи түрде қалыптасу деңгейін жоғарылату үшін бірнеше маңызды
ережелерді сақтау қажет:
- түнгі сағат 12-ге дейін ұйықтауға тырысыңыз;
- егер түнгі сағат 12-ден кейін оянсаңыз күңгірт жарық түрлерін қолданыңыз;
- ағзаның күш-қуаты толық қалпына келу үшін, ұйқы уақытын реттеңіз;
Мелатонин гормонының негізгі қызметі - адам денесінің тәуліктік ырғағын реттеу
делінді,алайда бұл гормонның атап көрсететін бірнеше қызметі бар:
- ағзаның эндокриндік жүйесінің тиімді жұмысын қамтамасыз етеді;
- қартаю процесін баяулатады;
- ағзаны уақыт белдеуінің өзгеруіне бейімдеуге көмектеседі;
- ағзаның иммундық жүйесін қорғайды;
- антиоксиданттық әсерге ие;
- стресстен және маусымдық депрессиямен күресуге көмектеседі;
- жүрек-тамыр жүйесінің жұмысын және қан қысымын реттейді;
- дененің асқорыту жүйесінің жұмысына қатысады;
- басқа гормондардың өндірілуіне әсер етеді;
- адамның ми жасушаларына оң әсер етеді.
Тағам құрамындағы мелатонин. Мелатонин гормоны ағзаға көмірсулар,
ақуыздар, кальций және В6 дәрумені бар тағамдармен қабылданады.
Кейбір тамақ өнімдерінде мелатонин таза түрінде кездессе, басқасында
- оны синтездеуге қажетті компоненттер бар. Дайын түрінде мелатонин
жүгері, банан, қызанақ, күріш, сәбіз, шалғам, інжір, ақжелкен, сұлы,
жаңғақтар, арпа және мейіз құрамында кездеседі.

Айта кету керек, организмде
мелатониннің өндірілуі
алкоголь, темекі, кофеин,
сонымен қатар белгілі бір дәрі-
дәрмектерді ішкенде,
құрамында кофеин бар
дәрілерді, ұйықтататын
таблеткалар, қабынуға қарсы
препараттар және
антидепрессанттарды
қабылдағанда тоқтайды.

Ұқсас жұмыстар

Бүйрекүсті безі

Эндокринді бездер

ҚАЛҚАНША БЕЗ

Инсулин гармонын бөлетін без

СЕКРЕЦИЯ БЕЗДЕРІ

Ішкі секреция бездерінің патологиясы

ІШКІ СЕКРЕЦИЯ БЕЗДЕРІНІҢ ЖАСҚА САЙ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ

Эндокринді және эндокринді емес функциялары бар ағзалардың физиологиясы және олардың организм жұмысына әсері

Эндокринді жүйе гормондары

Аурудың белгісі

Пәндер